Τι σημαίνει άραγε να βλέπεις την Patti Smith
σήμερα, το 2013 και μάλιστα στο Ηρώδειο; Ο,τι και όσα θα σήμαινε αν
παρακολουθούσες μια συναυλία της στην πρώτη περίοδο της η οποία
αναμφισβήτητα ήταν και εκείνη της ακμής της, κάπου εκεί στο δεύτερο μισό
της δεκαετίας του '70; Καθώς βγαίνει στην σκηνή με ελάχιστη
καθυστέρηση, λίγο μετά τις 9 το βράδυ του Σαββάτου, είναι αλήθεια λίγο
δύσκολο να πιστέψεις ότι η γυναίκα αυτή με το δεόντως νεανικό στιλ και
την πάντα ισχνή κορμοστασιά στις
30 Δεκεμβρίου θα κλείσει τα εξήντα επτά...Οχι βέβαια ότι δεν μπορείς να
το διακρίνεις στο πρόσωπο της καθώς εκεί υπάρχουν ανάγλυφα όχι μόνο τα
ίχνη του χρόνου αλλά και της πορείας ζωής που έχει καλύψει στην μέχρι
τώρα διάρκεια του. Όλων των σύντομων στάσεων και σταθμών αυτής της
πορείας, Θετικών και αρνητικών, καλών και άσχημων και οι οποίοι τελικά
μόνο λίγοι δεν είναι...
Οι σταθμοί της ζωής μιας με πάσα έννοια «αυτοδημιούργητης» κοπέλα που γεννήθηκε στο Σικάγο αλλά πέρασε και έζησε μεγάλα διαστήματα της ζωής της σε αρκετές άλλες πόλεις και Πολιτείες της Αμερικής και στο διάβα του χρόνου έκανε τον εαυτό της από κάθε πλευρά όπως τον ήθελε ξεκινώντας από μια φτωχή, μάλλον θρησκόληπτη και σίγουρα αρκετά συντηρητική στις απόψεις της οικογένεια., συνεχίζοντας με την σκληρή δουλειά σε ένα εργοστάσιο όταν τελείωσε το σχολείο, μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στα είκοσι ένα της (την κόρη που ήταν ο καρπός της την έδωσε αμέσως για υιοθεσία) και την συνακόλουθη εγκατάλειψη των ακαδημαϊκών σπουδών της και φτάνοντας μέχρι το κομβικό σημείο της μετάβασης της το 1967 στη Νέα Υόρκη, την στιγμή ακριβώς δηλαδή που η αμερικανική μητρόπολη άρχιζε να γίνεται το επίκεντρο κάθε μορφής πρωτοπορίας, θέση υην οποία θα διατηρούσε για τα επόμενα δέκα πέντε περίπου χρόνια.
Πέραν όμως από τα σημάδια των φυσικών δυσκολιών της ζωής της στο έργο της, σε μεγάλο βαθμό και στην παρουσία της, μπορείς πλέον να διακρίνεις εύκολα και εκείνα όσων διαμόρφωσαν και τελικά καθόρισαν την διανοητική και πνευματική της εξέλιξη. Πριν απ' όλους και όλα το εκρηκτικό, αυθεντικά επαναστατικό πνεύμα του Αρθούρου Ρεμπό (ένα βιβλίο του οποίου είχε κλέψει από ένα κατάστημα όταν ήταν έφηβη!) που όχι μόνο την έκανε να αγαπήσει την ποίηση και να αρχίσει να γράφει και η ίδια αλλά και επηρέασε την σκέψη της τόσο πολύ ώστε να δηλώσει αργότερα «ονειρευόμουν τον Ρεμπό, ήταν σα να ήταν το αγόρι μου»! Και μετά τους άντρες της ζωής της: με πρώτο φυσικά τον μετέπειτα επίσης διάσημο φωτογράφο Robert Mapplethorpe που το κυριολεκτικά εικονοκλαστικό πνεύμα του επέδρασε τα μάλα στη συνολική της δημιουργική θεώρηση. Η σχέση τους ήταν πολύ έντονη, ίσως και ταραχώδης καθώς αμφότεροι ήταν τότε πάμπτωχοι αλλά και εξαιτίας της αμφισεξουαλικότητας του Mapplethorpe (η οποία πάντως έκανε και εκείνη να προβληματιστεί αρκετά επάνω στα λεγόμενα gender issues αναφορικά με την γυναικεία της φύση) αλλά – εκτός βέβαια του ότι εκείνος τράβηξε τις τόσο χαρακτηριστικές φωτογραφίες της για τα εξώφυλλα των πρώτων δίσκων της - παρέμειναν πολύ στενοί φίλοι μέχρι τον θάνατο του από AIDS το '89 και γράφοντας για αυτόν αργότερα τον αποκάλεσε «ο καλλιτέχνης της ζωής μου».
