μετάφραση: Κ.Δ.
Η Frances Saunders έγινε παγκοσμίως γνωστή, πέρα από τη στενή κοινότητα των ιστορικών, το 1999 με τη μελέτη της «Who paid the piper? CIA and the Cultural Cold War». Ήταν μια μελέτη-σταθμός, η οποία καθιέρωσε τη χρήση του όρου Πολιτισμικός Ψυχρός Πόλεμος, και η οποία αποκάλυπτε πώς στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου οργανώθηκε, με μυστικό οργανωτή τη CIA, ένα τεράστιο δίκτυο με εκδόσεις, εκθέσεις ζωγραφικής, θεατρικές παραστάσεις, υποτροφίες. Στόχος ήταν η προώθηση των αμερικανικών αξιών, ως αντίπαλο δέος στην ηγεμονίας της Αριστεράς και της ΕΣΣΔ στον χώρο του πολιτισμού. Στο άρθρο που ακολουθεί (δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του London Review of Books, 9.4.2015· σήμερα παραθέτουμε μεταφρασμένα κάποια αποσπάσματα) η Σώντερς, με αφετηρία τον φάκελο του Χομπσμπάουμ που δημοσιοποιήθηκε το φθινόπωρο, μας εισάγει στον χώρο του βρετανικού αντικομμουνισμού και των μυστικών υπηρεσιών.
ΕΝΘΕΜΑΤΑ
Στις 25 Ιανουαρίου 1933, ο δεκαεξάχρονος Έρικ Χομπσμπάουμ συμμετείχε σε πορεία που διέσχιζε το κέντρο του Βερολίνου, μαζί με χιλιάδες συντρόφους του, ως τα κεντρικά γραφεία του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος (KPD). Πέντε μέρες αργότερα, στις 30 Ιανουαρίου, ο Αδόλφος Χίτλερ ορκιζόταν καγκελάριος της Γερμανίας. Αρχές Απριλίου, ένας θείος έφτανε στο Βερολίνο για να μεταφέρει τον Χομπσμπάουμ στο ασφαλές Λονδίνο, όπου είχε εγκατασταθεί ο παππούς του από το 1870. Την εβδομάδα που ο Χομπσμπάουμ έφευγε απο το Βερολίνο, o Γκάι Λίντελ ο γερμανομαθής υπαρχηγός αντικατασκοπείας της ΜΙ5 έφτανε εκεί από το Λονδίνο.
Η Βρετανική Μυστική Υπηρεσία, η γνωστή ΜΙ5, έδωσε στη δημοσιότητα τον φάκελο του Έρικ Χομπσμπάουμ το φθινόπωρο του 2014. Ο Χομπσμπάουμ, που επιθυμούσε για χρόνια να τον δει, είχε πεθάνει δυο χρόνια πριν, στα 95 του. Στα απομνημονεύματά του, με τίτλοΣυναρπαστικά χρόνια, προειδοποιούσε για τις αυτοβιογραφικές «μεταθανάτιες έρευνες όπου το πτώμα υποκρίνεται ότι είναι ο ιατροδικαστής», αλλά οποιεσδήποτε αιτιολογίες και να συμπεριελάμβανε για τις πράξεις του ως αποδεικτικά στοιχεία δεν θα μπορούσε να διαβάσει το φάκελο του, αφού εκ των πραγμάτων, απουσίαζε. Είναι άγραφος νόμος της ΜΙ5 ότι τα Προσωπικά Αρχεία (ΠΑ) αποκαλύπτονται μόνο μετά τον θάνατο αυτών τους οποίους αφορούν. Ένας ακόμη άγραφος νόμος, μεταξύ πολλών άλλων, είναι ότι τέτοιου είδους υλικό δημοσιοποιείται μετά από πενήντα χρόνια, πράγμα που εξηγεί γιατί ο Φάκελος Hobsbawm, που βρίσκεται πλέον στα Εθνικά Αρχεία στο Kew, σταματάει στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Ο υπόλοιπος παραμένει κλειστός.
