του Βασίλη Κωτούλα
Τον Ιούνιο έκλεισαν τριάντα χρόνια από τον θάνατο του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ. Πέθανε πάνω στο βήμα, ενώ μιλούσε σε προεκλογική συγκέντρωση στην Πάντοβα. Το ΙΚΚ νίκησε σ' εκείνες τις ευρωεκλογές με 33,33%, ενώ η Χριστιανική Δημοκρατία πήρε 32,97%. Έτσι υπήρξε το ιστορικό sorpasso (προσπέραση). Ο Λουίτζι Πιντόρ
θα γράψει το δικό του ιστορικό άρθρο, με τίτλο «Δεν θα πεθάνουμε
Χριστιανοδημοκράτες». Η ιστορία πήγε αλλιώς, και τώρα κινδυνεύουν από
κάτι χειρότερο, να πεθάνουν νεοφιλελεύθεροι. Για το πώς και γιατί η
Ιστορία πήγε έτσι και μπορεί να πάει και χειρότερα, έχουν ήδη γραφτεί
πολλά, θα γραφτούν κι άλλα.
Μετά τον ξαφνικό θάνατο του Μπερλινγκουέρ, την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Νάτα. Aμέσως, αφού πέρασε η ταραχή, ξεκίνησε τις διεργασίες που οδήγησαν στο πέρασμα της ηγεσίας του κόμματος στη νέα γενιά, στην πρώτη γενιά μετά την Αντίσταση, στη γενιά των Οκέτο, Ντ' Αλέμα, Φασίνο, Βελτρόνι και άλλων. Γενιά που όχι μόνο δεν στάθηκε στο ύψος της, αλλά σύντομα εγκατέλειψε εκείνη την παράδοση, την άφησε ανυπεράσπιστη από το συνεχές και χυδαίο αντικομουνιστικό σφυροκόπημα του Μπερλουσκόνι και έτσι την «πρόδωσε». Και, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αυτός ο ηγετικός πυρήνας προσχώρησε στη θεωρία του Φουκουγιάμα για το τέλος της Ιστορίας.
Η επέτειος του θανάτου του Μπερλιγκουέρ συνέπεσε με την αποκάλυψη νέων και εκτεταμένων σκανδάλων διαφθοράς, μια διάσταση του ιταλικού καπιταλισμού που τις τελευταίες πέντε περίπου δεκαετίες προσέλαβε τέτοια δομικά χαρακτηριστικά που απαιτείται μια συνολική πολιτισμική επανάσταση για να μπει η Ιταλία σ' έναν άλλο δρόμο στο πλαίσιο, βέβαια, μιας άλλης Ευρώπης.
Αυτές τις εβδομάδες όλοι, εκτός από τη Δεξιά του Μπερλουσκόνι που συνεχίζει, αν και ξεδοντιασμένη, τον χυδαίο αντικομουνιστικό χαβά της, θυμήθηκαν τον Μπερλιγκουέρ. Πολλά αφιερώματα και ντοκιμαντέρ παρουσιάστηκαν, ο Ρέντσι και ο Γκρίλο τον θυμήθηκαν και τον επικαλέστηκαν προεκλογικά. Υποτίθεται ότι εξέφρασαν την αγάπη τους και τον σεβασμό τους, ενώ η υποκρισία, η διατρέβλωση, η άγνοια και οι πολιτικές-πολιτικάντικες σκοπιμότητες (και σε κάποια άρθρα στον ελληνικό Τύπο και την Αυγή) ξεχείλιζαν από πολλά δημοσιεύματα. Τα περισσότερα περιορίστηκαν κυρίως να εκθειάζουν μια πλευρά, ένα ζήτημα, «la questione morale», το ηθικό ζήτημα που το είχε ως σημαντική διάσταση στη στρατηγική του ο Μπερλιγκουέρ. Ακόμη και εκείνοι που τότε τον κατηγορούσαν σαν «ηθικολόγο» (μαζί μ' αυτούς και η δεξιά πτέρυγα του ΙΚΚ με επικεφαλής τον Ναπολιτάνο, οι λεγόμενοι και milioristi, δηλαδή εκείνοι που περιόριζαν τη στρατηγική τους ενόραση απλώς στην καλυτέρευση του συστήματος ) τώρα ξέχασαν εκείνες τις κατηγορίες και αγιοποιούν τη φιγούρα του Μπερλιγκουέρ. Ούτε λίγο ούτε πολύ, παρουσιάζονται σαν οι κληρονόμοι του! Ξεχνούν, ή κάνουν πως ξεχνούν, ότι ο Μπερλιγκουέρ το «ηθικό ζήτημα» το ενέτασσε σε μια συνολική δημοκρατική στρατηγική της υπέρβασης του καπιταλιστικού συστήματος που συμπυκνωνόταν και στα άλλα δύο διαχρονικά συνθήματα του ΙΚΚ: Πρώτον, ότι το κόμμα ήταν και θα παρέμενε ως