Ο επόμενος ήταν ο συγγραφέας, σεναριογράφος και ηθοποιός Sam Shepard με τον οποίο αναμφίβολα η αγάπη της για το γράψιμο έγινε εντονότερη και βαθύτερη αλλά και προφανώς της έμαθε πολλά για αυτό. Αν σε αυτούς τους δύο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το φιλολογικό της ύφος η είσοδος της στον κόσμο του rock ‘n' roll σίσουρα εδραιώθηκε πρώτα με την σύντομη σχέση της με τον Tom Verlaine, ηγέτη των θαυμάσιων Television με τον οποίο είχαν τόσο μουσική όσο και ποιητική συνεργασία και μετά με την μακρόχρονη με τον Allen Lanier, κιμπορντίστα των Blue Oyster Cult (δεν είναι καθόλου συμπτωματικό ότι συνεισέφερε ή απλά συμμετείχε στιχουργικά σε κάποια τραγούδια του γκρουπ εκείνη την εποχή). Κια τέλος η θέση της όχι απλά ως τραγουδίστριας πλέον αλλά σαν μουσικού επισημοποιήθηκε στην κυριολεξία το '82 με τον γάμο της με τον (κατά τρία χρόνια νεότερο και...συνεπώνυμο της) Fred «Sonic» Smith. O Smith όμως - που ήταν ως τότε γνωστός κυρίως ως ένας από τους δύο κιθαρίστες των σχεδόν θρυλικών MC5, δηλαδή της…«μουσικής πτέρυγας» του White Panther Party, μιας ριζοσπαστικής ομάδας που είχε ιδρύσει στο Ντιτρόιτ ο John Sinclair σαν «απομίμηση» τρόπον τινά του επαναστατικού Black Panther Party των Αφροαμερικανών - ήταν και εκείνος που σαφώς την ώθησε στο να κάνει την πολιτική σκέψη της πιο συγκροτημένη και την αντίστοιχη πλευρά της γραφής της πιο ολοκληρωμένη και πιθανότατα και πιο αποτελεσματική.
Παράλληλα βέβαια με όλα αυτά συνέβαιναν και εκείνα που συνιστούσαν την δημόσια παρουσία της και σταδιακά την έκαναν όλα κια πιο γνωστή, οι πρωτόλειες ποιητικές συλλογές της, ο σχηματισμός το '74 του συγκροτήματος της, του Patti Smith Group, με τον σπουδαίο κιθαρίστα Lenny Kaye, τον πιανίστα/κιμπορντίστα Richard Sohl, τον μπασίστα Ivan Kral και τον ντράμερ Jay Dee Daugherty και η κυκλοφορία την επόμενη χρονιά του πρώτου από τους έντεκα μόλις - μείον συλλογών και live – μέχρι στιγμής δίσκων της με πλέον πρόσφατο το περυσινό «Banga». Το εμβληματικό και τόσο καινοτόμο «Horses» είναι ένα από τα καλύτερα ντεμπούτα όλων των εποχών και την καταξίωσε αμέσως ως την σημαντικότερη γυναικεία φυσιογνωμία του αμερικανικού νεοϋορκέζικου punk και όχι μόνο ενώ αποτέλεσε καθοριστική επιρροή για αναρίθμητους μεταφενέστερους.
Η ενασχόληση της βέβαια με την μουσική και οτιδήποτε δημιουργικό διακόπηκε ή έστω «μπήκε στον πάγο» όταν λίγο μετά τον γάμο της με τον Fred Smith απέκτησαν έναν γιο και πέντε χρόνια αργότερα και μια κόρη. Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα έδειχνε απόλυτα ικανοποιημένη με το να αφοσιωθεί όχι τόσο στον ρόλο της «οικοκυράς» και συζύγου όσο σε αυτόν της μητέρας με μοναδική εξαίρεση το «Dream Of Life» του '87, ένα ώριμο, συμπαθέστατο και ολοφάνερα φτιαγμένο υπό το κράτος πραγματικής προσωπικής και οικογενειακής ευτυχίας (άλλωστε επί της ουσίας το είχαν γράψει από κινού με τον σύζυγο της αν και τυπικά αναφέρεται ως μόνο δικό της) το οποίο περιείχε και το «People Have The Power», ένα τραγούδι που όχι μόνον έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία αλλά και έμελλε να αναδειχθεί σε ιδιότυπο πολιτικό ύμνο των Δημοκρατικών αργότερα.
Δυστυχώς όμως η ζωή της επιφύλασσε μιαν ακόμα πολύ μεγάλη ανατροπή όταν ο Fred Smith πέθανε νεότατος από ανακοπή το '94 για να ακολουθήσουν σύντομα οι θάνατοι του αδελφού της αλλά και του πιανίστα της μπάντας της, του Richard Sohl. Πιθανότατα αρχικά για να αντιμετωπίσει το πολλαπλό πένθος το οποίο λειτουργούσε σωρευτικά άρχισε τότε να δίνει ξανά συναυλίες, το '96 κυκλοφόρησε και πάλι έναν δίσκο και έτσι ξεκίνησε η δεύτερη, πλέον μακρόχρονη αλλά και πιο παραγωγική φάση της πορείας της στην μουσική η οποία διαρκεί μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα σημάδια μιας τουλάχιστον ασυνήθιστης και αρκούντως πολυτάραχης ζωής είναι φανερά επάνω της και περνούν από το μυαλό μου καθώς αναρωτιιέμαι αν είναι ακόμα σε θέση να τα μετασχηματίσει σε μιαν ουσιώδη και ανάλογη της ποιότητας του έργου της ζωντανή μουσική εμεπιρία...