Σε αυτό το έλλειμμα πρέπει να προστεθούν τα κενά στο Αρχείο, που αφέθηκαν από τους υπεύθυνους για τον αποχαρακτηρισμό των διαβαθμισμένων εγγράφων (μια κομψή λέξη για τους λογοκριτές), τα τεχνάσματα της σιωπής, στα οποία υποκρύπτεται η εξαπάτηση. Πολλά ονόματα παραλήφθηκαν, ενώ κάποιες σελίδες αφαιρέθηκαν τελείως και αντικαταστάθηκαν με ένα λευκό χαρτί, όπου μπήκε μια σφραγίδα με αυτό το γραμματικώς απωθητικό μήνυμα: ΤΟ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ ΠΑΡΑΚΡΑΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΠΑΡ/ΦΟΥ 3(4) ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΕΡΙ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ 1958.
Η παράγραφος 3(4) επιτρέπει να παραμείνει κλειστό ένα αρχείο για «ειδικό λόγο», ο οποίος δεν χρειάζεται να διευκρινιστεί. Κανένας λόγος δεν δίνεται ούτε για την απουσία ενός ολόκληρου ντοσιέ από τον Φάκελο Hobsbawm. Παραμένει κλειστό; Χάθηκε στη μεταφορά; Καταστράφηκε; Επίσης, ως συνήθης πρακτική της ΜΙ5, παραμένει κλειστό για το κοινό το Αρχείο με την αξιολόγηση της υπηρεσίας πληροφοριών, η εργασία δηλαδή που είχε γίνει με βάση το υλικό που είχαν συλλέξει (μέσω παρακολούθησης, πληροφοριοδοτών, μυστικών αστυνομικών κλπ) .
Καλώς ήλθατε στο Τρίγωνο των Βερμούδων των μελετών της υπηρεσίας πληροφοριών! Για τον ερευνητή είναι σαν χειροκίνητη πτήση χωρίς το εγχειρίδιο, κατά την οποία κάτι ξαφνικά τον ρουφάει κάτι απ’ τον ουρανό και τον εξαφανίζει στα μυστηριώδη Τάρταρα του αρνητικού χώρου. Υπάρχει πολύ λίγο φως εκεί κάτω, δεν υπάρχει τρόπος να καταλάβεις την ώρα από τη θέση του Ήλιου στον ουρανό, και άρα πρέπει να χρησιμοποιήσεις όλες τις αισθήσεις σου.
Για παράδειγμα, μπορούμε να συμπεράνουμε κάτι με την αφή: το βάρος του Φακέλου Hobsbawm. Ένα ΠΑ είναι σαν ιατρικός φάκελος: ξεκινάει με μια λεπτή σελίδα και μετά, όπως προχωράει η διάγνωση, το μέγεθός του ακολουθεί τη σοβαρότητα της ασθένειας που καταγράφεται (μια ακόμα ομοιότητα είναι ότι το πρόσωπο γίνεται ολοένα και πιο αφηρημένο). Το ΠΑ 211.764 έχει βάρος περίπου 1.000 σελίδων. Είναι ταξινομημένες σε χρονολογική σειρά, χωρισμένες σε τόμους και πιασμένες με τα χαρακτηριστικά κορδονάκια που χρησιμοποιεί το Βρετανικό Δημόσιο. Ξεκινούν από τον Ιούνιο του 1942 και φτάνουν ως τον του Δεκέμβριο 1963. Ο Χομπσμπάουμ θεωρείτο ένας «σκληροπυρηνικός» (hardliner) ή «Κατηγορίας Α» κομμουνιστής και ο φάκελός του έμεινε «ενεργός» (και ο ίδιος υπό παρακολούθηση) για δεκαετίες μετά, πιθανόν μέχρι το 1994, όταν το τμήμα που ασχολούνταν με τέτοιες υποθέσεις υποτίθεται ότι έκλεισε. Χάρη στο γεγονός ότι έζησε τόσο πολύ, ο Xομπσμπάουμ πρέπει να έχει ένα από τα μεγαλύτερα ΠΑ στους καταλόγους της ΜΙ5.
