Του Νίκου Φίλη
Όχι μία, όχι δύο, όχι τρεις, αλλά τέσσερις φορές, ο Ευ. Βενιζέλος, κατά τη διάρκεια της ιδιόρρυθμης απολογίας του, προχθές, στην Ολομέλεια της Βουλής, επανήλθε στην κατηγορία κατά του ΣΥΡΙΖΑ περί “ετερογονίας των σκοπών”. Παρέπεμψε μάλιστα σε φράση “παλαιού πολιτικού ηγέτη” για να εξηγήσει τον όρο αυτόν.
Το βράδυ της Παρασκευής, σε εγκωμιαστικό άρθρο στο vima.gr, που υπογράφει η δημοσιογράφος Δημ. Κρουστάλλη, διαβάζουμε (σαν να ακούμε τον ίδιο τον απολογούμενο!): “Επιπλέον, καμιά αντίδραση δεν είχε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και στην επανάληψη της φράσης 'ετερογονία των σκοπών' από τον κ. Βενιζέλο. Πρόκειται για μια αριστοτελική έννοια, που καταδεικνύει τις απροσδόκητες εξελίξεις στην πορεία μιας ιδέας ή μιας πολιτικής. Την έννοια αυτή χρησιμοποιούσε συχνά ο πρόεδρος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλιού, για να επισημάνει ότι για άλλους σκοπούς ξεκινάει ο αδέξιος φορέας της ιστορικής στιγμής και στο αντίθετο αποτέλεσμα καταλήγει”.
Καταρχήν, τα πραγματολογικά - ετυμολογικά. Σύμφωνα με την αποθησαυρισμένη εκδοχή της εγκυκλοπαίδειας, ο όρος παραπέμπει στον μεγάλο Γερμανό ψυχολόγο Βουντ και μόνον ο καθηγητής Θ. Βερέμης επικαλείται τον Αριστοτέλη σε άρθρο του προ ετών στην “Καθημερινή”. Αντιγράφω από το εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, που κυκλοφόρησε τον Μεσοπόλεμο. “Ετερογονία των σκοπών. Ούτω καλεί ο Βουντ τον ψυχικόν νόμον της εξελίξεως καθ' ον πάσα πράξις επάγεται αποτελέσματα μη προοραθέντα υπό του πράττοντος υποκειμένου, άτινα παράγουν πάλιν ελατήρια εις νέας ενεργείας”. Στο λήμμα που υπογράφει ο διαπρεπής καθηγητής της Ορθοδόξου Δογματικής, Χρ. Ανδρούτσος, αναφέρεται και ιστορικό παράδειγμα με κοινωνική σημασία: “Τα μεγάλα κοινωνικά αποτελέσματα άτινα επήγαγε η εις την Ασίαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου εκστρατεία, καταλύσασα τους υφισταμένους εθνικούς φραγμούς, ου μόνον δεν προωράθησαν αλλ' εξ εναντίας και αντέκειντο άντικρυς εις τας τότε κρατούσας ελληνικάς αντιλήψεις”.
Αυτά, ως προς την πατρότητα και τη σημασία του όρου. Προφανώς ο κ. Βενιζέλος δεν έχει διαβάσει Αριστοτέλη. Αποδεικνύεται όμως εφημεριδογέννητος, για να θυμηθούμε τη φράση του διαπρεπούς νομικού και δασκάλου του, του αείμνηστου Δημήτρη Ευρυγένη.
Ας έρθουμε τώρα στην παραπομπή Βενιζέλου στον αείμνηστο Ηλία Ηλιού. Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στο google, ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς χρησιμοποίησε τον όρο με τρόπο που τον διαστρέφει η χρήση Βενιζέλου. Είπε ο Ηλ. Ηλιού (εφ. “Μακεδονία”, 13.04.1978): “Η κυβέρνηση δεν πρέπει να ξεχνά τον νόμο της ετερογονίας των σκοπών, που λειτούργησε στην περίπτωση του ΑΝ 509 που έγινε για τους Αριστερούς και η Χούντα τον χρησιμοποίησε και δίωξε και συντηρητικούς δημοκράτες”.
Στο google, στην αναζήτηση “ετερογονία” σχολιάζουν την προχθεσινή αναφορά του κ. Βενιζέλου στον Ηλ. Ηλιού με μία λέξη: “Ψέμματα!”. Ας δούμε όμως σε ποιον απευθύνεται ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς. Πρόκειται για σοφή και νηφάλια υπογράμμιση που αφορά την τότε κυβέρνηση Καραμανλή. Αν ο Βενιζέλος ήθελε να βρει αναλογίες με τη σημερινή πραγματικότητα, τότε θα έπρεπε να ξανασκεφτεί τη “θεωρία των άκρων” που με τόσην επιπολαιότητα και πολιτική ιδιοτέλεια χρησιμοποιούν αυτός και οι συνεταίροι του. Πού οδηγεί ιστορικά η σπίλωση της Αριστεράς, ότι συνιστά ένα από τα δύο άκρα, δηλαδή η εξομοίωσή της με τον ναζισμό; Στον διχασμό του λαού, στην καλλιέργεια εμφυλιοπολεμικού κλίματος, στην ενίσχυση αντιδραστικών ιδεολογημάτων και στην άνοδο της Ακροδεξιάς. Ιδού επίκαιρο παράδειγμα “ετερογονίας των σκοπών”.