την εκπλήρωση του στρατηγικού του στόχου «partito di lotta e di governo» (Κόμμα του αγώνα και της κυβέρνησης). Κυβερνούσε εξάλλου ήδη σ' όλη την Κεντρική Ιταλία, στις «κόκκινες περιοχές», με θεαματικά θετικά αποτελέσματα. Ήταν ένα σύνθημα που συμπύκνωνε τις θεωρητικές επεξεργασίες του Γκράμσι για την ηγεμονία, τη στρατηγική του «πολέμου» κατάκτησης θέσεων, την εισαγωγή σοσιαλιστικών στοιχείων στις δομές της κοινωνίας -- όχι μόνο «πόλεμος» κινήσεων και ελιγμών. Δεύτερον, ότι το ΙΚΚ ήταν διαφορετικό απ' όλα τα άλλα και η δική του «diversita» (διαφορετικότητα) είχε τις καταβολές της στη γέννησή του μέσα στο μεγάλο παγκόσμιο κύμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, στις σταθερές κοινωνικές και ταξικές αναφορές του στην εργατική τάξη, στη μισθωτή εξαρτημένη --άμεσα και έμμεσα-- χειρωνακτική και πνευματική εργασία. Αυτά τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του το κάνανε diverso και υπερήφανο, και διατηρούσε σαν κόρη οφθαλμού αυτή τη διαφορετικότητά του. Επίσης, όπως έγραψε πρόσφατα και η Καστελίνα, η διατήρηση και το δυνάμωμα των αριστερών χαρακτηριστικών του ΙΚΚ ήταν στις προτεραιότητες του Μπερλίνγκουερ. Γι' αυτό και συζητούσε με τα στελέχη του PDUP (Kόμμα Προλεταριακής Ενότητας) με επικεφαλής τον Μάγκρι. Eίχαν συμφωνήσει για την επανένταξή τους στο PCI, παρά τις διαφωνίες της δεξιάς πτέρυγας. Είναι συνεπώς γελοίο, αν όχι τραγικό, να παρουσιάζονται οι διάφοροι Ρέντσι και Γκρίλο σαν κληρονόμοι του Μπερλιγκουέρ.
Παρακολούθησα και παρακολουθώ συστηματικά όλη αυτή την ιστορία. Το εκλογικό αποτέλεσμα, 4,03%, μόλις ελάχιστα πάνω απ' το όριο, επέτρεψε την εκλογή τριών ευρωβουλευτών. Ήταν θετικό, αλλά πολύ πολύ πενιχρό. Μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο, αν η όλη ιστορία στηνόταν καλύτερα, απέφευγε παραλείψεις, λάθη και αποκλεισμούς συνιστωσών που παρ' ολίγον να αποδειχθούν μοιραίες, όπως ο αποκλεισμός της συνιστώσας του PdCI (Κόμμα των Ιταλών Κομμουνιστών), που καταγγέλθηκε και από καμιά δεκαριά διανοουμένους, μεταξύ των οποίων και ο Λουτσιάνο Κάνφορα. Αποκλεισμός για τον οποίο την κύρια ευθύνη είχε η επιτροπή των «εγγυητών»: Σπινέλι, Καμιλιέρι, Γκαλίνο, Ρεβέλι, Φλόρες και Βιάλε. Στην επιτροπή ενσωματώθηκε και ο σύντροφος Τσίπρας και, απ' ό, τι γνωρίζω, αυτή η ενσωμάτωση έγινε μετά από επιμονή των ιταλών «εγγυητών». Τόσο αυτός ο αποκλεισμός όσο και κάποιοι άλλοι προκάλεσαν δυσάρεστες και επιζήμιες εντάσεις ανάμεσα τους «εγγυητές», που ξεπεράστηκαν κάπως μετά και τις θετικές παρεμβάσεις Τσίπρα.
Σοβαρός κριτικός και αυτοκριτικός στοχασμός χρειάζεται, πριν απ' όλα, από τα μέλη της επιτροπής των «εγγυητών», κυρίως τους Ρεβέλι, Βιάλε και Σπινέλι, και λιγότερο τους Καμιλιέρι και Γκαλίνο, που έτσι κι αλλιώς ο ρόλος τους ήταν περιορισμένος και μόνο θετικός. Ο Φλόρες με βιαστικές και αρνητικές ενέργειες αποχώρησε από την επιτροπή, και δεν γνωρίζω αν θα συμμετέχει στη διαδικασία. Το πρώτο που χρειάζεται από μέρους τους (και κυρίως τους Ρεβέλι και Βιάλε) είναι να μειώσουν την αντιπαλότητά τους --την παλιά «εχθρότητά» τους-- προς τα κόμματα που στήριξαν και στηρίζουν αυτή την προσπάθεια.
