Του Χρήστου Κεφαλή*
Η Κίνα παρουσιάζεται αδιάλειπτα ως χώρα του άγριου καπιταλισμού. Αυτό ασφαλώς είναι σωστό, ιδιαίτερα για τις πιο υποβαθμισμένες κατηγορίες εργαζομένων όπως οι εσωτερικοί μετανάστες ή για θέματα όπως η εκτεταμένη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ξεχνιέται όμως ότι πρόκειται για μια καπιταλιστική κοινωνία στην ανοδική της φάση, κινητική, όπου διαμορφώνεται μια νέα, μαχητική εργατική τάξη και ταυτόχρονα συντελούνται ενδιαφέρουσες εξελίξεις σε όλα τα πεδία, του πολιτισμού συμπεριλαμβανόμενου. Το έργο του αξιόλογου Κινέζου λογοτέχνη Γιεν Λιενκέ είναι καθρέφτης αυτών των εξελίξεων.
Ο Λιενκέ γεννήθηκε το 1958 στο Σονγκχσιάν στην επαρχία Χενάν. Το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο Ήλιος Δύει, εμφανίστηκε το 1994, απαγορεύτηκε όμως από τις αρχές, όπως και τα περισσότερα που ακολούθησαν. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Σε αντίθεση με πολλούς Κινέζους λογοτέχνες, ο Λιενκέ απεικονίζει τις βαθιές αντιφάσεις της κινεζικής κοινωνίας, κριτικάροντας έτσι την επίσημη αισιοδοξία.
Το 2003 εμφανίστηκε το Τα Φιλιά του Λένιν (κινεζικός τίτλος Απόλαυση), ένα από τα λίγα έργα του που κυκλοφόρησαν στην Κίνα. Είναι ένα σατιρικό μυθιστόρημα γύρω από τις οδύνες ενός κινεζικού χωριού σε όλα τα στάδια από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Το χωριό μένει καθυστερημένο και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κομματικούς γραφειοκράτες που αρπάζουν τις σοδειές ως ερασιτέχνες πειραματιστές στα χρόνια της πολιτιστικής επανάστασης. Όταν ξεκινούν οι μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ, και αφού μια καλοκαιρινή χιονοθύελλα καταστρέφει τη σοδειά, ένας από τους διεφθαρμένους τοπικούς αξιωματούχους έχει μια φαεινή ιδέα για τον πλουτισμό της περιοχής. Αποφασίζει πως η λύση στα προβλήματά της είναι να αγοράσουν το πτώμα του Λένιν από το Μαυσωλείο της Μόσχας και να το εκθέσουν ως τουριστική ατραξιόν.
Το 2005 ακολούθησε το Υπηρετήστε τον Λαό, σάτιρα της πολιτιστικής επανάστασης εμπνευσμένη από ομότιτλο άρθρο του Μάο στα 1944. Και αυτό το μυθιστόρημα απαγορεύτηκε, γεγονός που το έκανε μόνο πιο δημοφιλές στο κοινό.
Το 2010 ο Λιενκέ παρουσίασε το Τέσσερα Βιβλία, έργο που η συγγραφή του απαίτησε 20 χρόνια. Σε αυτό, μέσα από τέσσερεις παράλληλες αφηγήσεις, κριτικάρεται το πνεύμα της θρησκευτικής, τυφλής πίστης που χαρακτήριζε τη μαοϊκή περίοδο. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τις τύχες μερικών διανοούμενων που έχουν στιγματιστεί σαν δεξιοί και υποβάλλονται σε «επανεκπαίδευση» μέσω της εργασίας. Και αυτό το έργο απαγορεύτηκε στην Κίνα, κυκλοφόρησε όμως στο Χονγκ Κονγκ.
Η στάση των κινεζικών αρχών φέρνει στο μυαλό τις αντιδράσεις που προκάλεσε το έργο του Σολτζενίτσιν, του Παστερνάκ και άλλων μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ στην ΕΣΣΔ. Όπως τότε, έτσι και τώρα, αντί για την κριτική της οπτικής επιλέγεται η απαγόρευση της τέχνης με στόχο να διατηρηθεί η ιστορική λήθη. Λαθεμένα, καθώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατον αλλά και γιατί το έργο του Λιενκέ, με το γκροτέσκ χιούμορ και την οξεία αίσθηση των αντιφάσεων, του παρελθόντος αλλά και της τωρινής καπιταλιστικοποίησης στην Κίνα, τον διακρίνει ευνοϊκά από τους προκατόχους του.
* Ο Χρήστος Κεφαλής είναι μέλος της Σ.Ε. της Μαρξιστικής Σκέψης.
