του Γιώργου Μαλούχου
Για πρώτη φορά εδώ και σαράντα χρόνια η ευχή καλά Χριστούγεννα όσο κι αν ακούγεται παντού στερείται δυστυχώς νοήματος – και μάλιστα διπλά: πρώτον, ουδείς σχεδόν πρόκειται να περάσει αληθινά καλά Χριστούγεννα και συνεπώς ουδείς την πιστεύει. Δεύτερον, μία άλλη εκτός εποχής ευχή θα εξέφραζε τους πάντες: καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα. Αλλωστε, η πορεία από τα Χριστούγεννα στο Πάσχα είναι συμβολικά και οργανικά πολύ πιο συμπαγής από όσο συνήθως αντιλαμβανόμαστε. Η ίδια η σημασία των Χριστουγέννων είναι αυτή που ξέρουμε, ακριβώς επειδή υπήρξε το Πάσχα.
Είναι γνωστό ότι ημερολογιακά τα Χριστούγεννα αποτελούν έννοια “συμβατική”: οι πατέρες της Εκκλησίας έκαναν πολλούς καυγάδες μέχρι να αποφασίσουν τελικά που θα “τοποθετήσουν” τη γέννηση Του Θεανθρώπου ώστε να μπορούν να την εορτάζουν οι χριστιανικοί πληθυσμοί. Το ίδιο συμβαίνει και με το Πάσχα, η ημέρα του οποίου, επιπλέον, έπεσε και θύμα των συγκρούσεων ανάμεσα στα δόγματα.
Αυτή η “διαδρομή” από τα Χριστούγεννα μέχρι το Πάσχα, είναι η έκφραση της χριστιανικής διαδρομής της ελπίδας για κάθε άνθρωπο και για κάθε κοινωνία. Είναι η πιο μεγάλη “προσομοίωση” που γνώρισε ποτέ ο κόσμος: η γέννηση, ο αγώνας για επιβίωση, η σύγκρουση του καλού με το κακό, ή πρόσκαιρη και επώδυνη νίκη του κακού, αλλά, στο τέλος, η παντοτινή και υπερήφανη νίκη του καλού. Τώρα, όπου “καλό” και όπου “κακό”, κατά βάθος αφήνεται καθένας άνθρωπος να βάζει ότι νιώθει, ότι πιστεύει, ότι τον πονάει κι ότι ελπίζει. Το ίδιο και μία κοινότητα, μία κοινωνία, ένα έθνος: κι έτσι γεννιούνται οι συλλογικότητες μέσα στους αιώνες.
Γι αυτό και οι δύο αυτές κορυφαίες εορτές είναι γεμάτες από τελετουργικά και συμβολισμούς με αντίστοιχο περιεχόμενο το οποίο παραπέμπει εν τέλει άμεσα στη ζωή των ίδιων των πιστών και των κοινωνιών τους. Κι όσο τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα, νομοτελειακά το συμβολικό περιεχόμενο των εορτών γίνεται πιο κατανοήτο, οι ρίζες και η ουσία τους καθίστανται πιο εμφανείς. Αναλογικά, υποχωρεί ο υλικός ευδαινονισμός που τις χαρακτηρίζει στις άλλες εποχές, εκείνες τις έμφορτου πλούτου. Γι αυτό και στα χωριά οι παππούδες κι οι γιαγάδες βίωναν τις γιορτές πολύ βαθύτερα από ότι εμείς.
Η διαδρομή ανάμεσα στα Χριστούγεννα και το Πάσχα δεν συμβολίζει κατ ουσίαν τίποτε άλλο από τον ίδιο τον κύκλο της ζωής. Αλλά δεν είναι απλή υπόθεση, ούτε κρατά τους λίγους μήνες που μεσολαβούν μεταξύ τους. Στην αρχετυπική της μορφή, στη ζωή Του Ιησού κράτησε 33 χρόνια και τελείωσε με την εβδομάδα των παθών και τη σταύρωση πριν έρθει η Ανάσταση και γεννηθούν η ελπίδα και η θρησκεία. Γιατί εκεί, ανάμεσα στο βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης και το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου βρίσκεται όλη η ουσία της πίστης που δίνει νόημα σε όλο τον υπόλοιπό κύκλο της.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει σήμερα με αυτό τον τόπο. Ανάμεσα στα χριστούγεννα και περίπου στο Πάσχα, τις Ευρωεκλογές, είναι που θα κριθεί εν τέλει το μέλλον, θα καθοριστεί η δική μας οδός της σωτηρίας ή η απώλειά της. Πώς και πώς θα τελειώσει η διαδρομή; Αγνωστο. Αυτό το “ευαγγέλιο” δεν έχει ακόμα γραφτεί.