H μυρωδιά των αρχείων
Έπειτα, είναι η μυρωδιά του φακέλου, τα φυσικά κατάλοιπα από μελάνι και καρμπόν, από το ριζόχαρτο και τα πολλά χέρια που τον φυλλομέτρησαν, τα σαλιωμένα ακροδάκτυλα που γύριζαν τις σελίδες. Κι αυτή η ιδιαίτερη οσμή του αρχειακού υλικού, ελαφρώς όξινη, από μουχλιασμένα σωματίδια σκόνης και χρόνου. Φευγαλέα ίχνη, σαν τη μυρωδιά του κορδίτη αρκετά μετά την εκπυρσοκρότηση του όπλου. Όταν το αναφέρω αυτό στον Ντέιβιντ Κόρνουελ/Τζων λε Καρέ λέει: «Μπορώ ακόμα και τώρα να την αισθανθώ στα ρουθούνια μου». Οι ιστορικοί, όπως και οι κατάσκοποι, χρειάζονται μια ευαίσθητη μύτη, σαν το «Sniff-sniff» του Τζ. Όργουελ, για την ανακάλυψη όλων των βρωμερών μικρών ορθοδοξιών που τώρα αντιπαλεύουν την ψυχή μας. (Kαι, εν καιρώ, όλες οι εξερευνήσεις του Όργουελ στις πολιτικές πεποιθήσεις των συγχρόνων του θα ρίχνονταν με προθυμία στα πόδια των μυστικών υπηρεσιών).
Ποια να ήταν η μυρωδιά των φακέλων της Abteilung1A, της Γκεστάπο, που βρήκαν το δρόμο τους στο Κεντρικό Μητρώο στα κεντρικά γραφεία της ΜΙ5 στο Μέιφερ; Η πυρκαγιά που έκαψε το Ράιχσταγκ; Το κάψιμο των βιβλίων; Τα κρεματόρια; Γιατί τι ήταν αυτά τα αρχεία, αυτές οι ατέλειωτες λιστες και τα ευρετήρια, αν όχι η καύσιμη ύλη που συντηρούσε το σύστημα; O Γκάι Λίντελ αποδοκίμαζε τις μεθόδους των ναζί –«πέραν του ηθικού ζητήματος που θέτουν, [….] δεν αποδίδουν μακροπρόθεσμα», έγραφε αργότερα στο ημερολόγιό του– και ο βρετανικός αντικομμουνισμός είχε οργανωθεί γύρω από στρατηγικές που δεν συμπεριελάμβαναν τη μαζική εξόντωση. Αλλά η προπολεμική σχέση της ΜΙ5 με την αστυνομία του Χίτλερ οικοδομήθηκε πάνω στην υπόσχεση της αμοιβαιότητας, επομένως είναι λογικό να φοβόμαστε ότι υπήρχαν «μαύρες λίστες» και από τις δυο κατευθύνσεις, Βερολίνο και Λονδίνο. Μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν, όμως, για το πόσο καιρό κράτησε αυτή η συνεργασία.
Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι και η ΜΙ5 και η ΜΙ6 είχαν πληροφορίες που θα πρέπει να είχαν έρθει από γερμανική πηγή και αφορούσαν την πολιτική δραστηριότητα των αριστερών προσφύγων που ζήτησαν άσυλο στη Βρετανία από το 1933 και μετά. Κάποιοι ήταν στ’ αλήθεια ιδεολόγοι κομμουνιστές, άλλοι συμπαθούντες, ενώ πολλοί δεν ήταν καν κομμουνιστές· ήταν απλώς αντιφασίστες και ειρηνιστές που συντάχθηκαν με το Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα (KPD) από σύμπτωση. Αν δεν είχαν ήδη Προσωπικό Αρχείο, οι περισσότεροι αποκτούσαν τη στιγμή που πατούσαν το πόδι τους σε βρετανικό λιμάνι. Επιπλέον, τα ονόματα τους ήταν τώρα καταχωρημένα στο Eυρετήριο Πρόληψης (που ξεκίνησε να τηρείται στο τέλος του ΑΠΠ με την ονομασία Defence Black List), ένα «μητρώο ανθρώπων πιθανώς επικίνδυνων για την Εθνική Άμυνα».
