του Δημήτρη Σεβαστάκη
Ο χώρος ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα είδος Κέντρου, άστεγου, που περιμένει τον διορατικό καρπωτή του; Πάρα πολλές πολιτικές κινήσεις, μετά την έκλειψη του ΠΑΣΟΚ, εκκινούν από την πεποίθηση ότι αφού οι μετρήσεις καταγράφουν ένα μεγάλο μερίδιο στους αναποφάσιστους ή τους κριτικούς προς τις δύο ισχυρές επικράτειες - τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ-, δεν έχουν παρά να τολμήσουν τη διεκδίκησή του. Φυσικά, όλοι γνωρίζουν ότι εφόσον εκλείπει η κοινωνική μετάφραση ενός πολιτικού χώρου, εφόσον διασπάται η σχέση του με υπαρκτά στρώματα συγκεκριμένης ταξικής σύνθεσης και χαρακτήρα, τότε αυτός ο χώρος αποεγγράφεται, χάνεται, πολυδιασπάται.
Στο ΠΑΣΟΚ αυτό συνέβη. Αν λοιπόν κάποιος απενοχοποιηθεί ως προς τη σχέση του με τις αιτίες της μαζικής έκπτωσης του μεσαίου χώρου, αν κάποιος πολιτικά «παρθένος» διεκδικήσει, τότε θα πάρει. Εκκρεμεί (για την προηγούμενη πεποίθηση) το άστεγο κοινό, που περιμένει στην ιστορική σκιά τον προφήτη του. Τον υλοποιητή της ιστορικής του (και υλικής και συμβολικής ) επαδικαίωσης. Ναι ο μικροαστός που διαβάζει καλοκαιρινή λογοτεχνία και του φαίνονται πανάκριβα τα αντιυπερτασικά για τη μητέρα του, περιμένει στη γωνία τη δικαίωση -αυτή που του αφαίρεσε το ΠΑΣΟΚ και συνεχίζει ο κ. Σαμαράς και που δεν του την υπογράφει με σιγουριά ο ΣΥΡΙΖΑ. Σκιές.
Ο χώρος ανάμεσα στο ΣΥΡΙΖΑ και τη Ν.Δ. είναι όπως και ο χώρος μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη Ν.Δ. Αφανής, διάφανος, τζελ, άυλος, καχύποτος, έτοιμος για τη μετακίνηση, έτοιμος για τη νέα πίστη (την εκάστοτε), έτοιμος για την κοπάνα. Ο ενδιάμεσος χώρος δεν ορίζει κάποια διαμεσότητα, αφού έχουν ήδη συμβεί οι αποεντοπισμοί, αφού έχουν αποκατοικηθεί τα πολιτικά σπίτια και διαταραχθεί οι ιδεολογικοί σχηματισμοί. Καμιά στέγη δεν μπορεί να υπάρξει με στέρεα, ασφαλή χαρακτηριστικά που να υποκαθιστούν την ασφάλεια που συλλογικά μας έφυγε. (Κατά κάποιον τρόπο έχουν -από πολιτισμική άποψη-, «νεοφιλελεύθερα» χαρακτηριστικά, οι ίδιες οι δομές που συγκρούονται με τη νεοφιλελεύθερη αγορά - αλλά θα μιλήσουμε γι' αυτό σε άλλο κείμενο). Ορισμένοι το ονομάζουν πολιτική ρευστότητα, απέναντι στην οποία αντιδρούν ο καθένας με τη δική του κατασκευή, τη δική του φόρμα, με τη δική του αναφορική κατασκευή.