Δεν γνωρίζω το παρασκήνιο της συγκρότησης της «Άλλης Ευρώπη με τον Τσίπρα». Γνωρίζω το προσκήνιο και τα πολλές δεκάδες κείμενα αγωνιστών και διανοουμένων που όλοι τους, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο κριτικά, στήριξαν την προσπάθεια. Το προσκήνιο λέει ότι στο τέλος του 2013 οι «εγγυητές» πήραν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του φορέα, αυτοορίστηκαν «εγγυητές» και απευθύνθηκαν στα κόμματα της Αριστεράς, στις τοπικές κινήσεις, ομάδες, και συνδέσμους, ζητώντας τους να στηρίξουν το ψηφοδέλτιο. Έθεσαν τα κριτήρια για το ποιοι μπορούσαν να είναι οι υποψήφιοι σε κάθε περιφέρεια, και έτσι αποκλείστηκαν όσοι διετέλεσαν βουλευτές και ευρωβουλευτές και όλα τα γνωστά ηγετικά στελέχη των κομμάτων. Απευθύνθηκαν στον Τσίπρα και του ζήτησαν να μπει επικεφαλής. ·Δέχτηκε, και με ένα δημόσιο κείμενο, τον Ιανουάριο του 2014, τους ευχαρίστησε και τους έθεσε τις, καταρχήν σωστές, πολιτικές προϋποθέσεις. To κείμενο το γνωστοποίησε και στον Φερέρο, γραμματέα της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, με τον οποίο στο πλαίσιο του ΚΕΑ πρέπει να είχαν συζητήσει το όλο θέμα. Εξαρχής στη διαδικασία υπήρχε μια θεμελιακή αντίφαση: ενώ δηλωνόταν ότι ο φορέας συγκροτείται από τα κάτω, η πρωτοβουλία πάρθηκε από τα πάνω, και μάλιστα έναν πολύ στενό κύκλο και αριθμό διανοουμένων.
Αν εξαιρέσουμε τον Καμιλέρι και σε μεγάλο βαθμό τον Γκαλίνο και τη Σπινέλι, που είχαν σχεδόν καθολική αποδοχή, ίσως γιατί τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν εμπλακεί στις κομματικές διεργασίες, οι άλλοι είναι σημαντικοί διανοούμενοι της Αριστεράς, αλλά όχι σημαντικότεροι από πολλούς πολλούς άλλους· και, κυρίως, δεν ήταν αυτοί που θα μπορούσαν να σηματοδοτούν και να εκφράσουν την κληρονομιά και τη συνέχεια του μεγάλου εργατικού, σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος της Ιταλίας. Τα τρία κόμματα η SEL (Αριστερά, Οικολογία, Ελευθερία), η RC (Κομμουνιστική Επανίδρυση) και το PdCI (Κόμμα των Ιταλών Κομμουνιστών) αποδέχτηκαν κυρίως από ανάγκη την πρωτοβουλία της επιτροπής των «εγγυητών», γιατί αυτόνομα το καθένα δεν είχε την παραμικρή πιθανότητα να πιάσει το όριο. Αλλά και ο φορέας χωρίς τη στήριξη από τα κόμματα δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να συγκεντρώσει τις 150.000 υπογραφές για να κατέβει στις εκλογές. Η σχέση ανάμεσα στα κόμματα που στήριξαν τον φορέα ήταν τόσο κακή που καμιά απευθείας επικοινωνία δεν είχαν. Έτσι δέχτηκαν τη διαμεσολαβητική λειτουργία της επιτροπής των «εγγυητών», έστω κι όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν έντονες μέχρι και «πολεμικές» αντιπαραθέσεις, ενώ αρκετές φορές είχαν υποστεί άδικες μέχρι και προσβλητικές συμπεριφορές από δυο-τρεις «εγγυητές». Ο ρόλος αυτών των «εγγυητών» στις διεργασίες, τις συγκρούσεις, τις διασπάσεις και τις εκλογικές αποτυχίες της ριζοσπαστικής Αριστεράς, στις δυο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, δεν ήταν θετικός. Οι ευθύνες τους όμως γι' αυτές τις αποτυχίες ήταν πολύ μικρότερες, γιατί δεν βρίσκονταν στην ηγεσία.
Η επιλογή του Μπερτινότι να συμμετάσχει στην κεντροαριστερή κυβέρνηση Πρόντι και η αποτυχία εκείνου του κυβερνητικού πειράματος οδήγησε, το 2008, στην εκλογική συντριβή του σχήματος «Αριστερά-Ουράνιο Τόξο», στο οποίο συμμετείχε η Επανίδρυση. Εκείνες οι επιλογές αποτέλεσαν τη βασική αιτία της κρίσης και της διάσπασής της. Απέναντι στο επόμενο αποτυχημένο εκλογικό πείραμα του 2013, με τον φορέα «Επανάσταση Πολιτών-Ινγκρόια», ο Ρεβέλι δεν ήταν απλώς κριτικός, που θα ήταν εύλογο, αλλά εχθρικός. Ο Μπερτινότι, έστω και κριτικά, τον ψήφισε, γιατί στο μεταξύ είχε αποχωρήσει από τη SEL που δημιούργησε με τα «παιδιά» του, Βέντολα και Μιλιόρι (ο τελευταίος είναι ο επικεφαλής της ομάδας που αποχώρησε από τη SEL).