Για πρώτη φορά εδώ και σαράντα χρόνια η ευχή καλά Χριστούγεννα όσο κι αν ακούγεται παντού στερείται δυστυχώς νοήματος – και μάλιστα διπλά: πρώτον, ουδείς σχεδόν πρόκειται να περάσει αληθινά καλά Χριστούγεννα και συνεπώς ουδείς την πιστεύει. Δεύτερον, μία άλλη εκτός εποχής ευχή θα εξέφραζε τους πάντες: καλή Ανάσταση και καλό Πάσχα. Αλλωστε, η πορεία από τα Χριστούγεννα στο Πάσχα είναι συμβολικά και οργανικά πολύ πιο συμπαγής από όσο συνήθως αντιλαμβανόμαστε. Η ίδια η σημασία των Χριστουγέννων είναι αυτή που ξέρουμε, ακριβώς επειδή υπήρξε το Πάσχα.
Είναι γνωστό ότι ημερολογιακά τα Χριστούγεννα αποτελούν έννοια “συμβατική”: οι πατέρες της Εκκλησίας έκαναν πολλούς καυγάδες μέχρι να αποφασίσουν τελικά που θα “τοποθετήσουν” τη γέννηση Του Θεανθρώπου ώστε να μπορούν να την εορτάζουν οι χριστιανικοί πληθυσμοί. Το ίδιο συμβαίνει και με το Πάσχα, η ημέρα του οποίου, επιπλέον, έπεσε και θύμα των συγκρούσεων ανάμεσα στα δόγματα.
Αυτή η “διαδρομή” από τα Χριστούγεννα μέχρι το Πάσχα, είναι η έκφραση της χριστιανικής διαδρομής της ελπίδας για κάθε άνθρωπο και για κάθε κοινωνία. Είναι η πιο μεγάλη “προσομοίωση” που γνώρισε ποτέ ο κόσμος: η γέννηση, ο αγώνας για επιβίωση, η σύγκρουση του καλού με το κακό, ή πρόσκαιρη και επώδυνη νίκη του κακού, αλλά, στο τέλος, η παντοτινή και υπερήφανη νίκη του καλού. Τώρα, όπου “καλό” και όπου “κακό”, κατά βάθος αφήνεται καθένας άνθρωπος να βάζει ότι νιώθει, ότι πιστεύει, ότι τον πονάει κι ότι ελπίζει. Το ίδιο και μία κοινότητα, μία κοινωνία, ένα έθνος: κι έτσι γεννιούνται οι συλλογικότητες μέσα στους αιώνες.
Γι αυτό και οι δύο αυτές κορυφαίες εορτές είναι γεμάτες από τελετουργικά και συμβολισμούς με αντίστοιχο περιεχόμενο το οποίο παραπέμπει εν τέλει άμεσα στη ζωή των ίδιων των πιστών και των κοινωνιών τους. Κι όσο τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα, νομοτελειακά το συμβολικό περιεχόμενο των εορτών γίνεται πιο κατανοήτο, οι ρίζες και η ουσία τους καθίστανται πιο εμφανείς. Αναλογικά, υποχωρεί ο υλικός ευδαινονισμός που τις χαρακτηρίζει στις άλλες εποχές, εκείνες τις έμφορτου πλούτου. Γι αυτό και στα χωριά οι παππούδες κι οι γιαγάδες βίωναν τις γιορτές πολύ βαθύτερα από ότι εμείς.
Η διαδρομή ανάμεσα στα Χριστούγεννα και το Πάσχα δεν συμβολίζει κατ ουσίαν τίποτε άλλο από τον ίδιο τον κύκλο της ζωής. Αλλά δεν είναι απλή υπόθεση, ούτε κρατά τους λίγους μήνες που μεσολαβούν μεταξύ τους. Στην αρχετυπική της μορφή, στη ζωή Του Ιησού κράτησε 33 χρόνια και τελείωσε με την εβδομάδα των παθών και τη σταύρωση πριν έρθει η Ανάσταση και γεννηθούν η ελπίδα και η θρησκεία. Γιατί εκεί, ανάμεσα στο βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης και το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου βρίσκεται όλη η ουσία της πίστης που δίνει νόημα σε όλο τον υπόλοιπό κύκλο της.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει σήμερα με αυτό τον τόπο. Ανάμεσα στα χριστούγεννα και περίπου στο Πάσχα, τις Ευρωεκλογές, είναι που θα κριθεί εν τέλει το μέλλον, θα καθοριστεί η δική μας οδός της σωτηρίας ή η απώλειά της. Πώς και πώς θα τελειώσει η διαδρομή; Αγνωστο. Αυτό το “ευαγγέλιο” δεν έχει ακόμα γραφτεί.