http://www.youtube.com/watch?v=dU0yg2ep1Tc
Το εναρκτήριο «Ask The Angels» όχι μόνον απαντά στο ερώτημα μου αλλά και διαλύει αμέσως τις αμφιβολίες μου και η συνέχεια ευτυχώς είναι σε γενικές γραμμές ανάλογη. Αληθινά αξιοσμείωτη στιγμή μια απροσδόκητη διασκευή του κλασικού «Summertime Blues» του Eddie Cochran που ο τρόπος απλά που το ερμηνεύει αλλά και το εκτελεί η μπάντα της αλλάζουν δραστικά την φύση του ως ένα τυπικά ευχάριστο καλοκαιρινό τραγουδάκι τονίζοντας το λανθάνον ταξικό (!) στοιχείο του. Γενικά όσο η ίδια αφήνει χώρο στο συγκρότημα της και αντίστοιχα οι μουσικοί της την ωθούν με τον ήχο τoυς αυτό που συμβαίνει στη σκηνή είναι ένα μικρό θαύμα: Τπ δεξί χέρι του Lenny Kaye δουλεύει σαν ξυράφι ενώ το αριστερό του τεντώνει τις χοδές της κιθάρας του έτσι ώστε νο αποτέλεσμα να είναι σχεδόν πρωτόγνωρο ενώ ταυτόχρονα ανακεφαλαιώνει λίγο – πολύ το σύνολο περίπου τριάντα χρόνων rock ‘n' roll Ιστορίας, ο Jay Dee Daugherty είναι η ίδια αλάνθαστη μα και γεμάτη φαντασία ανθρώπινη ρυθμική μηχανή όπως πάντα ενώ την ραχοκκοκαλιά που σχημαρίζουν αυτοί συμπληρώνουν επάξια με σωστές κινήσεις οι δύο νεότεροι, ο – γιος της Patti Smith – Jackson Smith και ο Tony Shanahan οι οποίοι εναλάσσονται σχεδόν αδιάκοπα ο πρώτος ανάμεσα στην κιθάρα και το μπάσο και ο δεύτερος στο μπάσο, το πιάνο και την κιθάρα (με τον Kaye να αναλαμβάνει επίσης το μπάσο όταν είναι αναγκαίο ενώ συνεισφέρει λίαν αποτελεσματικά και στα φψνητικά).
Κακά τα ψέμματα όμως, είναι απολύτως ορατό κάθε στιιγμή ποια είναι ο «εγκέφαλος», η ψυχή μα και η καρδιά του ακροάματος αλλά και οτυ θεάματος...Προφανέστατα η ίδια η Patti Smith η οποία, παραδόξως ή μη, είναι σε πολύ μεγάλα κέφια, αστειεύεται συχνά με το κοινό και τουλάχιστον στα πιο γρήγορα και δυναμικά τραγούδια δεν παύει ούτε λεπτό να δονείται ή ακόμα και να χορεύει με όλο το πάθος και την ορμή μιας έφηβης στον ρυθμό της μουσικής! Η Patti Smith που, εκτός από τα τόσα σπουδαία τραγούδια της, εδώ και μία δεκαπενταετία περίπου δεν φείδεται της συμμετοχής της σε πολλούς και ποικίλους κοινωνικούς αλλά και αμιγώς πολιτικούς αγώνες. Από την μάστιγα του AIDS και την οικολογία (το ενδιαφέρον της για αυτήν την έκανε μέχρι και να υποστηρίξει το Κόμμα Των Πρασίνων του Ralph Nader στις εκλογές του 2000) μέχρι τον πόλεμο στο Ιράκ και την εναντίωση της στον Μπους και τις πολιτικές του (στις εκλογές του '04 είχε υποστηρίξει ανοιχτά τον τότε Δημοκρατικό υποψήφιο Τζον Κέρι) και τους μουσουλμάνους και μη Αμερικανούς υπηκόους οι οποίοι κρατήθηκαν επί χρόνια άδικα και μυστικά στο Γκουαντάναμο μόνο και μόνο εξαιτίας των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων αλλά και τη γενοκτονία που επί χρόνια επιχειρεί το Ισραήλ – με την ανοχή ή και την στήριξη των ΗΠΑ – εναντίον των Παλαιστινίων και τέλος την Αμερικανίδα Ρέτισελ Κόρι η οποία δολοφονήθηκε από τους Ισραηλινούς προσπαθώντας ακριβώς να υπερασπίσει τα δίκαια του παλαιστινιακού λαού η P. S. ήταν πάντα παρούσα, μια ενεργή μουσικός, δημιουργός και πολίτις, τελικά απλά ένας κοινωνικά ενεργός και αλληλέγγυος άνθρωπος...
http://www.youtube.com/watch?v=rnFBloqAJ_o
Είναι λοιπόν όλα τέλεια και ιδανικά σε αυτή την συναυλία; Όχι, κατά την γνώμη μου θα ήταν υποκρισία αν έλεγα αυτό, άλλωστε ίσως και να ήταν αδύνατο να συμβεί...Λίγο μετά τα μισά υπάρχει μια αρκετά μεγάλη «κοιλιά» όταν η P. S. φεύγει από την σκηνή αναθέτοντας για λίγο τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον Lenny Kaye. Καθώς αυτός ερμηνεύει ένα – δυο δικά του (και μάλλον μέτρια) τραγούδια εκείνη επανεμφανίζεται αλλά όχι από την είσοδο της σκηνής, προχωρεί ανέμελα μέχρι το μέσον της ορχήστρας του Ηρωδείου και αρχίζει να...χορεύει! Σε χρόνο μηδέν η ορχήστρα γεμίζει από ομοεθνείς μας όλων των ηλικιών, άντρες και γυναίκες που χορεύουν ξέφρενα γύρω από την P. S. σαν αυτή να ήταν η σημαντικότερη στιγμή της συναυλίας, αν όχι σαν να επρόκειτο για...εφηβικό πάρτι. Δεν ήταν μια στιγμή γνήσιας μέθεξης του κοινού αλλά αυθεντικότατου λαϊκισμού, γραφική στα όρια της αστειότητας την οποία όμως οφείλω να μη την χρεώσω καθόλου στην P. S. αλλά μόνο στη (νεο)ελληνική ψυχοσύνθεση που τόσο έλκεται και τέρπεται από «χορούς κυκλωτικούς», κατά την αθάνατη ρήση του ημέτερου Σαββόπουλου.