Το κλίμα που κυριαρχούσε όλη την προηγούμενη περίοδο στον διάλογο και στις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους διανοουμένους του χώρου της ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν ήταν καλό. Όλοι τους όμως εξέφραζαν τη στήριξη και τον θαυμασμό τους για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα. Και, παρά τις επανειλημμένες επισκέψεις Τσίπρα στην Ιταλία και τις θετικότατες παρεμβάσεις του, που έδειχναν τους δρόμους και τους λόγους των επιτυχιών του ΣΥΡΙΖΑ, αρκετοί ήταν σαν να μην τον άκουγαν -- ιδιαίτερα οι τρεις της επιτροπής των «εγγυητών». Έτσι, ενώ ο Τσίπρας έλεγε ότι ένας από τους λόγους της επιτυχίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι και το ότι εμπνέεται και από την πλούσια και επαναστατική ιστορία του ιταλικού κομμουνισμού, από τους Γκράμσι, Τολιάτι, Μπερλιγκουέρ και Ινγκράο, αν διαβάσουμε όσα έγραφαν ή αποσιωπούσαν όλη αυτή την περίοδο, στον διάλογο και στις πολιτικές αντιπαραθέσεις τους, μοιάζει σαν να μην άκουγαν αυτά τα σημεία ιστορικών και ιδεολογικών αναφορών του Τσίπρα. Το ιστορικό βάθος, οι ιστορικές, κοινωνικές και ταξικές αναφορές, οι ιστορικές ρίζες ενός φορέα είναι καθοριστικής βαρύτητας στοιχεία για τη φυσιογνωμία, τη σταθερότητα και το μέλλον του. Χρήσιμο θα είναι να τους δοθούν μεταφρασμένα τα ντοκουμέντα του ΣΥΡΙΖΑ, και ιδιαίτερα τα κεφάλαια που αναφέρονται στις ρίζες και τις καταβολές του.
*Ο Βασίλης Κωτούλας είναι πολιτικός επιστήμονας.
Πηγή Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
H κληρονομιά του Μπερλινγκουέρ και του ΙΚΚ
Η κληρονομιά που άφησε ο Μπερλιγκουέρ είναι αφάνταστα μεγάλη και πλούσια· είναι η ιστορική κληρονομιά του ΙΚΚ, των Γκράμσι, Τολιάτι, Λόνγκο και Μπερλιγκουέρ. Ο τελευταίος έβαλε τη δική του σφραγίδα στον εμπλουτισμό και ανανέωση της επαναστατικής, δημοκρατικής, σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής παράδοσης. Παράδοσης που έχει μέσα της το ζωντανό και δημιουργικό πνεύμα του συνεχούς εμπλουτισμού και επικαιροποίησής της.Μετά τον ξαφνικό θάνατο του Μπερλινγκουέρ, την ηγεσία του κόμματος ανέλαβε ο Νάτα. Aμέσως, αφού πέρασε η ταραχή, ξεκίνησε τις διεργασίες που οδήγησαν στο πέρασμα της ηγεσίας του κόμματος στη νέα γενιά, στην πρώτη γενιά μετά την Αντίσταση, στη γενιά των Οκέτο, Ντ' Αλέμα, Φασίνο, Βελτρόνι και άλλων. Γενιά που όχι μόνο δεν στάθηκε στο ύψος της, αλλά σύντομα εγκατέλειψε εκείνη την παράδοση, την άφησε ανυπεράσπιστη από το συνεχές και χυδαίο αντικομουνιστικό σφυροκόπημα του Μπερλουσκόνι και έτσι την «πρόδωσε». Και, μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», αυτός ο ηγετικός πυρήνας προσχώρησε στη θεωρία του Φουκουγιάμα για το τέλος της Ιστορίας.
Η επέτειος του θανάτου του Μπερλιγκουέρ συνέπεσε με την αποκάλυψη νέων και εκτεταμένων σκανδάλων διαφθοράς, μια διάσταση του ιταλικού καπιταλισμού που τις τελευταίες πέντε περίπου δεκαετίες προσέλαβε τέτοια δομικά χαρακτηριστικά που απαιτείται μια συνολική πολιτισμική επανάσταση για να μπει η Ιταλία σ' έναν άλλο δρόμο στο πλαίσιο, βέβαια, μιας άλλης Ευρώπης.