Η ιδέα ότι οι ίδιοι οι Ναζί –ή οι υποστηρικτές τους στη Βρετανία– μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια άργησε να ωριμάσει στην κοινότητα της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών. Σε ένα γράμμα που κυκλοφόρησε σε όλους τους Aρχηγούς της Αστυνομίας, τον Μάιο του 1934, ο διευθυντής της ΜΙ5, Βέρμον Κελ εξηγούσε ότι ο φασισμός αποτελούσε, σε μεγάλο βαθμό, «μια φυσική αντίδραση στον κομμουνισμό». Αυτή η θεωρία, αν μια τόσο υπεραπλουστευτική σκέψη μπορεί να ονομαστεί έτσι, ήταν ευρέως διαδεδομένη στο Γουάιτχολ. Όταν ο Χιουζ Τρέβορ-Ρόπερ μπήκε στη ΜΙ6 το 1941, αμφέβαλε αν υπήρχε έστω ένας άνθρωπος εκεί που να έχει διαβάσει το Μein Kampf. Πραγματικά, η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία δεν έκανε σχεδόν καμία εντύπωση στους «υπερασπιστές του Βασιλείου», παρά μόνο ως ευκαιρία να επεκτείνουν το franchise της αντικομμουνιστικής παρακολούθησης.
Ο ενεργός κομμουνιστής Έρικ Χομπσμπάουμ
Τον Αύγουστο του 1942, τα «Κουτιά Κ» 2127 και 927 είχαν λίγες αναφορές στο όνομα του Χομπσμπάουμ[1] Τα αποσπάσματα που είχαν αντιγραφεί στον φάκελό του από το υλικό που υπήρχε σε αυτά τα κουτιά, προέρχονταν από μαγνητοφωνημένες συνομιλίες αξιωματούχων του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας, τα γραφεία των οποίων στην Κινγκ Στριτ, στο Κόβεν Γκάρντεν, ήταν γεμάτα κοριούς και παρακολουθούνταν διαρκώς. To κτίριο ήταν διάσπαρτο με κρυφά μικρόφωνα (κάποια από οποία ξεπετάχτηκαν και κρέμονταν από το ταβάνι κατά τη διάρκεια μιας μετέπειτα ανακαίνισης), και όλα τα τηλεφωνήματα παρακολουθούνταν. Το προϊόν που ελάμβαναν από αυτές τις συσκευές είχε το κωδικό όνομα Source North (Βόρεια Πηγή). Το κέντρο ηχογράφησης ήταν γνωστό ως Gristery, όνομα που πήρε από την τρομερή προϊσταμένη του Έβελυν Γκριστ, την οποία θυμάται ο Κόρνουελ σαν ένα είδος Μαντάμ Μπλατάβσκυ, η οποία, μαζί με μια ταριχευμένη κουκουβάγια, φύλαγε τα απόκρυφα μυστήρια του ιερού της. Οι ηχογραφήσεις γίνονταν από ειδικούς υπαλλήλους των Βρετανικών Ταχυδρομείων σε ένα ιδιαίτερο δωμάτιο, τον λεγόμενο Πύργο της Βαβέλ. Οι τηλεφωνικές υποκλοπές καταγράφονταν σε κυλίνδρους Dictaphone και οι συζητήσεις που κατέγραφαν τα μικρόφωνα περνούσαν σε δίσκους γραμμοφώνου. Οι ηχογραφήσεις παραδίνονταν στη συνέχεια για αντιγραφή στο Gristery.