Οι ζηλωτές του χορού μπορεί να μειώνονται λίγο αλλά σαφώς και δεν αποχωρούν όταν η ερμηνεύτρια ανεβαίνει και πάλι στη σκηνή αν και τα επόμενα κομμάτια είναι από tα λιγότερο μελωδικά της και αυτό σαν να παρασύρει την ίδια και την μπάντα στο να τα παίξουν με έναν υπέρ του δέοντος «αυτοσσχεδιαστικό» τρόπο που τους αφαιρεί ακόμα περισσότερο από το ενδιαφέρον τουε. Πρέπει να πω επίσης ότι δεν κατάλαβα γιατί στο τελευταίο μέρος έπρεπε να βγει στη σκηνή και η κόρη της Jessie για να παίξει πιάνο καθώς κάθε άλλο παρά δείχνει να είναι ιδιαίτερα προικισμένη με το ανάλογο ταλέντο. Να είναι άραγε μια βαυύτερη συναισθηματική ανάγκη που την έχει κάνει να υποκαταστήσει κατά κάποιο τρόπο στο γκρουπ της τον νεκρό σύζυγο της με τα δύο παιδιά τους ή θέλει να δώσει κάποιο είδους μήνυμα με αυτή την κίνηση της; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει...
Ευτυχώς αν το επίπεδο των μουσικών δρώμενων κατέβηκε αισθητά μένει τουλάχιστον η υπόλοιπη, τόσο ζεστή και ανθρώπινη, παρουσία της για να αποζημιώνει...Από ενα σημείο και μετά δεν παύει να λέει αλλά και να δέιχνει ανάμεσα στα τραγούδια πόσο χαρούμενη είναι για το ότι βρίσκεται στον συγκεκριμένο χώρο την συγκεκριμένη ώρα, μια νύχτα πανσελήνου που τυχαίνει να είναι και η μεγαλύτερη και λαμπρότερη της χρονιάς (το λεγόμενο διεθνώς και super moon). Αναφέρεται συνέχεια στην «Ελλάδα, την πατρίδα της δημοκρατίας» αλλά και στς βάσανα τα οποία υπόκειται ο λαός μας τα τελευταία χρόνια επειδή άλλοι το θέλησαν, μας προτρέπει να αντιστεκόμαστε και να είμαστε «ενήμεροι, σε εγρήγορση και, πάνω απ' όλα, ελεύθεροι» και μας προσκαλεί να «βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο, μουσικοί και κοινό, όπως μπορούμε, ανταλλάσοντας τις ενέργειες μας ώστε μετά να βγούμε όλοι έξω και καθένας μας να κάνει αυτό που πρέπει». Δεν λησμονεί ή παραλείπει ακόμα και τα...αδέσποτα σκυλιά της Αθήνας που σαρώθηκαν για να «καθαρίσει» η πόλη για τους Ολυμπιακούς του '04, καλώντας μας να «πάρουμε εκδίκηση» για αυτά! Και εγώ δεν μπορώ να μην σκεφτώ για άλλη μια φορά σε ποιο είδος θα μπορούσε να ενταχθεί με τον τυπικό φιλολογικό τρόπο η ποίηση αλλά και η στιχουργία της. Λυρική; Επική; Καταλήγω ότι είναι μια ιδιότυπη εκδοχή επικολυρικής, υπαρξιακές ελεγείες για τα πάθη και τα λάθη τα οποία καθορίζουν μα και οριοθετούν το πεπερασμένο της υλικής πλευράς της ανθρώπινης υπόστασης αλλά και παραμυθία και ενίσχυση της ψυχικής και διανοητικής πλευράς της που τις στηρίζουν ώστε να υψωθούν και τελικά να υπερβούν την εγγενή τραγικότητα αυτού του πεπερασμένου.
http://www.youtube.com/watch?v=w5DQclSfskM
Σιγά – σιγά και το μουσικό ενδιαφέρον αρχίζει να επανέρχεται...«Θέλω να αφιερώσω το επόμενο τραγούδι στον πατέρα του Jackson και της Jessie», παράδοξα όμως δεν είναι το «Frederick» που όντως είχε γράψει για τον Fred Smith όταν είχαν γνωριστεί και της ζητούσε επίμονα αρκετός κόσμος. Είναι το γνωστότερο αναμφίβολα τραγούδι της, αν όχι «σήμα κατατεθέν της», το «Because The Night» - αν και όταν το είχε γράψει ο Bruce Springsteen με την συνδρομή της ουδόλως φυσικά είχε κατά νου τον μετέπειτα σύζυγο της...- σε μια γλυκιά μεν αλλά και μάλλον λίγο άτονη εκτέλεση. Κάθε άλλο όμως παρά ισχύει το ίδιο και για το «Pissin' In A River», εξαιρετικό και με τον Kaye στ' αλήθεια να «δίνει ρέστα» επάνω στην ταστιέρα του.