Αυτές τις εβδομάδες όλοι, εκτός από τη Δεξιά του Μπερλουσκόνι που συνεχίζει, αν και ξεδοντιασμένη, τον χυδαίο αντικομουνιστικό χαβά της, θυμήθηκαν τον Μπερλιγκουέρ. Πολλά αφιερώματα και ντοκιμαντέρ παρουσιάστηκαν, ο Ρέντσι και ο Γκρίλο τον θυμήθηκαν και τον επικαλέστηκαν προεκλογικά. Υποτίθεται ότι εξέφρασαν την αγάπη τους και τον σεβασμό τους, ενώ η υποκρισία, η διατρέβλωση, η άγνοια και οι πολιτικές-πολιτικάντικες σκοπιμότητες (και σε κάποια άρθρα στον ελληνικό Τύπο και την Αυγή) ξεχείλιζαν από πολλά δημοσιεύματα. Τα περισσότερα περιορίστηκαν κυρίως να εκθειάζουν μια πλευρά, ένα ζήτημα, «la questione morale», το ηθικό ζήτημα που το είχε ως σημαντική διάσταση στη στρατηγική του ο Μπερλιγκουέρ. Ακόμη και εκείνοι που τότε τον κατηγορούσαν σαν «ηθικολόγο» (μαζί μ' αυτούς και η δεξιά πτέρυγα του ΙΚΚ με επικεφαλής τον Ναπολιτάνο, οι λεγόμενοι και milioristi, δηλαδή εκείνοι που περιόριζαν τη στρατηγική τους ενόραση απλώς στην καλυτέρευση του συστήματος ) τώρα ξέχασαν εκείνες τις κατηγορίες και αγιοποιούν τη φιγούρα του Μπερλιγκουέρ. Ούτε λίγο ούτε πολύ, παρουσιάζονται σαν οι κληρονόμοι του! Ξεχνούν, ή κάνουν πως ξεχνούν, ότι ο Μπερλιγκουέρ το «ηθικό ζήτημα» το ενέτασσε σε μια συνολική δημοκρατική στρατηγική της υπέρβασης του καπιταλιστικού συστήματος που συμπυκνωνόταν και στα άλλα δύο διαχρονικά συνθήματα του ΙΚΚ: Πρώτον, ότι το κόμμα ήταν και θα παρέμενε ως την εκπλήρωση του στρατηγικού του στόχου «partito di lotta e di governo» (Κόμμα του αγώνα και της κυβέρνησης). Κυβερνούσε εξάλλου ήδη σ' όλη την Κεντρική Ιταλία, στις «κόκκινες περιοχές», με θεαματικά θετικά αποτελέσματα. Ήταν ένα σύνθημα που συμπύκνωνε τις θεωρητικές επεξεργασίες του Γκράμσι για την ηγεμονία, τη στρατηγική του «πολέμου» κατάκτησης θέσεων, την εισαγωγή σοσιαλιστικών στοιχείων στις δομές της κοινωνίας -- όχι μόνο «πόλεμος» κινήσεων και ελιγμών. Δεύτερον, ότι το ΙΚΚ ήταν διαφορετικό απ' όλα τα άλλα και η δική του «diversita» (διαφορετικότητα) είχε τις καταβολές της στη γέννησή του μέσα στο μεγάλο παγκόσμιο κύμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, στις σταθερές κοινωνικές και ταξικές αναφορές του στην εργατική τάξη, στη μισθωτή εξαρτημένη --άμεσα και έμμεσα-- χειρωνακτική και πνευματική εργασία. Αυτά τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του το κάνανε diverso και υπερήφανο, και διατηρούσε σαν κόρη οφθαλμού αυτή τη διαφορετικότητά του. Επίσης, όπως έγραψε πρόσφατα και η Καστελίνα, η διατήρηση και το δυνάμωμα των αριστερών χαρακτηριστικών του ΙΚΚ ήταν στις προτεραιότητες του Μπερλίνγκουερ. Γι' αυτό και συζητούσε με τα στελέχη του PDUP (Kόμμα Προλεταριακής Ενότητας) με επικεφαλής τον Μάγκρι. Eίχαν συμφωνήσει για την επανένταξή τους στο PCI, παρά τις διαφωνίες της δεξιάς πτέρυγας. Είναι συνεπώς γελοίο, αν όχι τραγικό, να παρουσιάζονται οι διάφοροι Ρέντσι και Γκρίλο σαν κληρονόμοι του Μπερλιγκουέρ.
Ο φορέας «Η Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα»: λάθη και αποκλεισμοί στη δημιουργία του
Σε άλλο κείμενό μου θα αναφερθώ στις κακοποιήσεις και διαστρεβλώσεις που υφίστανται κι άλλες σημαντικές επιλογές του Μπερλίνγκουερ, όπως o «ιστορικός συμβιβασμός», που δεν είχε καλή υποδοχή στο κόμμα του ούτε από τη δεξιά ούτε απ' την αριστερή πτέρυγα. Στις γραμμές που ακολουθούν, θα εστιαστώ στο πρόβλημα πώς αυτή η παράδοση, και συνολικά η πλούσια κληρονομιά του ιταλικού κομμουνισμού, ενσωματώθηκε και ενσωματώνεται στις διεργασίες που οδήγησαν στη δημιουργία της «Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα». Ο φορέας αυτός είχε και έχει τη φιλοδοξία να γίνει το νέο μεγάλο αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα, ενώ όλοι οι πρωταγωνιστές του δηλώνουν ότι θέλουν να κάνουν κάτι σαν τον ελληνικό ΣΥΡΙΖΑ.Παρακολούθησα και παρακολουθώ συστηματικά όλη αυτή την ιστορία. Το εκλογικό αποτέλεσμα, 4,03%, μόλις ελάχιστα πάνω απ' το όριο, επέτρεψε την εκλογή τριών ευρωβουλευτών. Ήταν θετικό, αλλά πολύ πολύ πενιχρό. Μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο, αν η όλη ιστορία στηνόταν καλύτερα, απέφευγε παραλείψεις, λάθη και αποκλεισμούς συνιστωσών που παρ' ολίγον να αποδειχθούν μοιραίες, όπως ο αποκλεισμός της συνιστώσας του PdCI (Κόμμα των Ιταλών Κομμουνιστών), που καταγγέλθηκε και από καμιά δεκαριά διανοουμένους, μεταξύ των οποίων και ο Λουτσιάνο Κάνφορα. Αποκλεισμός για τον οποίο την κύρια ευθύνη είχε η επιτροπή των «εγγυητών»: Σπινέλι, Καμιλιέρι, Γκαλίνο, Ρεβέλι, Φλόρες και Βιάλε. Στην επιτροπή ενσωματώθηκε και ο σύντροφος Τσίπρας και, απ' ό, τι γνωρίζω, αυτή η ενσωμάτωση έγινε μετά από επιμονή των ιταλών «εγγυητών». Τόσο αυτός ο αποκλεισμός όσο και κάποιοι άλλοι προκάλεσαν δυσάρεστες και επιζήμιες εντάσεις ανάμεσα τους «εγγυητές», που ξεπεράστηκαν κάπως μετά και τις θετικές παρεμβάσεις Τσίπρα.