Το δίχτυ που δεν έχει παρά να περιμένει το πουλί. Όλα όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα το διαψεύδουν. Το δίχτυ δεν υπάρχει γιατί το πέταγμα είναι άναρχο, απρόβλεπτο, ασταθές. Αυτό που κάνει ασταθές το πουλί (το πολιτικό πελατολόγιο δηλαδή) είναι η γενική και εσωτερικευμένη αίσθηση ότι όλα είναι χαμένα και ότι επιδεικνύοντας τη μέγιστη ατομική, ρεφορμιστική ευλυγισία, μπορεί κανείς να τη σκαπουλάρει. Να γλιτώσει από το κακό - που θα πάει στον άλλο. Με αυτά τα ηθικοπολιτικά πρωτόκολλα (που τα εγκατέστησε ένα μακροχρόνια διεφθαρμένο και βουλιμικό και ανίκανο σύστημα), πειθαρχίες και στρούγκες παλιού τύπου, είναι απλά αναμνήσεις και πολιτικός Αττίκ.
Προτείνω μερικές σημειώσεις που νομίζω δίνουν απαντήσεις για το αδύνατον της «ελιάς», του Κέντρου και κάθε τηλεοπτικής αναβάπτισης. «Ο Μαρξ γνώριζε καλά την ύβριν του σεκταρισμού: Η σέκτα βρίσκει τον λόγο της ύπαρξής της στο σημείο αναφοράς της και το σημείο αυτό αναφοράς της το αναζητά όχι σε ό,τι κοινό έχει με το ταξικό κίνημα, αλλά σε ένα επιμέρους σημείο που τη διαχωρίζει από το κίνημα»i. Ο φορμαλισμός θέλω να πω ότι είναι προνόμιο όχι μόνο της αριστεράς παθολογίας (που το παράθεμα περιγράφει) αλλά και μιας ευρύτερης αναφορικής κουλτούρας που τυλίγει όλες τις παραμέτρους του πολιτικού - ειδικά τις ερειπωμένες. Μια άλλη σημείωση που θα ήθελα να παραθέσω αφορά την πολιτικά ναρκισσιστική εμμονή. «Η ανακάλυψη του ναρκισσισμού οδηγεί τον Φρόυντ στην υπόθεση ότι υπάρχει ένα στάδιο της σεξουαλικής εξέλιξης, ενδιάμεσο ανάμεσα στον αυτοερωτισμό και την αντικειμενοτρόπο αγάπη. Το υποκείμενο αρχικά εκλαμβάνει τον ίδιο τον εαυτό του, το ίδιο του το σώμα ως αντικείμενο αγάπης»ii. Υπάρχουν φυσικά κριτικές στη φροϋδική σύλληψη , αλλά ο πυρήνας του παραθέματος με βολεύει για να υπαινιχθώ. Το τρίτο στοιχείο που θα ήθελα να χρησιμοποιήσω είναι το εξής «... οι παραστάσεις για τις ταυτότητες, ατομικές και συλλογικές, δεν υπακούουν πλέον στις παραδοσιακές νοηματικές τους καταβολές. Από τη στιγμή που οι κοινωνίες δεν είναι δυνατόν να προσλαμβάνονται στην βάση ενός ενιαίου και φετιχοποιημένου Volksgeist, οι όροι ιδεολογικής ταύτισης και ενσωμάτωσης των ατόμων στο Όλο θα τεθούν κατ' ανάγκη σε νέες βάσεις. Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα φαντάσματα μιας 'δομικής' πλέον ανομοιογένειας, οι κατεστημένες εξουσίες πιέζονται να παράγουν νέες νομιμοποιητικές κατασκευές (...)επιχειρηματολογίες»iii. Για το όλον κεντρώο εγχείρημα, την ελαιοσυλλογή και τις συνοχές (διά των παραθεμάτων) προσπαθώ να πω αυτό που θα έλεγα και στους άλλους χώρους - αν με ρωτούσαν. Τα ενιαία αυτά πολιτισμικά, άτυπα πολιτικά, χαρακτηριστικά αφορούν όλες τις αυλές και τα εκκλησιάσματα και όχι μόνο τους φθαρμένους τέως κυβερνητικούς. Τίποτα δεν νοείται από μια μέση συνείδηση που αναθεμελιώνεται στο αδιανόητο. Αυτό το έχουμε γύρω μας αλλά και μπροστά μας...
* Ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης, είναι ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ
Ο χώρος ανάμεσα στη Νέα Δημοκρατία και στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα είδος Κέντρου, άστεγου, που περιμένει τον διορατικό καρπωτή του; Πάρα πολλές πολιτικές κινήσεις, μετά την έκλειψη του ΠΑΣΟΚ, εκκινούν από την πεποίθηση ότι αφού οι μετρήσεις καταγράφουν ένα μεγάλο μερίδιο στους αναποφάσιστους ή τους κριτικούς προς τις δύο ισχυρές επικράτειες - τη Ν.Δ. και τον ΣΥΡΙΖΑ-, δεν έχουν παρά να τολμήσουν τη διεκδίκησή του. Φυσικά, όλοι γνωρίζουν ότι εφόσον εκλείπει η κοινωνική μετάφραση ενός πολιτικού χώρου, εφόσον διασπάται η σχέση του με υπαρκτά στρώματα συγκεκριμένης ταξικής σύνθεσης και χαρακτήρα, τότε αυτός ο χώρος αποεγγράφεται, χάνεται, πολυδιασπάται.
Στο ΠΑΣΟΚ αυτό συνέβη. Αν λοιπόν κάποιος απενοχοποιηθεί ως προς τη σχέση του με τις αιτίες της μαζικής έκπτωσης του μεσαίου χώρου, αν κάποιος πολιτικά «παρθένος» διεκδικήσει, τότε θα πάρει. Εκκρεμεί (για την προηγούμενη πεποίθηση) το άστεγο κοινό, που περιμένει στην ιστορική σκιά τον προφήτη του. Τον υλοποιητή της ιστορικής του (και υλικής και συμβολικής ) επαδικαίωσης. Ναι ο μικροαστός που διαβάζει καλοκαιρινή λογοτεχνία και του φαίνονται πανάκριβα τα αντιυπερτασικά για τη μητέρα του, περιμένει στη γωνία τη δικαίωση -αυτή που του αφαίρεσε το ΠΑΣΟΚ και συνεχίζει ο κ. Σαμαράς και που δεν του την υπογράφει με σιγουριά ο ΣΥΡΙΖΑ. Σκιές.
Ο χώρος ανάμεσα στο ΣΥΡΙΖΑ και τη Ν.Δ. είναι όπως και ο χώρος μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ και τη Ν.Δ. Αφανής, διάφανος, τζελ, άυλος, καχύποτος, έτοιμος για τη μετακίνηση, έτοιμος για τη νέα πίστη (την εκάστοτε), έτοιμος για την κοπάνα. Ο ενδιάμεσος χώρος δεν ορίζει κάποια διαμεσότητα, αφού έχουν ήδη συμβεί οι αποεντοπισμοί, αφού έχουν αποκατοικηθεί τα πολιτικά σπίτια και διαταραχθεί οι ιδεολογικοί σχηματισμοί. Καμιά στέγη δεν μπορεί να υπάρξει με στέρεα, ασφαλή χαρακτηριστικά που να υποκαθιστούν την ασφάλεια που συλλογικά μας έφυγε. (Κατά κάποιον τρόπο έχουν -από πολιτισμική άποψη-, «νεοφιλελεύθερα» χαρακτηριστικά, οι ίδιες οι δομές που συγκρούονται με τη νεοφιλελεύθερη αγορά - αλλά θα μιλήσουμε γι' αυτό σε άλλο κείμενο). Ορισμένοι το ονομάζουν πολιτική ρευστότητα, απέναντι στην οποία αντιδρούν ο καθένας με τη δική του κατασκευή, τη δική του φόρμα, με τη δική του αναφορική κατασκευή.