Οι καταγραφές στα «Κουτιά Κ» που αναφέρονταν στον Χόμπσμπαουμ επιβεβαίωναν ότι ήταν ενεργό μέλος του Κ.Κ. της Μεγάλης Βρετανίας και ότι το κόμμα απέβλεπε στο να χρησιμοποιήσει την παρουσία του στις ένοπλες δυνάμεις προς όφελός του, κάτι το οποίο συνέβαινε ήδη. Yπό την πίεση της ΜΙ5, ο διοικητής του Χομπσμπάουμ στην αξιολόγησή του, στις 7 Σεπτεμβρίου σημείωνε ότι πλέον θεωρούσε τον λοχία Χομπσμπάουμ «ανατρεπτικό». «Έχει μια τάση να παράγει αριστερό προπαγανδιστικό υλικό και το αφήνει εδώ κι εκεί. Eίναι γνωστό ότι σε μια περίπτωση κάλεσε έναν ανθυπασπιστή να ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα». Ο Χομπσμπάουμ είχε δεχθεί επίπληξη, παρουσία αξιωματούχων, «για κατάχρηση της θέσης του ως δασκάλου, και επειδή συνεχώς παρουσίαζε τα σύγχρονα ζητήματα υπό ανατρεπτικό πρίσμα, και από εδώ και πέρα θα απασχολούνταν μόνο στη διδασκαλία των γερμανικών στις τάξεις αρχαρίων. Συμφωνήθηκε, δε, ότι θα παρέμενε «κάτω από στενή και προσεκτική παρατήρηση».
Τα γράμματα του Χομπσμπάουμ ανοίγονταν με τον ατμό του βραστήρα, στον πρώτο όροφο του Ταχυδρομείου στον σταθμό St. Martin’s le-Grand, κοντά στον καθεδρικό του Αγίου Παύλου. Η ύπαρξη της Μονάδας Ειδικών Ερευνών των Βρετανικών Ταχυδρομείων που είχε πρόσβαση σε κάθε γραφείο διανομής της χώρας, ήταν άκρως απόρρητη, αλλά σαν το μυστικό του Κονγκρέβ ψιθυριζόταν παντού (Ο ταχυδρόμος και μελλοντικός υπουργός Εσωτερικών Άλαν Τζόνσον γνώριζε ότι γράμματα που διαχειριζόταν αφαιρούνταν από τα καλάθια τους και πήγαιναν στον πάνω όροφο). Έκαναν αντίγραφα με φωτογραφικές μηχανές που λειτουργούσαν με πεντάλ και αργότερα αντικαταστάθηκαν με τις πιο εύχρηστες Kodak με φιλμ 35 χιλιοστών. Τα αντίγραφα στέλνονταν σε πράσινα φορτηγάκια χωρίς διακριτικά στα κεντρικά της ΜΙ5 στο Μέιφερ (επίσης άκρως απόρρητο, αν και οι οδηγοί λεωφορείων φώναζαν την συγκεκριμένη στάση για ευκολία «Κέρζον Στριτ και ΜΙ5»), ενώ τα πρωτότυπα προωθούνταν στη διεύθυνση που αναγράφονταν στο φάκελο. Όλα, εκτός από ένα. Κρεμασμένο στο τοίχο της Μονάδας του St. Martin ήταν ένα κορνιζαρισμένο γράμμα. Απευθυνόταν σε ένα διακεκριμμένο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, και το δακτυλογραφημένο μήνυμα μέσα στον φάκελο έλεγε: «Προς ΜΙ5. Αν το ανοίξετε, είστε άθλιοι γαμιόληδες». Ο επικεφαλής της Μονάδας το κατηγοριοποίησε ως «αισχρό», πράγμα που σήμαινε ότι δεν είχε καμιά υποχρέωση, σύμφωνα με τον νόμο, να το ταχυδρομήσει.