Το ιστορικό και η βαθύτερη αιτία των λαθών: ανάγκη αυτοκριτικού αναστοχασμού
Τα παραπάνω ήταν μικροπροβλήματα, μικρολάθη, που όμως έχουν τη ρίζα τους σε ουσιαστικότερα προβλήματα που υπήρχαν και υπάρχουν. Από το πώς θα αντιμετωπισθούν αυτά τα προβλήματα θα εξαρτηθεί η παραπέρα πορεία. Στις 18 και 19 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί στη Ρώμη εθνική συνέλευση του φορέα, στην οποία θα συμμετάσχουν οι τρεις ευρωβουλευτές, η επιτροπή των «εγγυητών», εκπρόσωποι απ' όλες τις εκλογικές περιφερειακές επιτροπές και, με τον έναν ή άλλο τρόπο, εκπρόσωποι όλων των κομμάτων, κινήσεων βάσης και συνιστωσών που στήριξαν το ψηφοδέλτιο. Αντικείμενο θα είναι να εκτιμηθεί η μέχρι τώρα πορεία, να διερευνηθεί και ίσως να αποφασιστεί η δημιουργία του νέου «πολιτικού υποκειμένου», του «ΣΥΡΙΖΑ Ιταλίας». Στις εργασίες θα παρευρεθεί και ελληνική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον σύντροφο Τσίπρα. Αν θέλουν να υπάρχει μέλλον, οι μέχρι τώρα πρωταγωνιστές πρέπει να στοχαστούν σοβαρά και αυτοκριτικά για τη μέχρι τώρα πορεία. Δεν είμαι βέβαιος. Η αισιοδοξία μου είναι πολύ συγκρατημένη.Σοβαρός κριτικός και αυτοκριτικός στοχασμός χρειάζεται, πριν απ' όλα, από τα μέλη της επιτροπής των «εγγυητών», κυρίως τους Ρεβέλι, Βιάλε και Σπινέλι, και λιγότερο τους Καμιλιέρι και Γκαλίνο, που έτσι κι αλλιώς ο ρόλος τους ήταν περιορισμένος και μόνο θετικός. Ο Φλόρες με βιαστικές και αρνητικές ενέργειες αποχώρησε από την επιτροπή, και δεν γνωρίζω αν θα συμμετέχει στη διαδικασία. Το πρώτο που χρειάζεται από μέρους τους (και κυρίως τους Ρεβέλι και Βιάλε) είναι να μειώσουν την αντιπαλότητά τους --την παλιά «εχθρότητά» τους-- προς τα κόμματα που στήριξαν και στηρίζουν αυτή την προσπάθεια.
Δεν γνωρίζω το παρασκήνιο της συγκρότησης της «Άλλης Ευρώπη με τον Τσίπρα». Γνωρίζω το προσκήνιο και τα πολλές δεκάδες κείμενα αγωνιστών και διανοουμένων που όλοι τους, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο κριτικά, στήριξαν την προσπάθεια. Το προσκήνιο λέει ότι στο τέλος του 2013 οι «εγγυητές» πήραν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του φορέα, αυτοορίστηκαν «εγγυητές» και απευθύνθηκαν στα κόμματα της Αριστεράς, στις τοπικές κινήσεις, ομάδες, και συνδέσμους, ζητώντας τους να στηρίξουν το ψηφοδέλτιο. Έθεσαν τα κριτήρια για το ποιοι μπορούσαν να είναι οι υποψήφιοι σε κάθε περιφέρεια, και έτσι αποκλείστηκαν όσοι διετέλεσαν βουλευτές και ευρωβουλευτές και όλα τα γνωστά ηγετικά στελέχη των κομμάτων. Απευθύνθηκαν στον Τσίπρα και του ζήτησαν να μπει επικεφαλής. ·Δέχτηκε, και με ένα δημόσιο κείμενο, τον Ιανουάριο του 2014, τους ευχαρίστησε και τους έθεσε τις, καταρχήν σωστές, πολιτικές προϋποθέσεις. To κείμενο το γνωστοποίησε και στον Φερέρο, γραμματέα της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, με τον οποίο στο πλαίσιο του ΚΕΑ πρέπει να είχαν συζητήσει το όλο θέμα. Εξαρχής στη διαδικασία υπήρχε μια θεμελιακή αντίφαση: ενώ δηλωνόταν ότι ο φορέας συγκροτείται από τα κάτω, η πρωτοβουλία πάρθηκε από τα πάνω, και μάλιστα έναν πολύ στενό κύκλο και αριθμό διανοουμένων.