Σύντομη διακοπή και μετά encore, πρώτα ένα ακόμα όχι και τόσο ενδιαφέρον κομμάτι, μετά το πολύ δυναμικό ομώνυμο του «Banga» και το φινάλε δύι ωρών ζωντανής μουσικής φυσικά δεν μπορεί να είναι άλλο από το «People Have The Power» παιγμένο με πολλή ενέργεια, θετική διάθεση αλλά ακόμα και μια κάποια υπερηφάνεια, η καλύτερη παρακταθήκη, υπόμνηση και παρότρυνση που μπορeί να κάνει η Patti ειδικά σε εμάς τους Ελληνες. Ναι, οι άνθρωποι, όλοι μας, «έχουμε την δύναμη»...αρκεί να την ανακαλύψει καθένας/καθεμία προσωπικά μέσα του/της και να την συνδυάσει με εκείνη των υπολοίπων σε μιαν ακατανίκητη συλλογική η οποία θα φέρει επιτέλους την πολυπόθητη αλλαγή όσων ταλανίζουν την κοινωνία μας!
http://www.youtube.com/watch?v=W8C9U7pMvmc
Η ΑΥΓΗ
Οι σταθμοί της ζωής μιας με πάσα έννοια «αυτοδημιούργητης» κοπέλα που γεννήθηκε στο Σικάγο αλλά πέρασε και έζησε μεγάλα διαστήματα της ζωής της σε αρκετές άλλες πόλεις και Πολιτείες της Αμερικής και στο διάβα του χρόνου έκανε τον εαυτό της από κάθε πλευρά όπως τον ήθελε ξεκινώντας από μια φτωχή, μάλλον θρησκόληπτη και σίγουρα αρκετά συντηρητική στις απόψεις της οικογένεια., συνεχίζοντας με την σκληρή δουλειά σε ένα εργοστάσιο όταν τελείωσε το σχολείο, μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη στα είκοσι ένα της (την κόρη που ήταν ο καρπός της την έδωσε αμέσως για υιοθεσία) και την συνακόλουθη εγκατάλειψη των ακαδημαϊκών σπουδών της και φτάνοντας μέχρι το κομβικό σημείο της μετάβασης της το 1967 στη Νέα Υόρκη, την στιγμή ακριβώς δηλαδή που η αμερικανική μητρόπολη άρχιζε να γίνεται το επίκεντρο κάθε μορφής πρωτοπορίας, θέση υην οποία θα διατηρούσε για τα επόμενα δέκα πέντε περίπου χρόνια.
Πέραν όμως από τα σημάδια των φυσικών δυσκολιών της ζωής της στο έργο της, σε μεγάλο βαθμό και στην παρουσία της, μπορείς πλέον να διακρίνεις εύκολα και εκείνα όσων διαμόρφωσαν και τελικά καθόρισαν την διανοητική και πνευματική της εξέλιξη. Πριν απ' όλους και όλα το εκρηκτικό, αυθεντικά επαναστατικό πνεύμα του Αρθούρου Ρεμπό (ένα βιβλίο του οποίου είχε κλέψει από ένα κατάστημα όταν ήταν έφηβη!) που όχι μόνο την έκανε να αγαπήσει την ποίηση και να αρχίσει να γράφει και η ίδια αλλά και επηρέασε την σκέψη της τόσο πολύ ώστε να δηλώσει αργότερα «ονειρευόμουν τον Ρεμπό, ήταν σα να ήταν το αγόρι μου»! Και μετά τους άντρες της ζωής της: με πρώτο φυσικά τον μετέπειτα επίσης διάσημο φωτογράφο Robert Mapplethorpe που το κυριολεκτικά εικονοκλαστικό πνεύμα του επέδρασε τα μάλα στη συνολική της δημιουργική θεώρηση. Η σχέση τους ήταν πολύ έντονη, ίσως και ταραχώδης καθώς αμφότεροι ήταν τότε πάμπτωχοι αλλά και εξαιτίας της αμφισεξουαλικότητας του Mapplethorpe (η οποία πάντως έκανε και εκείνη να προβληματιστεί αρκετά επάνω στα λεγόμενα gender issues αναφορικά με την γυναικεία της φύση) αλλά – εκτός βέβαια του ότι εκείνος τράβηξε τις τόσο χαρακτηριστικές φωτογραφίες της για τα εξώφυλλα των πρώτων δίσκων της - παρέμειναν πολύ στενοί φίλοι μέχρι τον θάνατο του από AIDS το '89 και γράφοντας για αυτόν αργότερα τον αποκάλεσε «ο καλλιτέχνης της ζωής μου».
Ο επόμενος ήταν ο συγγραφέας, σεναριογράφος και ηθοποιός Sam Shepard με τον οποίο αναμφίβολα η αγάπη της για το γράψιμο έγινε εντονότερη και βαθύτερη αλλά και προφανώς της έμαθε πολλά για αυτό. Αν σε αυτούς τους δύο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το φιλολογικό της ύφος η είσοδος της στον κόσμο του rock ‘n' roll σίσουρα εδραιώθηκε πρώτα με την σύντομη σχέση της με τον Tom Verlaine, ηγέτη των θαυμάσιων Television με τον οποίο είχαν τόσο μουσική όσο και ποιητική συνεργασία και μετά με την μακρόχρονη με τον Allen Lanier, κιμπορντίστα των Blue Oyster Cult (δεν είναι καθόλου συμπτωματικό ότι συνεισέφερε ή απλά συμμετείχε στιχουργικά σε κάποια τραγούδια του γκρουπ εκείνη την εποχή). Κια τέλος η θέση της όχι απλά ως τραγουδίστριας πλέον αλλά σαν μουσικού επισημοποιήθηκε στην κυριολεξία το '82 με τον γάμο της με τον (κατά τρία χρόνια νεότερο και...συνεπώνυμο της) Fred «Sonic» Smith. O Smith όμως - που ήταν ως τότε γνωστός κυρίως ως ένας από τους δύο κιθαρίστες των σχεδόν θρυλικών MC5, δηλαδή της…«μουσικής πτέρυγας» του White Panther Party, μιας ριζοσπαστικής ομάδας που είχε ιδρύσει στο Ντιτρόιτ ο John Sinclair σαν «απομίμηση» τρόπον τινά του επαναστατικού Black Panther Party των Αφροαμερικανών - ήταν και εκείνος που σαφώς την ώθησε στο να κάνει την πολιτική σκέψη της πιο συγκροτημένη και την αντίστοιχη πλευρά της γραφής της πιο ολοκληρωμένη και πιθανότατα και πιο αποτελεσματική.
