ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΠΑΛΤΑ
Είδα πρόσφατα ένα μουσικο-θεατρικό δρώμενο, οργανωμένο από τη Μάνια Παπαδημητρίου στο «Τριανόν», γύρω από τον Γκάτσο, την εποχή του και το έργο του. Η αίσθηση που μου άφησε η παράσταση ήταν ευφρόσυνη. Αναδείχθηκαν μνήμες μουσικές και πολιτισμικές, μνήμες πολιτικές και κοινωνικές, ένα κλίμα και μια ατμόσφαιρα που τελειώνει αδιόρατα μεν αλλά πολύ συστηματικά από το 1981, με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Οι μνήμες στις οποίες αναφέρομαι είναι μνήμες χωρίς νοσταλγία, μνήμες από σκόρπιες εικόνες, από ήχους, από ιδέες, από πρόσωπα, από στέκια, μνήμες που φαίνεται σήμερα να βοούν για την εκ νέου νοηματοδότησή τους, δηλαδή για την αναγωγή τους στο σήμερα. Ο Μάκης Μοσχονάς το διατυπώνει, εύστοχα νομίζω, σε ένα άρθρο του στο Βήμα της περασμένης Κυριακής: η κριτική που οφείλουμε να κάνουμε στο παρελθόν για τη σημερινή μας κατάντια δεν μπορεί να είναι κριτική της μεταπολίτευσης. Αντίθετα, οφείλει να είναι η προσπάθεια να καταλάβουμε το γιατί η κοινωνική και πολιτική διαθεσιμότητα, η εγρήγορση, ο ριζοσπαστισμός, οι προσδοκίες που αναδείχθηκαν τότε δεν τελεσφόρησαν, δεν οδήγησαν στη μορφή αναγέννησης που φαινόταν να εγκαλεί το οριστικό τέλος του εμφυλίου και η «δημοκρατική ομαλότητα» που σταθεροποιήθηκε έκτοτε. Με άλλα λόγια, η παράσταση στο «Τριανόν» μού δημιούργησε κάτι σαν αίτημα: να ξεχάσουμε για λίγο το ΠΑΣΟΚ, να αγνοήσουμε προσωρινά το καθεστώς που ουσιαστικά εκείνο επέβαλε -με την αγαστή, βέβαια, σύμπνοια της Ν.Δ.- και να ξαναπιάσουμε το νήμα της μεταπολίτευσης, αλλά και όσων προηγήθηκαν εκείνης, προκειμένου να ξαναβρούμε, μέσα στις πολύ διαφορετικές συνθήκες που ζούμε σήμερα, κάποιες, τουλάχιστον, από τις ιστορικές ρίζες της αριστερής μας ταυτότητας.
Για να υπηρετήσω αυτό ακριβώς το αίτημα, θέλω να αναφέρω δύο μικρά βιβλία αριστερής ευαισθησίας πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Δύο μικρά βιβλία που έμειναν εν πολλοίς άγνωστα. Δύο μικρά βιβλία αριστερής ευαισθησίας που δεν συζητήθηκαν, δεν σχολιάστηκαν, δεν έγιναν καν γνωστά ούτε με εκείνον τον ούτως ή άλλως μινιμαλιστικό τρόπο που γίνονται γνωστά, όταν γίνονται, τα βιβλία των αριστερών.
Το ένα είναι του Δημήτρη Σκουλίδη: Ψηφίδες, εκδόσεις Εξάντας, στη μνήμη του Μανόλη Αναγνωστάκη. Γράφει ο ίδιος «αντί προλόγου»: «Διανύοντας την όγδοη δεκαετία της ζωής μου ξεφυλλίζω ξεχασμένα τετράδια όπου βρίσκονται ανάκατες σκέψεις, μικρά μισοτελειωμένα κειμενάκια, καταγραφές προσωπικών συμβάντων, απόπειρες γραφής ποιημάτων, αποσπάσματα από διαβάσματα... Ό,τι ακολουθεί θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή συζητήσεων με φίλους. Υπαινικτικά ή ολοκληρωμένα μισοέγιναν με κάποιους. Άλλοι πέθαναν, άλλοι ζουν. Παράκληση τα επόμενα γραπτά να θεωρηθούν ως ανεπίδοτες επιστολές». Οι «ανεπίδοτες επιστολές» ζητούν τον παραλήπτη τους το σωτήριο έτος 2012. Και είναι πλήρως έτοιμες να τον υποδεχθούν. Κάθε «επιστολή» χωριστά και όλες μαζί ανακαλούν, μαρτυρούν, περιγράφουν, φωτίζουν, διεισδύουν, πονούν. Κουκούτσια μνήμης και στοχασμού που -για να το πω μεγαλόσχημα, με μια φράση που δεν θα υπέγραφε ο Δημήτρης Σκουλίδης- μας κάνουν υπερήφανους, ναι, υπερήφανους, για την ιστορία μας. Για την ιστορία της αριστεράς στην Ελλάδα. Ιστορία της οποίας η δικαίωση αποτελεί αίτημα που παρακινεί σήμερα ακόμη και τους πολύ νεότερους. Ακόμη και αν οι ίδιοι δεν το γνωρίζουν και δεν το συνειδητοποιούν.
Το άλλο βιβλίο είναι του Χρήστου Τσακόπουλου: Αριστεροί Χαιρετισμοί, εκδόσεις Ι। Σιδέρης. Άλλη γενιά, διαφορετικές ευαισθησίες στην επιφάνεια, ίδιες ευαισθησίες στο βάθος. Η ιστορία της αριστεράς στην Ελλάδα συνεχίζεται. Ο Χρήστος Τσακόπουλος γράφει μια μορφή αυτοβιογραφίας υπό ψευδώνυμο. Ο ήρωάς του, δηλαδή ο ίδιος, περιγράφει σε πρώτο πρόσωπο μια πορεία ζωής συνυφασμένη, κυριολεκτικά συνυφασμένη, με την πολιτική δράση της αριστεράς. Προσφορά άνευ όρων, δράματα προσωπικά και συλλογικά, συνειδητοποιήσεις, σκέψεις, στροφές, ανάγκες επιβίωσης, δίψα για ζωή και δίψα για δικαιοσύνη. Πάντα μαζί. Δικτατορία, μεταπολίτευση, και εκείνα που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα από το νήμα της αφήγησης, το πολύ προσωπικό επιτρέπει να αναγνωρίσουμε το συλλογικό, εκείνο το συλλογικό που διατρέξαμε πολλοί, άλλος εδώ άλλος εκεί, το συλλογικό που εξακολουθεί να μας αφορά όλους και το οποίο οφείλουμε να αφομοιώσουμε για να αντιμετωπίσουμε το παρόν. Ναι, η ιστορία της αριστεράς στην Ελλάδα συνεχίζεται. Και το μέλλον διαρκεί πολύ...
Πηγή Αυγή της Κυριακής