Αν εξαιρέσουμε τον Καμιλέρι και σε μεγάλο βαθμό τον Γκαλίνο και τη Σπινέλι, που είχαν σχεδόν καθολική αποδοχή, ίσως γιατί τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν εμπλακεί στις κομματικές διεργασίες, οι άλλοι είναι σημαντικοί διανοούμενοι της Αριστεράς, αλλά όχι σημαντικότεροι από πολλούς πολλούς άλλους· και, κυρίως, δεν ήταν αυτοί που θα μπορούσαν να σηματοδοτούν και να εκφράσουν την κληρονομιά και τη συνέχεια του μεγάλου εργατικού, σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος της Ιταλίας. Τα τρία κόμματα η SEL (Αριστερά, Οικολογία, Ελευθερία), η RC (Κομμουνιστική Επανίδρυση) και το PdCI (Κόμμα των Ιταλών Κομμουνιστών) αποδέχτηκαν κυρίως από ανάγκη την πρωτοβουλία της επιτροπής των «εγγυητών», γιατί αυτόνομα το καθένα δεν είχε την παραμικρή πιθανότητα να πιάσει το όριο. Αλλά και ο φορέας χωρίς τη στήριξη από τα κόμματα δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να συγκεντρώσει τις 150.000 υπογραφές για να κατέβει στις εκλογές. Η σχέση ανάμεσα στα κόμματα που στήριξαν τον φορέα ήταν τόσο κακή που καμιά απευθείας επικοινωνία δεν είχαν. Έτσι δέχτηκαν τη διαμεσολαβητική λειτουργία της επιτροπής των «εγγυητών», έστω κι όλα τα προηγούμενα χρόνια είχαν έντονες μέχρι και «πολεμικές» αντιπαραθέσεις, ενώ αρκετές φορές είχαν υποστεί άδικες μέχρι και προσβλητικές συμπεριφορές από δυο-τρεις «εγγυητές». Ο ρόλος αυτών των «εγγυητών» στις διεργασίες, τις συγκρούσεις, τις διασπάσεις και τις εκλογικές αποτυχίες της ριζοσπαστικής Αριστεράς, στις δυο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, δεν ήταν θετικός. Οι ευθύνες τους όμως γι' αυτές τις αποτυχίες ήταν πολύ μικρότερες, γιατί δεν βρίσκονταν στην ηγεσία.
Η ιδεολογική αποσταθεροποίηση. Η σημασία της κληρονομιάς
Στις διεργασίες, από το 2006 και μετά, με κύρια ευθύνη του Μπερτινότι και του στενού κύκλου των συνεργατών του, υπονομεύθηκαν οι ιστορικές, ιδεολογικές, θεωρητικές και πολιτικoοργανωτικές σταθερές της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης. Οι τότε παρεμβάσεις του Ρεβέλι τροφοδότησαν την αποσταθεροποίηση. Η τότε τοποθέτησή του για τις «δολοφονικές» ιδεολογίες του περασμένου αιώνα, στις οποίες συμπεριελάμβανε και την ιδεολογία του ΙΚΚ --τοποθέτηση που έδειχνε να θέλει να δικαιωθεί για τη μόνιμη αντιπαλότητά του με το ΙΚΚ-- ήταν διαλυτική. Τότε ο Ρεβέλι θεωρούνταν ότι ανήκε στο ευρύτερο κλίμα του Μπερτινότι, ενώ στη συνέχεια και σήμερα ο Μπερτινότι είναι κριτικός απέναντι στον Ρεβέλι.Η επιλογή του Μπερτινότι να συμμετάσχει στην κεντροαριστερή κυβέρνηση Πρόντι και η αποτυχία εκείνου του κυβερνητικού πειράματος οδήγησε, το 2008, στην εκλογική συντριβή του σχήματος «Αριστερά-Ουράνιο Τόξο», στο οποίο συμμετείχε η Επανίδρυση. Εκείνες οι επιλογές αποτέλεσαν τη βασική αιτία της κρίσης και της διάσπασής της. Απέναντι στο επόμενο αποτυχημένο εκλογικό πείραμα του 2013, με τον φορέα «Επανάσταση Πολιτών-Ινγκρόια», ο Ρεβέλι δεν ήταν απλώς κριτικός, που θα ήταν εύλογο, αλλά εχθρικός. Ο Μπερτινότι, έστω και κριτικά, τον ψήφισε, γιατί στο μεταξύ είχε αποχωρήσει από τη SEL που δημιούργησε με τα «παιδιά» του, Βέντολα και Μιλιόρι (ο τελευταίος είναι ο επικεφαλής της ομάδας που αποχώρησε από τη SEL).