Ο βρετανικός αντικομμουνισμός
Ο επίσημος βρετανικός αντικομουνισμός τράβηξε λιγότερο την προσοχή από τον αντίστοιχο αμερικανικό, με τους ιδρωκοπημένους, δύσοσμους μπουνταλάδες που κράδαιναν τις λίστες τους μπροστά στις κάμερες. Στη Βρετανία τα βήματα που έγιναν, με διακομματική συμφωνία, προϋπόθεταν ένα ηπιότερο πρόγραμμα μαζικού ελέγχου και μια βοηθητική διαδικασία, γνωστή ως «διαδικασία εξυγίανσης» με την οποία οι ύποπτοι δημόσιοι υπάλληλοι ή οι επιχειρήσεις που δούλευαν για απόρρητα κυβερνητικά έργα (εταιρείες της «Λίστας Χ»), απομακρύνονταν από τις θέσεις τους. Το πιο εκτεταμένο κοσκίνισμα, γνωστό και ως «πλήρης απολύμανση», περιελάμβανε ελέγχους τηλεφωνημάτων, άνοιγμα της αλληλογραφίας, εξέταση στο Ειδικό Τμήμα (Special Branch), φακέλωμα εργοδοτών και μια σειρά από αυτά που ο Κόρνουελ ονομάζει «επίπονες ανακρίσεις» του υπό παρακολούθηση ατόμου. Υπήρχαν δύο πιθανές εκβάσεις: περνάς ή κόβεσαι. Το να είσαι κομμουνιστής σήμαινε ότι κόβεσαι. Άλλα ελαττώματα του χαρακτήρα που θεωρούνταν ότι επηρεάζουν την επαγγελματική ικανότητα του ατόμου ήταν: απληστία, αλκοολισμός, χρήση ναρκωτικών, αναξιοπιστία, ανειλικρίνεια, ανηθικότητα. Με την λέξη ανηθικότητα συνήθως εννοούσαν «ομοφυλοφιλία» (η ΜΙ5 είχε μια «Ροζ Λιστα» μέχρι το 1994, αν και είναι αμφίβολο αν περιείχε κανέναν από τους δικούς της ομοφυλόφιλους). Λιγότερο συχνά, υπονοούσαν μοιχεία.
Το φιλτράρισμα ευαίσθητων θέσεων παρουσιαζόταν σαν μια απόλυτα λογική πολιτική, ένα θέμα εθνικής ασφάλειας, και τις ελάχιστες φορές που η πρακτική έγινε αντικείμενο συζήτησης, δεν προκάλεσε αντιπαραθέσεις. Απεναντίας, παρείχε τη νομιμοποίηση και κάλυψη για ένα ευρύτερο πρόγραμμα ενός άκρως απόρρητου πολιτικού ελέγχου ασφαλείας, οι λεπτομέρειες του οποίου τώρα αρχίζουν να αποκαλύπτονται. Για παράδειγμα, στο BBC πάνω από 50% του προσωπικού είχαν ελεγχθεί χωρίς να το ξέρουν. Το πρόγραμμα, του οποίου την ύπαρξη το κράτος αρνούνταν μέχρι πέρσι, συντονιζόταν από την ΜΙ5 και τον βοηθό του διευθυντή προσωπικού του BBC, που αργότερα ονομάστηκε Διευθυντής Ειδικών Καθηκόντων. Δουλεύοντας στο Δωμάτιο 105 (το νούμερο 5 πάντα υποδηλώνει το προϊσταμένη αρχή), αυτός ο βοηθός, σε συνδυασμό με έναν ειδικό συνεργάτη της ΜΙ5, κανόνιζε ώστε εκείνοι που κατείχαν υψηλές θέσεις και χρειάζονταν πρόσβαση σε απόρρητο υλικό να ελεγχθούν πλήρως και απολύτως.
Για όλες τις άλλες θέσεις –το εκάστοτε προσωπικό όπως και οι νέοι υποψήφιοι– περνούσαν από «κανονικό έλεγχο», τον οποίο δεν γνώριζαν. Εδώ δεν υπήρχε «περνάς ή κόβεσαι», αλλά αν η ΜΙ5 (κρυπτογραφικά αναφερόμενη στο Δωμάτιο 105 ως το Κολέγιο) ανακάλυπτε οτιδήποτε στο παρελθόν του ατόμου που υπονοούσε αναξιοπιστία, ένα κόκκινο σύμβολο που έμοιαζε με χριστουγεννιάτικο δέντρο έμπαινε σαν σφραγίδα στον φάκελό του. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις χρειάστηκε το BBC να ενδώσει στο βέτο της ΜΙ5. Γενικά, ο οργανισμός επιτρεπόταν να χρησιμοποιεί κατά την κρίση του τα πορίσματα των ελέγχων αυτών, αλλά πολλοί υπάλληλοι έχουν καταθέσει ότι οι καριέρες τους διακόπτονταν ξαφνικά ή αντιμετώπιζαν προβλήματα εξαιτίας του «χριστουγεννιάτικου δέντρου».
