ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μια περιήγηση στις Λέξεις του 2014
του Νίκου Σαραντάκου
Για τέταρτη
χρονιά φέτος, η στήλη θα ενδώσει στο έθιμο των ημερών, κι έτσι θα έχει
χαρακτήρα ανασκόπησης. Θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τις λέξεις της χρονιάς,
μ’ άλλα λόγια τις λέξεις που σημάδεψαν το 2014, που συζητήθηκαν και
ακούστηκαν πολύ, ή και που γεννήθηκαν μέσα στη χρονιά που πέρασε.
Ωστόσο, φέτος υπάρχει κάτι που διαφοροποιεί ριζικά την κατάσταση σε
σύγκριση με τις προηγούμενες χρονιές, μια και το 2014 όχι μόνο ήταν
φορτωμένο με γεγονότα αλλά και κλείνει κατά εντελώς ασυνήθιστο τρόπο:
μέσα σε προεκλογική περίοδο, κάτι που συμβαίνει πρώτη φορά από το 1936.
Έργο του Ζανγκ Μπο, σύγχρονου κινέζου ζωγράφου
Το ίδιο
ερώτημα το συζητήσαμε και με τους επισκέπτες του ιστολογίου «Οι λέξεις
έχουν τη δική τους ιστορία», που έχει τον ίδιο τίτλο με τη στήλη μας, κι
εκείνοι ψήφισαν για Λέξη του 2014 τον ΕΝΦΙΑ, παρόλο
που δεν πρόκειται για «κανονική» λέξη αλλά για ακρώνυμο: ωστόσο, ο
Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων, για να αναλύσουμε τον όρο, που ήρθε
να αντικαταστήσει το χαράτσι και κατέληξε σε πολύ χειρότερον εφιάλτη,
πράγματι σημάδεψε τη χρονιά που πέρασε και στάθηκε καθοριστικός για την
οριστική μεταστροφή του πολιτικού κλίματος.
Από την άλλη πλευρά, αριθμός της χρονιάς είναι αναμφίβολα ο 180,
ο αριθμός βουλευτών που δεν κατόρθωσε τελικά να συγκεντρώσει ο Σταύρος
Δήμας ως υποψήφιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με αποτέλεσμα να
δρομολογηθούν οι τόσο ελπιδοφόρες πρόωρες εκλογές στα τέλη του Γενάρη. Και βέβαια, λέξεις όπως Πρόεδρος, προεδρική εκλογή ή ΠτΔ ακούστηκαν πολύ τη χρονιά που μας πέρασε, ιδίως τον τελευταίο μήνα της.
Ένα εκ
πρώτης όψεως μη πολιτικό γεγονός της χρονιάς που πέρασε, που στάθηκε
αφορμή για πολλές νέες λέξεις, ήταν οι ανασκαφές στον τύμβο
της Αμφίπολης, σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της απροκάλυπτης προσπάθειας
της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού προσωπικά να εκμεταλλευτούν πολιτικά
τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης. Έτσι, με τη βοήθεια των πάντα
πρόθυμων καναλιών ζήσαμε μέρες αμφιπολίτευσης, καθώς ειδικοί και μη, με προεξάρχουσα γνωστή δημοσιογράφο που ορίστηκε εκπρόσωπος τάφου, προσπαθούσαν να απαντήσουν στο αγωνιώδες ερώτημα «ποιος είναι ο ένοικος του τάφου»,
που βέβαια για λόγους εθνικού γοήτρου δεν δεχόμασταν να είναι πιο κάτω
από συγγενής του Μεγαλέξαντρου — μάθαμε πάντως ότι είναι κάποιος αφηρωισμένος θνητός, κι έτσι κέρδισε δεκαπέντε λεπτά δημοσιότητας αυτός ο σπάνιος αρχαιολογικός όρος.
Αλλά βέβαια
οι ανασκαφές και τα ευρήματά τους δεν μπόρεσαν να επισκιάσουν τη ζοφερή
οικονομική πραγματικότητα και τις λέξεις που τη συνόδευαν. Την ανθρωπιστική κρίση, τα κόκκινα δάνεια, τους ακατάσχετους λογαριασμούς, τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις και τη ρύθμιση για τις εκατό δόσεις, τον στόχο για έξοδο στις αγορές, την παράταση του μνημονίου και την πιστωτική προληπτική γραμμή, το συνεχώς διογκούμενο δημοσιονομικό κενό, τα στρες τεστ των χρυσοπληρωμένων τραπεζών μας, το υποτιθέμενο πρωτογενές πλεόνασμα και την αγωνία μήπως βήξουμε και θεωρηθεί πιστωτικό γεγονός.