Το κλίμα που κυριαρχούσε όλη την προηγούμενη περίοδο στον διάλογο και στις αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους διανοουμένους του χώρου της ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν ήταν καλό. Όλοι τους όμως εξέφραζαν τη στήριξη και τον θαυμασμό τους για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα. Και, παρά τις επανειλημμένες επισκέψεις Τσίπρα στην Ιταλία και τις θετικότατες παρεμβάσεις του, που έδειχναν τους δρόμους και τους λόγους των επιτυχιών του ΣΥΡΙΖΑ, αρκετοί ήταν σαν να μην τον άκουγαν -- ιδιαίτερα οι τρεις της επιτροπής των «εγγυητών». Έτσι, ενώ ο Τσίπρας έλεγε ότι ένας από τους λόγους της επιτυχίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι και το ότι εμπνέεται και από την πλούσια και επαναστατική ιστορία του ιταλικού κομμουνισμού, από τους Γκράμσι, Τολιάτι, Μπερλιγκουέρ και Ινγκράο, αν διαβάσουμε όσα έγραφαν ή αποσιωπούσαν όλη αυτή την περίοδο, στον διάλογο και στις πολιτικές αντιπαραθέσεις τους, μοιάζει σαν να μην άκουγαν αυτά τα σημεία ιστορικών και ιδεολογικών αναφορών του Τσίπρα. Το ιστορικό βάθος, οι ιστορικές, κοινωνικές και ταξικές αναφορές, οι ιστορικές ρίζες ενός φορέα είναι καθοριστικής βαρύτητας στοιχεία για τη φυσιογνωμία, τη σταθερότητα και το μέλλον του. Χρήσιμο θα είναι να τους δοθούν μεταφρασμένα τα ντοκουμέντα του ΣΥΡΙΖΑ, και ιδιαίτερα τα κεφάλαια που αναφέρονται στις ρίζες και τις καταβολές του.
Tι έπρεπε να γίνει και δεν έγινε και η διόρθωσή του
Καταλαβαίνω τους λόγους, τους υπαινίχθηκα και πριν, που έκαναν τη SEL και την Κομμουνιστική Επανίδρυση να αποδεχθούν τον αυτοδιορισμό της επιτροπής των «εγγυητών» ως τέτοια· εκείνο που δεν ξέρω είναι αν ο σύντροφος Τσίπρας τους παρότρυνε για κάτι πολύ καλύτερο από όσα έγιναν. Θα μπορούσε από την αρχή να είχε συγκροτηθεί ένα πολύ ευρύτερο Εθνικό Συμβούλιο, από πενήντα, ίσως και περισσότερους διανοουμένους. Και θα μπορούσε η στενότερη συντονιστική επιτροπή να αποτελούνταν από τα έξι ονόματα, αν επέμεναν να είναι αυτοί και μόνο. Μιλάω για πολύ γνωστά ονόματα διανοουμένων που θα συγκροτούσαν το Εθνικό Συμβούλιο, διανοούμενους που εξέφρασαν πολλές φορές τη στήριξή τους στην Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ένα τέτοιο ευρύτατο Εθνικό Συμβούλιο, με υψηλότατο κύρος, θα στήριζε πιο αποτελεσματικά τον φορέα «Η Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα», ενσωματώνοντας τα θετικά της ιστορίας και της κληρονομιάς του ιταλικού εργατικού, σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος. Ενδεικτικά μόνο, αναφέρω μερικά ονόματα: Ινγκράο, Ροσάντα, Αζόρ Ρόζα, Ροντοτά, Καστελίνα, Τρόντι, Παρλάτο, Μπούρτζιο, Φεράρα, Αλφόνσο, Καβαλάρο, Πέρνα, Πιάντα, Ζαγκρεμπέσκι, Πετρέλα, Σεραγιόλι, Κάνφορα, Μπόρνια, Μπολόνια, Ρόσι, Κομεντσίνι, Μπεβιλάκουα, Γκράντι, Λιγκουόρι, Ιγκρόια, Καρλασάρι, ντον Τσότι, Στράντα κ.ά. Θα ήταν θετικό να συμμετείχαν συνδικαλιστικά και πολιτικά πρόσωπα, όπως ο Λαντίνι, Μπερτινότι, Βέντολα, Φερέρο και μερικά ακόμα. Η συγκρότηση εξαρχής ενός τέτοιου σώματος θα έδινε ευρύτερη διάσταση στο εγχείρημα και θα προφύλασσε, ίσως, τη στενή συντονιστική επιτροπή των «εγγυητών» από τις γνωστές αστοχίες και λάθη. Και είμαι βέβαιος ότι η εκλογική επιτυχία θα ήταν καλύτερη. Από τις παραπάνω σκέψεις πηγάζει η ελπίδα μου ότι στην Εθνική Συνέλευση της «Άλλης Ευρώπη με τον Τσίπρα» στις 18 και 19 Ιουλίου, με την παρουσία του συντρόφου Τσίπρα, θα υπάρξει απ' όλους ενωτικός και αυτοκριτικός επαναστοχασμός.*Ο Βασίλης Κωτούλας είναι πολιτικός επιστήμονας.
Πηγή Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