Όταν το πρόγραμμα άρχισε να ατονεί, στο τέλος της δεκαετίας του 1980, 6.000-8.000 πόστα (σε σύνολο 12.000) στο BBC είχαν περάσει από τη διαδικασία ελέγχου. Αυτά συμπεριλάμβαναν μηχανικούς (μπορεί να τραβούσαν την πρίζα), καθαρίστριες (μπορεί να τοποθετούσαν κάτω από ένα γραφείο ή φυτό μια βόμβα), παραγωγούς (μπορεί να επιχειρούσαν να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους ) και οποιονδήποτε καθόταν μπροστά σε ένα μικρόφωνο (όλα όσα οι προηγούμενοι, αλλά ακόμα περισσότερο). Η ΜΙ6 επίσης ασχολούνταν με τον έλεγχο, αλλά δεν έχουν αποκαλυφθεί ποτέ οι λεπτομέρειες της δράσης της, ούτε είναι δυνατόν να επιβεβαιωθούν οι συμφωνίες με τις οποίες και η ΜΙ5 και η ΜΙ6 δήθεν δέχονταν κάλυψη από το BBC για τις επιχειρήσεις τους. Επιπλέον, κάθε υπάλληλος του BBC έπρεπε να υπογράψει την Νομοθεσία περί Απορρήτου.
Το ΠΑ του Χομπσμπάουμ αποκαλύπτει επίσης ότι η ΜΙ5 είχε πρόσβαση στη λίστα ομιλητών και κειμενογράφων του BBC, αντίγραφο της οποίας φυλασσόταν στο Μητρώο υπ’ αριθμ. 192α στον Φάκελο 65/47. To status του Χομπσμπάουμ σε αυτή τη λίστα ανανεωνόταν για να επιστήσει την προσοχή του BBC, με σχόλια όπως «ο Έρικ Χομπσμπάουμ συνεχίζει να είναι ένας ενεργός κομμουνιστής». Ο σκοπός ήταν να αποτρέψει τον οργανισμό από το να χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες του. Το Μάρτιο του 1953, ο σύντροφος Χομπσμπάουμ κατάφερε ωστόσο να φτάσει στο Broadcasting House για να ηχογραφήσει μια ομιλία για το Τρίτο Πρόγραμμα. Έχοντας επιτυχώς εμποδίσει τις προηγούμενες προσπάθειές του να δουλέψει εκεί, η ΜΙ5 είχε να αντιμετωπίσει μια εκπομπή με θέμα «H κατάληψη της εξουσίας» όπου, όπως ανέφερε με ευχαρίστηση η Daily Worker, ο Χομπσμπάουμ ανέλυε «την αποτυχία να καταλάβει κανείς τις βασικές ιστορικές προφητείες που αφορούσαν επαναστατικές καταστάσεις».
Η αντίδραση της ΜΙ5 ήταν άμεση: ένα εμπιστευτικό γράμμα ταχυδρομήθηκε σε κάποια δεσποινίδα Wadlsley (η θέση της στο BBC δεν αποκαλύπτεται) που έλεγε «πιθανώς θα την ενδιέφερε να γνωρίζει, για μελλοντικές περιπτώσεις, ότι αυτός ο άνθρωπος είχε κομμουνιστικό παρελθόν ήδη από το 1936». Καθώς η φήμη του Χομπσμπάουμ άρχισε να μεγαλώνει στο τέλος της δεκαετίας του ’50, το ίδιο συνέβη και με την κωμωδία της περιστρεφόμενης πόρτας: αυτός να προσπαθεί να μπει μέσα, ενώ η ΜΙ5 να τον βγάλει έξω.
[1] Τα «Κουτιά Κ» (Y Boxes) ήταν ειδικοί φάκελοι της MI5 που περιείχαν ιδιαίτερα ευαίσθητα, διαβαθμισμένα στοιχεία, συνήθως για υπόπτους για κατασκοπία ή αυτομολήσαντες. Ξεχώριζαν από τους άλλους από μια κίτρινη κάρτα στο εσώφυλλο –εξού και το «Υ», από το «yellow» (κίτρινο). (Σ.τ.Μ.)
πηγή ενθέματα Κυριακή της Αυγής