Παράλληλα βέβαια με όλα αυτά συνέβαιναν και εκείνα που συνιστούσαν την δημόσια παρουσία της και σταδιακά την έκαναν όλα κια πιο γνωστή, οι πρωτόλειες ποιητικές συλλογές της, ο σχηματισμός το '74 του συγκροτήματος της, του Patti Smith Group, με τον σπουδαίο κιθαρίστα Lenny Kaye, τον πιανίστα/κιμπορντίστα Richard Sohl, τον μπασίστα Ivan Kral και τον ντράμερ Jay Dee Daugherty και η κυκλοφορία την επόμενη χρονιά του πρώτου από τους έντεκα μόλις - μείον συλλογών και live – μέχρι στιγμής δίσκων της με πλέον πρόσφατο το περυσινό «Banga». Το εμβληματικό και τόσο καινοτόμο «Horses» είναι ένα από τα καλύτερα ντεμπούτα όλων των εποχών και την καταξίωσε αμέσως ως την σημαντικότερη γυναικεία φυσιογνωμία του αμερικανικού νεοϋορκέζικου punk και όχι μόνο ενώ αποτέλεσε καθοριστική επιρροή για αναρίθμητους μεταφενέστερους.
Η ενασχόληση της βέβαια με την μουσική και οτιδήποτε δημιουργικό διακόπηκε ή έστω «μπήκε στον πάγο» όταν λίγο μετά τον γάμο της με τον Fred Smith απέκτησαν έναν γιο και πέντε χρόνια αργότερα και μια κόρη. Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα έδειχνε απόλυτα ικανοποιημένη με το να αφοσιωθεί όχι τόσο στον ρόλο της «οικοκυράς» και συζύγου όσο σε αυτόν της μητέρας με μοναδική εξαίρεση το «Dream Of Life» του '87, ένα ώριμο, συμπαθέστατο και ολοφάνερα φτιαγμένο υπό το κράτος πραγματικής προσωπικής και οικογενειακής ευτυχίας (άλλωστε επί της ουσίας το είχαν γράψει από κινού με τον σύζυγο της αν και τυπικά αναφέρεται ως μόνο δικό της) το οποίο περιείχε και το «People Have The Power», ένα τραγούδι που όχι μόνον έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία αλλά και έμελλε να αναδειχθεί σε ιδιότυπο πολιτικό ύμνο των Δημοκρατικών αργότερα.
Δυστυχώς όμως η ζωή της επιφύλασσε μιαν ακόμα πολύ μεγάλη ανατροπή όταν ο Fred Smith πέθανε νεότατος από ανακοπή το '94 για να ακολουθήσουν σύντομα οι θάνατοι του αδελφού της αλλά και του πιανίστα της μπάντας της, του Richard Sohl. Πιθανότατα αρχικά για να αντιμετωπίσει το πολλαπλό πένθος το οποίο λειτουργούσε σωρευτικά άρχισε τότε να δίνει ξανά συναυλίες, το '96 κυκλοφόρησε και πάλι έναν δίσκο και έτσι ξεκίνησε η δεύτερη, πλέον μακρόχρονη αλλά και πιο παραγωγική φάση της πορείας της στην μουσική η οποία διαρκεί μέχρι σήμερα. Όλα αυτά τα σημάδια μιας τουλάχιστον ασυνήθιστης και αρκούντως πολυτάραχης ζωής είναι φανερά επάνω της και περνούν από το μυαλό μου καθώς αναρωτιιέμαι αν είναι ακόμα σε θέση να τα μετασχηματίσει σε μιαν ουσιώδη και ανάλογη της ποιότητας του έργου της ζωντανή μουσική εμεπιρία...
http://www.youtube.com/watch?v=dU0yg2ep1Tc
Το εναρκτήριο «Ask The Angels» όχι μόνον απαντά στο ερώτημα μου αλλά και διαλύει αμέσως τις αμφιβολίες μου και η συνέχεια ευτυχώς είναι σε γενικές γραμμές ανάλογη. Αληθινά αξιοσμείωτη στιγμή μια απροσδόκητη διασκευή του κλασικού «Summertime Blues» του Eddie Cochran που ο τρόπος απλά που το ερμηνεύει αλλά και το εκτελεί η μπάντα της αλλάζουν δραστικά την φύση του ως ένα τυπικά ευχάριστο καλοκαιρινό τραγουδάκι τονίζοντας το λανθάνον ταξικό (!) στοιχείο του. Γενικά όσο η ίδια αφήνει χώρο στο συγκρότημα της και αντίστοιχα οι μουσικοί της την ωθούν με τον ήχο τoυς αυτό που συμβαίνει στη σκηνή είναι ένα μικρό θαύμα: Τπ δεξί χέρι του Lenny Kaye δουλεύει σαν ξυράφι ενώ το αριστερό του τεντώνει τις χοδές της κιθάρας του έτσι ώστε νο αποτέλεσμα να είναι σχεδόν πρωτόγνωρο ενώ ταυτόχρονα ανακεφαλαιώνει λίγο – πολύ το σύνολο περίπου τριάντα χρόνων rock ‘n' roll Ιστορίας, ο Jay Dee Daugherty είναι η ίδια αλάνθαστη μα και γεμάτη φαντασία ανθρώπινη ρυθμική μηχανή όπως πάντα ενώ την ραχοκκοκαλιά που σχημαρίζουν αυτοί συμπληρώνουν επάξια με σωστές κινήσεις οι δύο νεότεροι, ο – γιος της Patti Smith – Jackson Smith και ο Tony Shanahan οι οποίοι εναλάσσονται σχεδόν αδιάκοπα ο πρώτος ανάμεσα στην κιθάρα και το μπάσο και ο δεύτερος στο μπάσο, το πιάνο και την κιθάρα (με τον Kaye να αναλαμβάνει επίσης το μπάσο όταν είναι αναγκαίο ενώ συνεισφέρει λίαν αποτελεσματικά και στα φψνητικά).
