Του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου
Τα γεγονότα είναι λίγο - πολύ γνωστά. Ο πρύτανης του Αθήνησι κ. Φορτσάκης κλείδωσε το πανεπιστήμιο. Μαζί με αυτό κλείδωσε και τους υπαλλήλους μέσα, αφήνοντας τους φοιτητές απέξω. Και η κίνησή του αυτή γέννησε σε κάποιους προσδοκίες. Για «νοικοκυραίους» όπως ο κ. Θεοδωρόπουλος της Καθημερινής (22.10.2014), ήταν μια απόλυτα δικαιολογημένη πράξη, εφόσον εμποδίζοντας την είσοδο των φοιτητών, διασφαλίζεται η τάξη και αποτρέπεται «η εν γένει απελευθέρωση της ασχήμιας που αυτοαποκαλείται 'φοιτητικό κίνημα'» (sic).
Εύλογη προσδοκία από την πλευρά των κυρίαρχων ελίτ, τις οποίες ο κ. Θεοδωρόπουλος πιστά υπηρετεί. Δεν ανήκει στον όχλο το γκουβέρνο. Που ακούστηκε οι φοιτητές να κυκλοφορούν ελεύθερα και να έχουν λόγο για το πανεπιστήμιο;
Το κλείδωμα των υπαλλήλων ξύπνησε, όμως, σε όλους εμάς τους άλλους μνήμες. Θυμηθήκαμε όσα, από διαβάσματα, είχαμε μάθει για εκείνες τις 146 εργάτριες, κυρίως Εβραίες και Ιταλίδες μετανάστριες , ηλικίας από 16 έως 23 ετών, που κάηκαν ζωντανές το 1911 στη φωτιά που ξέσπασε στο εργοστάσιο παραγωγής ενδυμάτων Triangle Shirtwaist της Νέας Υόρκης. Υπαίτιοι για εκείνη την τραγωδία ήσαν οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου, που, προαναγγέλλοντας τις τωρινές ενέργειες του κ. Φορτσάκη, είχαν κλειδώσει τις πόρτες του εργοστασίου.
Πέρα από το κλείδωμα, το να καλείς επιπλέον την αστυνομία να διαφυλάξει από τα έξω ένα ήδη περίκλειστο φρούριο μαρτυράει γι' αυτό που είναι η εξουσία του κ. Φορτσάκη, μια εξουσία που φοβάται. Και φοβάται γιατί στερείται δημοκρατικής νομιμοποίησης. O κ. Φορτσάκης, όπως και όλοι σχεδόν οι πρυτάνεις, που εκλέχτηκαν την άνοιξη, εκλέχτηκαν γιατί αντίπαλοί τους στερήθηκαν από τα Συμβούλια Ιδρυμάτων, του απαραίτητου «πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων» που θα τους επέτρεπε τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία.
Το αυτονόητο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που κατά τα άλλα υμνούν ο κ. Θεοδωρόπουλος και ο κ. Φορτσάκης, το να κρίνεσαι δηλαδή από τους ίδιους τους εκλογείς και από κανέναν άλλο, καταργήθηκε στις πρυτανικές εκλογές της άνοιξης. Το δημοκρατικό αυτό έλλειμμα αναπόφευκτα οδηγεί και θα οδηγήσει σε πράξεις αυταρχισμού, σαν αυτή που διαπιστώνουμε τις μέρες αυτές στο Αθήνησι.
Η εξουσία που αμφιβάλλει για την ίδια της την ύπαρξη γίνεται αναπόφευκτα επιθετική. Δεν λάθεψαν, λοιπόν, οι πολλοί σύλλογοι φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων και διδασκόντων -με θλιβερή εξαίρεση το Δ.Σ. των διδασκόντων της σχολής του πρύτανη- που αποδοκίμασαν τις μέρες αυτές τις ενέργειες του κ. Φορτσάκη.
Αν μείνουμε όμως σε όλα τα παραπάνω, όσο σωστά και να είναι, χάνουμε από τα μάτια μας το καινούργιο χαρακτηριστικό που αναδεικνύεται. Και αυτό δεν είναι άλλο από την προσπάθεια των νεοφιλελευθέρων να μεταπλάσουν το πανεπιστήμιο σε αγοραίο. Προσέξτε, όχι να λειτουργήσει με όρους αγοράς, να επηρεάζεται, δηλαδή, απ' όσα συμβαίνουν στην αγορά. Αυτό, δυστυχώς, ήδη συνέβαινε. Αλλά να γίνει αγοραίο, να λειτουργεί το ίδιο ως μια ακόμη καπιταλιστική επιχείρηση.