Από τη διεθνή επικαιρότητα ακούστηκαν πολύ λέξεις όπως Ισλαμικό Κράτος (μαζί με τα ακρώνυμά του, ISIS και IS) και Τζιχαντιστές, καθώς και το όνομα ενός ποταμού που έγινε δυσοίωνο από τότε που έδωσε το όνομά του σε μιαν αρρώστια των απόκληρων: Έμπολα. Κάποτε βέβαια η διεθνής επικαιρότητα έρχεται και κατασκηνώνει στην πλατεία Συντάγματος, όπως έκαναν οι Σύριοι (ή Σύροι) πρόσφυγες.
Δυο λέξεις που χρησιμοποίησε ο μέλλων τέως πρωθυπουργός, κάνοντας τον κουτσαβάκη στην προσπάθειά του να φανεί λαϊκός ήταν το ξώπορτο, που σημαίνει κάτι σαν ξεδιάντροπο, και τα θρασίμια, όπως χαρακτήρισε τους φοιτητές. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο όρος που έκανε θραύση, προς το τέλος της χρονιάς, ήταν οι ιπτάμενοι αναρχικοί,
οι οποίοι σύμφωνα με τον (οΘντκ) ρεπόρτερ του Αντένα πηδούσαν κάνοντας
παρκούρ από ταράτσα σε ταράτσα στα επεισόδια το βράδυ της διαδήλωσης της
επετείου του Πολυτεχνείου. Μια άλλη λέξη που ακούστηκε πολύ το 2014 στα
κοινωνικά μέσα, και που είναι σχετικά πρόσφατο δημιούργημα, είναι ο κλαρινογαμπρός, ο κακόγουστα ντυμένος νεαρός που κυνηγάει, συνήθως μάταια, το αντικείμενο του πόθου του.
Κάποιες άλλες λέξεις που ακούστηκαν είχαν να κάνουν με αγώνες που δόθηκαν — από τις καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών ως την απεργία πείνας του Νίκου Ρωμανού, που έληξε με ικανοποίηση των αιτημάτων του, έστω και με βραχιολάκι. Αλλά και η πολιτική έγινε αιτία να ακουστούν πολλές λέξεις, ιδίως ονόματα νεοπαγών κομμάτων, όπως το Ποτάμι (παρόλο που πολύ νωρίς τα νερά του θόλωσαν με δεξιότατες θέσεις), η Ελιά (που μάλλον θα μαραθεί), οι (φαιές) Ρίζες ή οι (ευκαιριακές) Γέφυρες,
ενώ τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει
αν θα ιδρύσει και ο Γιώργος Παπανδρέου το δικό του κόμμα, μακριά από το
πατρικό ΠΑΣΟΚ.
Πάρα πολύ ακούστηκε βέβαια στη χρονιά που μας πέρασε και ο ΣΥΡΙΖΑ
— με φόβο κι ελπίδα. Με φόβο από τους κυβερνώντες, με ελπίδα από τους
εργαζομένους αλλά και από την αριστερά όλης της Ευρώπης που έμαθε πια
αυτό το κάπως δυσκολοπρόφερτο ακρώνυμο. Όπως όλα δείχνουν, το 2015 θα
είναι η χρονιά της πρώτης στην ιστορία αριστερής κυβέρνησης
— που είναι στο χέρι μας να μακροημερεύσει και να διαψεύσει τους
ευσεβείς πόθους για «αριστερή παρένθεση». Καλή χρονιά λοιπόν — είναι στο
χέρι μας!
Ο Νίκος Σαραντάκος είναι συγγραφέας, μεταφραστής και κατοικοεδρεύει στα sarantakos.wordpress.com και στo www.sarantakos.com
ΥΓ. Στο μπλογκ του Νίκου Σαραντάκου μπορείτε να δείτε αναλυτικά τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας για τις λέξεις του 2014, που ανέδειξαν «νικητή» τον ΕΝΦΙΑ.