Όταν το κυπριακό Κοινοβούλιο είχε αρνηθεί τους όρους δανειακής συμφωνίας, επικρατούσε παγωμάρα στους φανατικούς. Μετά από λίγες μέρες, όταν εν τέλει η κυπριακή ηγεσία υποχώρησε, ζητωκραύγαζαν ανακουφισμένοι: «Κανείς δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό απ' αυτό που κάναμε εμείς». Η μνημονιακή κουλτούρα είχε προ πολλού μεταβληθεί σε σύμπλεγμα. Η χαιρέκακη και επιθετική υποδοχή από μερίδα της ελληνικής ελίτ της σύγκρουσης της Αργεντινής με τους πιστωτές της δεν κάνει εντύπωση. Ας μη μιλήσουμε για το επίπεδο της επιχειρηματολογίας. Η κρυμμένη ενοχή και το αίσθημα ανεπάρκειας γεννάει επιθετικότητα. Η χαμηλή ποιότητα πολιτικής παραγωγής, πολιτικής σκέψης, επιχειρήματος αλλά και η αγένεια είναι ευδιάκριτες σε πολλά επίπεδα του κυρίαρχου λόγου. Το τέχνασμα, π.χ., ότι ναι μεν κυβερνούσα επί 40 χρόνια, αλλά την ατζέντα την έθετε η Αριστερά -άρα δεν φταίω- που χρησιμοποιούν πολλοί, είναι ασήμαντο επιχειρησιακά, αλλά οξύ στη επιθετικότητά του.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα συγκρότησης πολιτικής και επιχειρημάτων, εντοπίζεται στην περιοχή που καταχρηστικά ονομάζουμε Κέντρο. Είναι μια ανομοιογενής μάζα που αποτελείται από ακραίους σοσιαλ- νεοφιλελεύθερους, αποτελείται από σκόρπιους, παρωχημένους κομματικούς στιλίστες που προσκολλώνται σε συνεπείς του κοινωνικού φιλελευθερισμού, οι οποίοι, φυσικά, αποκλίνουν ως προς την πολιτική ποιότητα και με τους οποίους μπορεί κανείς να συζητήσει. Υπάρχουν δηλαδή, κεντρώοι και «κεντροφανείς». Η ανομοιογενής αυτή μάζα προσπαθεί να βρει κριτικά εργαλεία - αφού υποκαθίσταται βίαια από τη μια μεριά από την «κανονική» Δεξιά και από την άλλη από έναν εξαιρετικά εύπλαστο ΣΥΡΙΖΑ. Γενικότερα (και έχω ασχοληθεί αρκετά με τη θεματολογία), το Κέντρο αδυνατεί, ταλαντευόμενο ανάμεσα σε πολλές γλώσσες και διαφορετικές ιδεολογικές πυκνότητες. Το βασικότερο εργαλείο πολιτικής κριτικής, διαμόρφωσης πολιτικής γλώσσας και συγκρότησης ενοτήτων δεν θεμελιώνεται σε κόμματα- φαντάσματα (ΠΑΣΟΚ, Ελιά κ.λπ.), στην ξεπερασμένη κοινή κομματική καταγωγή ή στην επικοινωνιακή φιλαυτία, αλλά στις κοινωνικές ρίζες, στα κοινωνικά στρώματα - φορείς συμφερόντων.
Στην περιοχή του «Κέντρου», επειδή δεν υπάρχουν πλέον ισχυρά ριζώματα, οι συζητήσεις στο εσωτερικό του δεν μπορούν να συστήσουν όργανο ανάλυσης της πραγματικότητας - το αντίθετο, τα περισσότερα κείμενα γίνονται όργανο απόκρυψης, ψευδαίσθησης, σφαγών και σκηνοθεσίας. Εξαντλούνται, τις περισσότερες φορές, σε μια αισθητική και ηθικολογική αποτίμηση συμπεριφορών της Αριστεράς. Π.χ., η βία (απ' όπου κι αν προέρχεται), η τρομοκρατία (που τάχα δεν καταδικάζεται), η πολυγλωσσία κ.λπ. είναι μια μόνιμη και ρηχή θεματολογία που εκφράζει τη δομική ιδεολογική αμηχανία του κεντρώου χώρου. Κάποια στιγμή, φυσικά, θα ξεκαθαρίσουν οι καθαρές πολιτικές εκφωνήσεις από τον τραμπουκισμό.
Εν τούτοις, τα στοιχεία αυτής της ρηχής κριτικής καθηλώνουν και την Αριστερά (την άλλη ευρεία και αντιφατική επικράτεια) σε έναν εξωϊδεολογικό αμυντισμό. Αυτή, δηλαδή, η τεχνική χτυπημάτων και λεκτικών τραμπουκισμών έχει κάποια αποτελέσματα. Είναι συμβάσεις που μπορούν να εικονοποιήσουν κάποιον (τον αριστερό στην περίπτωσή μας) ως κακό, σε καμιά όμως περίπτωση δεν αρκούν για τη πολιτική θεμελίωση του ίδιου του τραμπούκου. Η τεχνική bullying δημιουργεί μια επικοινωνιακή πίεση, αλλά δεν εγκαθιστά ούτε δομεί πολιτικά τον «μπρατσά» της.
Η βίαιη σχέση μερίδας του λεγόμενου Κέντρου, με τον ΣΥΡΙΖΑ βασίζεται όχι τόσο στη διεύρυνση της επιρροής της Αριστεράς όσο στην πλαστικότητα του κύριου φορέα της. Ο ΣΥΡΙΖΑ πολύ εύκολα μπορεί να απεγκλωβιστεί από στερεότυπα (παράγοντας βέβαια νέα) και αυτό τρομοκρατεί τους άλλους (συχνά και τον ίδιον). Ο ΣΥΡΙΖΑ τείνει να μπορεί να γίνει οτιδήποτε. Αυτό του δίνει κοινό, δηλώνει μια μεγάλη εσωτερική προσαρμοστικότητα, αλλά και δημιουργεί ανασφάλεια ως προς τα όριά του. Η πλαστικότητα δεν αφορά μόνο στο τι εννοεί, αλλά και το πώς εννοείται. Η πολυσημία του λόγου του ΣΥΡΙΖΑ ή του λόγου που εκφωνείται εντός του νομίζω οφείλεται κυρίως σε δύο στοιχεία: Στην καταστροφή των πολιτικών παραδόσεων, σε ένα είδος ιστορικής από-εγγραφής, που απαλείφει αυτό που είχε κληρονομήσει: μια μορφή ιερότητας. Η Αριστερά έχει μια σημαντική ιστορία ποιοτήτων (και λαθών). Αυτό λοιπόν απο-εγγράφεται από την πανικόβλητη και πολεμική νέα μέση συνείδηση. Η άλλη αιτία σύγχυσης είναι ότι ανακαθορίζονται μέσα σε μια ολική αστάθεια οι παραλήπτες και οι μηχανισμοί πρόσληψης του αριστερού διαβήματος. Σε μια περίπλοκη αντιληπτική αποσταθεροποίηση και το μήνυμα δεν αφομοιώνεται, και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν το ελέγχει συντακτικά. Η πολυσημία και πολυνοηματοδότηση, ο καθένας, δηλαδή, να καταλαβαίνει ό,τι θέλει απ' ό,τι κι αν λέγεται, είναι το πιο κινδυνώδες, διαβρωτικό στοιχείο κι αυτό είναι ένα νέου τύπου bullying, χωρίς ευδιάκριτο τραμπούκο.
* Ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ
dsevastakis@arch.ntua.gr