Κακά τα ψέμματα όμως, είναι απολύτως ορατό κάθε στιιγμή ποια είναι ο «εγκέφαλος», η ψυχή μα και η καρδιά του ακροάματος αλλά και οτυ θεάματος...Προφανέστατα η ίδια η Patti Smith η οποία, παραδόξως ή μη, είναι σε πολύ μεγάλα κέφια, αστειεύεται συχνά με το κοινό και τουλάχιστον στα πιο γρήγορα και δυναμικά τραγούδια δεν παύει ούτε λεπτό να δονείται ή ακόμα και να χορεύει με όλο το πάθος και την ορμή μιας έφηβης στον ρυθμό της μουσικής! Η Patti Smith που, εκτός από τα τόσα σπουδαία τραγούδια της, εδώ και μία δεκαπενταετία περίπου δεν φείδεται της συμμετοχής της σε πολλούς και ποικίλους κοινωνικούς αλλά και αμιγώς πολιτικούς αγώνες. Από την μάστιγα του AIDS και την οικολογία (το ενδιαφέρον της για αυτήν την έκανε μέχρι και να υποστηρίξει το Κόμμα Των Πρασίνων του Ralph Nader στις εκλογές του 2000) μέχρι τον πόλεμο στο Ιράκ και την εναντίωση της στον Μπους και τις πολιτικές του (στις εκλογές του '04 είχε υποστηρίξει ανοιχτά τον τότε Δημοκρατικό υποψήφιο Τζον Κέρι) και τους μουσουλμάνους και μη Αμερικανούς υπηκόους οι οποίοι κρατήθηκαν επί χρόνια άδικα και μυστικά στο Γκουαντάναμο μόνο και μόνο εξαιτίας των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων αλλά και τη γενοκτονία που επί χρόνια επιχειρεί το Ισραήλ – με την ανοχή ή και την στήριξη των ΗΠΑ – εναντίον των Παλαιστινίων και τέλος την Αμερικανίδα Ρέτισελ Κόρι η οποία δολοφονήθηκε από τους Ισραηλινούς προσπαθώντας ακριβώς να υπερασπίσει τα δίκαια του παλαιστινιακού λαού η P. S. ήταν πάντα παρούσα, μια ενεργή μουσικός, δημιουργός και πολίτις, τελικά απλά ένας κοινωνικά ενεργός και αλληλέγγυος άνθρωπος...
http://www.youtube.com/watch?v=rnFBloqAJ_o
Είναι λοιπόν όλα τέλεια και ιδανικά σε αυτή την συναυλία; Όχι, κατά την γνώμη μου θα ήταν υποκρισία αν έλεγα αυτό, άλλωστε ίσως και να ήταν αδύνατο να συμβεί...Λίγο μετά τα μισά υπάρχει μια αρκετά μεγάλη «κοιλιά» όταν η P. S. φεύγει από την σκηνή αναθέτοντας για λίγο τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον Lenny Kaye. Καθώς αυτός ερμηνεύει ένα – δυο δικά του (και μάλλον μέτρια) τραγούδια εκείνη επανεμφανίζεται αλλά όχι από την είσοδο της σκηνής, προχωρεί ανέμελα μέχρι το μέσον της ορχήστρας του Ηρωδείου και αρχίζει να...χορεύει! Σε χρόνο μηδέν η ορχήστρα γεμίζει από ομοεθνείς μας όλων των ηλικιών, άντρες και γυναίκες που χορεύουν ξέφρενα γύρω από την P. S. σαν αυτή να ήταν η σημαντικότερη στιγμή της συναυλίας, αν όχι σαν να επρόκειτο για...εφηβικό πάρτι. Δεν ήταν μια στιγμή γνήσιας μέθεξης του κοινού αλλά αυθεντικότατου λαϊκισμού, γραφική στα όρια της αστειότητας την οποία όμως οφείλω να μη την χρεώσω καθόλου στην P. S. αλλά μόνο στη (νεο)ελληνική ψυχοσύνθεση που τόσο έλκεται και τέρπεται από «χορούς κυκλωτικούς», κατά την αθάνατη ρήση του ημέτερου Σαββόπουλου.