Η Κίνα παρουσιάζεται αδιάλειπτα ως χώρα του άγριου καπιταλισμού. Αυτό ασφαλώς είναι σωστό, ιδιαίτερα για τις πιο υποβαθμισμένες κατηγορίες εργαζομένων όπως οι εσωτερικοί μετανάστες ή για θέματα όπως η εκτεταμένη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ξεχνιέται όμως ότι πρόκειται για μια καπιταλιστική κοινωνία στην ανοδική της φάση, κινητική, όπου διαμορφώνεται μια νέα, μαχητική εργατική τάξη και ταυτόχρονα συντελούνται ενδιαφέρουσες εξελίξεις σε όλα τα πεδία, του πολιτισμού συμπεριλαμβανόμενου. Το έργο του αξιόλογου Κινέζου λογοτέχνη Γιεν Λιενκέ είναι καθρέφτης αυτών των εξελίξεων.
Ο Λιενκέ γεννήθηκε το 1958 στο Σονγκχσιάν στην επαρχία Χενάν. Το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο Ήλιος Δύει, εμφανίστηκε το 1994, απαγορεύτηκε όμως από τις αρχές, όπως και τα περισσότερα που ακολούθησαν. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Σε αντίθεση με πολλούς Κινέζους λογοτέχνες, ο Λιενκέ απεικονίζει τις βαθιές αντιφάσεις της κινεζικής κοινωνίας, κριτικάροντας έτσι την επίσημη αισιοδοξία.
Το 2003 εμφανίστηκε το Τα Φιλιά του Λένιν (κινεζικός τίτλος Απόλαυση), ένα από τα λίγα έργα του που κυκλοφόρησαν στην Κίνα. Είναι ένα σατιρικό μυθιστόρημα γύρω από τις οδύνες ενός κινεζικού χωριού σε όλα τα στάδια από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Το χωριό μένει καθυστερημένο και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κομματικούς γραφειοκράτες που αρπάζουν τις σοδειές ως ερασιτέχνες πειραματιστές στα χρόνια της πολιτιστικής επανάστασης. Όταν ξεκινούν οι μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Χσιαοπίνγκ, και αφού μια καλοκαιρινή χιονοθύελλα καταστρέφει τη σοδειά, ένας από τους διεφθαρμένους τοπικούς αξιωματούχους έχει μια φαεινή ιδέα για τον πλουτισμό της περιοχής. Αποφασίζει πως η λύση στα προβλήματά της είναι να αγοράσουν το πτώμα του Λένιν από το Μαυσωλείο της Μόσχας και να το εκθέσουν ως τουριστική ατραξιόν.
Το 2005 ακολούθησε το Υπηρετήστε τον Λαό, σάτιρα της πολιτιστικής επανάστασης εμπνευσμένη από ομότιτλο άρθρο του Μάο στα 1944. Και αυτό το μυθιστόρημα απαγορεύτηκε, γεγονός που το έκανε μόνο πιο δημοφιλές στο κοινό.
Το 2010 ο Λιενκέ παρουσίασε το Τέσσερα Βιβλία, έργο που η συγγραφή του απαίτησε 20 χρόνια. Σε αυτό, μέσα από τέσσερεις παράλληλες αφηγήσεις, κριτικάρεται το πνεύμα της θρησκευτικής, τυφλής πίστης που χαρακτήριζε τη μαοϊκή περίοδο. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τις τύχες μερικών διανοούμενων που έχουν στιγματιστεί σαν δεξιοί και υποβάλλονται σε «επανεκπαίδευση» μέσω της εργασίας. Και αυτό το έργο απαγορεύτηκε στην Κίνα, κυκλοφόρησε όμως στο Χονγκ Κονγκ.
Η στάση των κινεζικών αρχών φέρνει στο μυαλό τις αντιδράσεις που προκάλεσε το έργο του Σολτζενίτσιν, του Παστερνάκ και άλλων μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ στην ΕΣΣΔ. Όπως τότε, έτσι και τώρα, αντί για την κριτική της οπτικής επιλέγεται η απαγόρευση της τέχνης με στόχο να διατηρηθεί η ιστορική λήθη. Λαθεμένα, καθώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατον αλλά και γιατί το έργο του Λιενκέ, με το γκροτέσκ χιούμορ και την οξεία αίσθηση των αντιφάσεων, του παρελθόντος αλλά και της τωρινής καπιταλιστικοποίησης στην Κίνα, τον διακρίνει ευνοϊκά από τους προκατόχους του.
* Ο Χρήστος Κεφαλής είναι μέλος της Σ.Ε. της Μαρξιστικής Σκέψης.