Όταν ο κ. Φορτσάκης κλειδώνει το πανεπιστήμιο και καλεί την αστυνομία για πρόσθετη περιφρούρηση, δεν το κάνει ως ένας αυταρχικός δεσπότης του παρελθόντος, αλλά ως ένας γενικός διευθυντής καπιταλιστικής επιχείρησης. "Δεν μπορεί ο καθένας να μπαίνει χωρίς άδεια στο πανεπιστήμιο. Αν ερχόταν κανείς στο σπίτι σας, θα τον αφήνατε να περάσει έτσι;" αναρωτιέται σε συνέντευξή του. Θα μπορούσε, αντί για «σπίτι», να πει «επιχείρηση». Δεν το έκανε για ευνόητους λόγους. Αυτό όμως δεν αλλάζει το νόημα της απόπειράς του, που δεν είναι άλλο από την κατάργηση του πανεπιστημίου ως δημόσιου χώρου και τον μετασχηματισμό του σε ιδιωτικό.
Εκείνο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι, αν αυτός ο μεγάλος μετασχηματισμός ολοκληρωθεί, τότε, η μεγάλη αξία της νεωτερικότητας, που είναι η αξία της ισότητας, τίθεται υπό αμφισβήτηση. Γιατί, στη νεωτερικότητα ο μεγάλος παράγοντας μείωσης των ανισοτήτων δεν υπήρξε η αγορά, ό,τι κι αν διατείνονται οι φιλελεύθεροι, αλλά η διάδοση της γνώσης. Και αυτή η τελευταία δεν πέφτει από τον ουρανό, απαιτεί εκπαιδευτικούς θεσμούς που επιτρέπουν στον καθένα και στην καθεμία να έχει πρόσβαση σε αυτούς. Πρόσβαση στη γνώση και πρόσβαση στους χώρους όπου αυτή μεταδίδεται. Ας μην αφήσουμε τους νεοφιλελεύθερους να την περιορίσουν, και πραγματικά και συμβολικά, ας μην τους αφήσουμε να παλινορθώσουν τις μεγάλες ανισότητες του παρελθόντος.
* Ο Σταύρος Κωνσταντακόπουλος διδάσκει κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Τα γεγονότα είναι λίγο - πολύ γνωστά. Ο πρύτανης του Αθήνησι κ. Φορτσάκης κλείδωσε το πανεπιστήμιο. Μαζί με αυτό κλείδωσε και τους υπαλλήλους μέσα, αφήνοντας τους φοιτητές απέξω. Και η κίνησή του αυτή γέννησε σε κάποιους προσδοκίες. Για «νοικοκυραίους» όπως ο κ. Θεοδωρόπουλος της Καθημερινής (22.10.2014), ήταν μια απόλυτα δικαιολογημένη πράξη, εφόσον εμποδίζοντας την είσοδο των φοιτητών, διασφαλίζεται η τάξη και αποτρέπεται «η εν γένει απελευθέρωση της ασχήμιας που αυτοαποκαλείται 'φοιτητικό κίνημα'» (sic).
Εύλογη προσδοκία από την πλευρά των κυρίαρχων ελίτ, τις οποίες ο κ. Θεοδωρόπουλος πιστά υπηρετεί. Δεν ανήκει στον όχλο το γκουβέρνο. Που ακούστηκε οι φοιτητές να κυκλοφορούν ελεύθερα και να έχουν λόγο για το πανεπιστήμιο;
Το κλείδωμα των υπαλλήλων ξύπνησε, όμως, σε όλους εμάς τους άλλους μνήμες. Θυμηθήκαμε όσα, από διαβάσματα, είχαμε μάθει για εκείνες τις 146 εργάτριες, κυρίως Εβραίες και Ιταλίδες μετανάστριες , ηλικίας από 16 έως 23 ετών, που κάηκαν ζωντανές το 1911 στη φωτιά που ξέσπασε στο εργοστάσιο παραγωγής ενδυμάτων Triangle Shirtwaist της Νέας Υόρκης. Υπαίτιοι για εκείνη την τραγωδία ήσαν οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου, που, προαναγγέλλοντας τις τωρινές ενέργειες του κ. Φορτσάκη, είχαν κλειδώσει τις πόρτες του εργοστασίου.