Οι ζηλωτές του χορού μπορεί να μειώνονται λίγο αλλά σαφώς και δεν αποχωρούν όταν η ερμηνεύτρια ανεβαίνει και πάλι στη σκηνή αν και τα επόμενα κομμάτια είναι από tα λιγότερο μελωδικά της και αυτό σαν να παρασύρει την ίδια και την μπάντα στο να τα παίξουν με έναν υπέρ του δέοντος «αυτοσσχεδιαστικό» τρόπο που τους αφαιρεί ακόμα περισσότερο από το ενδιαφέρον τουε. Πρέπει να πω επίσης ότι δεν κατάλαβα γιατί στο τελευταίο μέρος έπρεπε να βγει στη σκηνή και η κόρη της Jessie για να παίξει πιάνο καθώς κάθε άλλο παρά δείχνει να είναι ιδιαίτερα προικισμένη με το ανάλογο ταλέντο. Να είναι άραγε μια βαυύτερη συναισθηματική ανάγκη που την έχει κάνει να υποκαταστήσει κατά κάποιο τρόπο στο γκρουπ της τον νεκρό σύζυγο της με τα δύο παιδιά τους ή θέλει να δώσει κάποιο είδους μήνυμα με αυτή την κίνηση της; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει...
Ευτυχώς αν το επίπεδο των μουσικών δρώμενων κατέβηκε αισθητά μένει τουλάχιστον η υπόλοιπη, τόσο ζεστή και ανθρώπινη, παρουσία της για να αποζημιώνει...Από ενα σημείο και μετά δεν παύει να λέει αλλά και να δέιχνει ανάμεσα στα τραγούδια πόσο χαρούμενη είναι για το ότι βρίσκεται στον συγκεκριμένο χώρο την συγκεκριμένη ώρα, μια νύχτα πανσελήνου που τυχαίνει να είναι και η μεγαλύτερη και λαμπρότερη της χρονιάς (το λεγόμενο διεθνώς και super moon). Αναφέρεται συνέχεια στην «Ελλάδα, την πατρίδα της δημοκρατίας» αλλά και στς βάσανα τα οποία υπόκειται ο λαός μας τα τελευταία χρόνια επειδή άλλοι το θέλησαν, μας προτρέπει να αντιστεκόμαστε και να είμαστε «ενήμεροι, σε εγρήγορση και, πάνω απ' όλα, ελεύθεροι» και μας προσκαλεί να «βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο, μουσικοί και κοινό, όπως μπορούμε, ανταλλάσοντας τις ενέργειες μας ώστε μετά να βγούμε όλοι έξω και καθένας μας να κάνει αυτό που πρέπει». Δεν λησμονεί ή παραλείπει ακόμα και τα...αδέσποτα σκυλιά της Αθήνας που σαρώθηκαν για να «καθαρίσει» η πόλη για τους Ολυμπιακούς του '04, καλώντας μας να «πάρουμε εκδίκηση» για αυτά! Και εγώ δεν μπορώ να μην σκεφτώ για άλλη μια φορά σε ποιο είδος θα μπορούσε να ενταχθεί με τον τυπικό φιλολογικό τρόπο η ποίηση αλλά και η στιχουργία της. Λυρική; Επική; Καταλήγω ότι είναι μια ιδιότυπη εκδοχή επικολυρικής, υπαρξιακές ελεγείες για τα πάθη και τα λάθη τα οποία καθορίζουν μα και οριοθετούν το πεπερασμένο της υλικής πλευράς της ανθρώπινης υπόστασης αλλά και παραμυθία και ενίσχυση της ψυχικής και διανοητικής πλευράς της που τις στηρίζουν ώστε να υψωθούν και τελικά να υπερβούν την εγγενή τραγικότητα αυτού του πεπερασμένου.
http://www.youtube.com/watch?v=w5DQclSfskM
Σιγά – σιγά και το μουσικό ενδιαφέρον αρχίζει να επανέρχεται...«Θέλω να αφιερώσω το επόμενο τραγούδι στον πατέρα του Jackson και της Jessie», παράδοξα όμως δεν είναι το «Frederick» που όντως είχε γράψει για τον Fred Smith όταν είχαν γνωριστεί και της ζητούσε επίμονα αρκετός κόσμος. Είναι το γνωστότερο αναμφίβολα τραγούδι της, αν όχι «σήμα κατατεθέν της», το «Because The Night» - αν και όταν το είχε γράψει ο Bruce Springsteen με την συνδρομή της ουδόλως φυσικά είχε κατά νου τον μετέπειτα σύζυγο της...- σε μια γλυκιά μεν αλλά και μάλλον λίγο άτονη εκτέλεση. Κάθε άλλο όμως παρά ισχύει το ίδιο και για το «Pissin' In A River», εξαιρετικό και με τον Kaye στ' αλήθεια να «δίνει ρέστα» επάνω στην ταστιέρα του.
Σύντομη διακοπή και μετά encore, πρώτα ένα ακόμα όχι και τόσο ενδιαφέρον κομμάτι, μετά το πολύ δυναμικό ομώνυμο του «Banga» και το φινάλε δύι ωρών ζωντανής μουσικής φυσικά δεν μπορεί να είναι άλλο από το «People Have The Power» παιγμένο με πολλή ενέργεια, θετική διάθεση αλλά ακόμα και μια κάποια υπερηφάνεια, η καλύτερη παρακταθήκη, υπόμνηση και παρότρυνση που μπορeί να κάνει η Patti ειδικά σε εμάς τους Ελληνες. Ναι, οι άνθρωποι, όλοι μας, «έχουμε την δύναμη»...αρκεί να την ανακαλύψει καθένας/καθεμία προσωπικά μέσα του/της και να την συνδυάσει με εκείνη των υπολοίπων σε μιαν ακατανίκητη συλλογική η οποία θα φέρει επιτέλους την πολυπόθητη αλλαγή όσων ταλανίζουν την κοινωνία μας!
http://www.youtube.com/watch?v=W8C9U7pMvmc
Η ΑΥΓΗ