Το δίχτυ που δεν έχει παρά να περιμένει το πουλί. Όλα όσα συμβαίνουν στην πραγματικότητα το διαψεύδουν. Το δίχτυ δεν υπάρχει γιατί το πέταγμα είναι άναρχο, απρόβλεπτο, ασταθές. Αυτό που κάνει ασταθές το πουλί (το πολιτικό πελατολόγιο δηλαδή) είναι η γενική και εσωτερικευμένη αίσθηση ότι όλα είναι χαμένα και ότι επιδεικνύοντας τη μέγιστη ατομική, ρεφορμιστική ευλυγισία, μπορεί κανείς να τη σκαπουλάρει. Να γλιτώσει από το κακό - που θα πάει στον άλλο. Με αυτά τα ηθικοπολιτικά πρωτόκολλα (που τα εγκατέστησε ένα μακροχρόνια διεφθαρμένο και βουλιμικό και ανίκανο σύστημα), πειθαρχίες και στρούγκες παλιού τύπου, είναι απλά αναμνήσεις και πολιτικός Αττίκ.
Προτείνω μερικές σημειώσεις που νομίζω δίνουν απαντήσεις για το αδύνατον της «ελιάς», του Κέντρου και κάθε τηλεοπτικής αναβάπτισης. «Ο Μαρξ γνώριζε καλά την ύβριν του σεκταρισμού: Η σέκτα βρίσκει τον λόγο της ύπαρξής της στο σημείο αναφοράς της και το σημείο αυτό αναφοράς της το αναζητά όχι σε ό,τι κοινό έχει με το ταξικό κίνημα, αλλά σε ένα επιμέρους σημείο που τη διαχωρίζει από το κίνημα»i. Ο φορμαλισμός θέλω να πω ότι είναι προνόμιο όχι μόνο της αριστεράς παθολογίας (που το παράθεμα περιγράφει) αλλά και μιας ευρύτερης αναφορικής κουλτούρας που τυλίγει όλες τις παραμέτρους του πολιτικού - ειδικά τις ερειπωμένες. Μια άλλη σημείωση που θα ήθελα να παραθέσω αφορά την πολιτικά ναρκισσιστική εμμονή. «Η ανακάλυψη του ναρκισσισμού οδηγεί τον Φρόυντ στην υπόθεση ότι υπάρχει ένα στάδιο της σεξουαλικής εξέλιξης, ενδιάμεσο ανάμεσα στον αυτοερωτισμό και την αντικειμενοτρόπο αγάπη. Το υποκείμενο αρχικά εκλαμβάνει τον ίδιο τον εαυτό του, το ίδιο του το σώμα ως αντικείμενο αγάπης»ii. Υπάρχουν φυσικά κριτικές στη φροϋδική σύλληψη , αλλά ο πυρήνας του παραθέματος με βολεύει για να υπαινιχθώ. Το τρίτο στοιχείο που θα ήθελα να χρησιμοποιήσω είναι το εξής «... οι παραστάσεις για τις ταυτότητες, ατομικές και συλλογικές, δεν υπακούουν πλέον στις παραδοσιακές νοηματικές τους καταβολές. Από τη στιγμή που οι κοινωνίες δεν είναι δυνατόν να προσλαμβάνονται στην βάση ενός ενιαίου και φετιχοποιημένου Volksgeist, οι όροι ιδεολογικής ταύτισης και ενσωμάτωσης των ατόμων στο Όλο θα τεθούν κατ' ανάγκη σε νέες βάσεις. Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα φαντάσματα μιας 'δομικής' πλέον ανομοιογένειας, οι κατεστημένες εξουσίες πιέζονται να παράγουν νέες νομιμοποιητικές κατασκευές (...)επιχειρηματολογίες»iii. Για το όλον κεντρώο εγχείρημα, την ελαιοσυλλογή και τις συνοχές (διά των παραθεμάτων) προσπαθώ να πω αυτό που θα έλεγα και στους άλλους χώρους - αν με ρωτούσαν. Τα ενιαία αυτά πολιτισμικά, άτυπα πολιτικά, χαρακτηριστικά αφορούν όλες τις αυλές και τα εκκλησιάσματα και όχι μόνο τους φθαρμένους τέως κυβερνητικούς. Τίποτα δεν νοείται από μια μέση συνείδηση που αναθεμελιώνεται στο αδιανόητο. Αυτό το έχουμε γύρω μας αλλά και μπροστά μας...
* Ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης, είναι ζωγράφος, αν. καθηγητής ΕΜΠ