Πέρα από το κλείδωμα, το να καλείς επιπλέον την αστυνομία να διαφυλάξει από τα έξω ένα ήδη περίκλειστο φρούριο μαρτυράει γι' αυτό που είναι η εξουσία του κ. Φορτσάκη, μια εξουσία που φοβάται. Και φοβάται γιατί στερείται δημοκρατικής νομιμοποίησης. O κ. Φορτσάκης, όπως και όλοι σχεδόν οι πρυτάνεις, που εκλέχτηκαν την άνοιξη, εκλέχτηκαν γιατί αντίπαλοί τους στερήθηκαν από τα Συμβούλια Ιδρυμάτων, του απαραίτητου «πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων» που θα τους επέτρεπε τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία.
Το αυτονόητο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, που κατά τα άλλα υμνούν ο κ. Θεοδωρόπουλος και ο κ. Φορτσάκης, το να κρίνεσαι δηλαδή από τους ίδιους τους εκλογείς και από κανέναν άλλο, καταργήθηκε στις πρυτανικές εκλογές της άνοιξης. Το δημοκρατικό αυτό έλλειμμα αναπόφευκτα οδηγεί και θα οδηγήσει σε πράξεις αυταρχισμού, σαν αυτή που διαπιστώνουμε τις μέρες αυτές στο Αθήνησι.
Η εξουσία που αμφιβάλλει για την ίδια της την ύπαρξη γίνεται αναπόφευκτα επιθετική. Δεν λάθεψαν, λοιπόν, οι πολλοί σύλλογοι φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων και διδασκόντων -με θλιβερή εξαίρεση το Δ.Σ. των διδασκόντων της σχολής του πρύτανη- που αποδοκίμασαν τις μέρες αυτές τις ενέργειες του κ. Φορτσάκη.
Αν μείνουμε όμως σε όλα τα παραπάνω, όσο σωστά και να είναι, χάνουμε από τα μάτια μας το καινούργιο χαρακτηριστικό που αναδεικνύεται. Και αυτό δεν είναι άλλο από την προσπάθεια των νεοφιλελευθέρων να μεταπλάσουν το πανεπιστήμιο σε αγοραίο. Προσέξτε, όχι να λειτουργήσει με όρους αγοράς, να επηρεάζεται, δηλαδή, απ' όσα συμβαίνουν στην αγορά. Αυτό, δυστυχώς, ήδη συνέβαινε. Αλλά να γίνει αγοραίο, να λειτουργεί το ίδιο ως μια ακόμη καπιταλιστική επιχείρηση.
Όταν ο κ. Φορτσάκης κλειδώνει το πανεπιστήμιο και καλεί την αστυνομία για πρόσθετη περιφρούρηση, δεν το κάνει ως ένας αυταρχικός δεσπότης του παρελθόντος, αλλά ως ένας γενικός διευθυντής καπιταλιστικής επιχείρησης. "Δεν μπορεί ο καθένας να μπαίνει χωρίς άδεια στο πανεπιστήμιο. Αν ερχόταν κανείς στο σπίτι σας, θα τον αφήνατε να περάσει έτσι;" αναρωτιέται σε συνέντευξή του. Θα μπορούσε, αντί για «σπίτι», να πει «επιχείρηση». Δεν το έκανε για ευνόητους λόγους. Αυτό όμως δεν αλλάζει το νόημα της απόπειράς του, που δεν είναι άλλο από την κατάργηση του πανεπιστημίου ως δημόσιου χώρου και τον μετασχηματισμό του σε ιδιωτικό.
Εκείνο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι, αν αυτός ο μεγάλος μετασχηματισμός ολοκληρωθεί, τότε, η μεγάλη αξία της νεωτερικότητας, που είναι η αξία της ισότητας, τίθεται υπό αμφισβήτηση. Γιατί, στη νεωτερικότητα ο μεγάλος παράγοντας μείωσης των ανισοτήτων δεν υπήρξε η αγορά, ό,τι κι αν διατείνονται οι φιλελεύθεροι, αλλά η διάδοση της γνώσης. Και αυτή η τελευταία δεν πέφτει από τον ουρανό, απαιτεί εκπαιδευτικούς θεσμούς που επιτρέπουν στον καθένα και στην καθεμία να έχει πρόσβαση σε αυτούς. Πρόσβαση στη γνώση και πρόσβαση στους χώρους όπου αυτή μεταδίδεται. Ας μην αφήσουμε τους νεοφιλελεύθερους να την περιορίσουν, και πραγματικά και συμβολικά, ας μην τους αφήσουμε να παλινορθώσουν τις μεγάλες ανισότητες του παρελθόντος.
* Ο Σταύρος Κωνσταντακόπουλος διδάσκει κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