Η ίδια η προχθεσινή κοινή στάση των τριών κυβερνητικών συνεταίρων για το θέμα της λίστας Λαγκάρντ μπορεί να ερμηνευτεί με βάση “τον ψυχικόν νόμον της ετερογονίας των σκοπών”. Ο Σαμαράς και ο Κουβέλης διέσωσαν τον Βενιζέλο για να διασωθεί η κυβέρνησή τους, αλλά έχουν εκτεθεί για συγκάλυψη στη λαϊκή συνείδηση, εξέλιξη η οποία “επάγεται αποτελέσματα μη προοραθέντα”. Και ο Βενιζέλος απέφυγε την παραπομπή, αλλά παραμένει πολιτικός όμηρος του Σαμαρά, δηλαδή πολιτικά νεκρός.
Υπάρχει και ένα θέμα ύφους. Ο Βενιζέλος είναι δεινός ρήτορας, αλλά συχνά παρασύρεται από τον ακράτητο ναρκισσισμό του και προδίδεται η αλαζονεία του. Με αυτή την έννοια προσλαμβάνει άλλη διάσταση ο τίτλος του άρθρου - διαφημιστικής καταχώρησης στο vima.gr με τίτλο: "Ο Βενιζέλος βρήκε τον... εαυτόν του στη Βουλή".
Προχθές ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ συμπεριφέρθηκε ως νέος Λουδοβίκος, ισχυριζόμενος ότι όλα όσα έχουν γίνει “για τη σωτηρία της πατρίδος” την εποχή του Μνημονίου οφείλονται σε αυτόν, αυτός είναι το κράτος και νομιμοποιείται να υπεξαιρεί στικάκια! Μέχρι και τα απόρρητα στρατιωτικά σχέδια της χώρας είπε ότι “φυλάσσει” στο σπίτι του. Αγνοεί, άραγε, το πρωτόκολλο του ΝΑΤΟ, που για λόγους ασφαλείας απαγορεύει την ιδιωτική φύλαξη πολύτιμων εγγράφων; Αν, π.χ., είχε πράξει αναλόγως και ο πρώην υπ . Άμυνας Άκης Τσοχατζόπουλος, ποιος θα τολμούσε να εγείρει θέμα ποινικών ευθυνών και να τον οδηγήσει στον Κορυδαλλό;
Μήπως, λοιπόν, δεν ξέφυγε στον αλαζόνα Βενιζέλο η αναφορά του στα “απόρρητα σχέδια”, αλλά αποτελεί μήνυμα με αποδέκτες, που αυτός γνωρίζει, και απευθύνεται εντός και εκτός Ελλάδος; Τι νόημα είχε, επίσης, η όψιμη επίθεσή του προς τις γερμανικές επιχειρήσεις, με τις οποίες συνεργάστηκε μια χαρά ως υπουργός επί τόσα έτη; Αισθάνεται ότι μετά την απώλεια της πολιτικής αξιοπιστίας του, στυμμένη λεμονόκουπα πια, εγκαταλείπεται και από το διεθνές σύστημα προστασίας που επί τόσα χρόνια υπηρέτησε με πολιτική νομιμοφροσύνη;
Μπορεί η “ετερογονία των σκοπών” να είναι άλλο ένα λεκτικό εφεύρημα, ένα πυροτέχνημα του Βενιζέλου, για να σκεπάσει με λέξεις την ουσία της ενοχής του. Μπορεί... Αλλά υπάρχει πάντοτε και η εξήγηση, σύμφωνα με την οποία, πανικόβλητος ο Βενιζέλος, απευθύνεται στην ουσία ικέτης στο διεθνές σύστημα προστασίας του και τους προειδοποιεί, επισείοντας το φάντασμα του ΣΥΡΙΖΑ, ότι η ανακίνηση και από εξωτερικούς παράγοντες θεμάτων, όπως η λίστα Λαγκάρντ και το σκάνδαλο Siemens, μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα “μη προοραθέντα υπό του πράττοντος υποκειμένου". Και υποδεικνύει να ζητήσουν από τον ΣΥΡΙΖΑ (δηλαδή να τον παγιδέψουν) να προσυπογράψει το Μνημόνιο εν όψει της νέας δόσης! Και κατά τούτο είναι εξαιρετικά εύστοχη η άμεση - αποστομωτική απάντηση Τσίπρα: "Εμάς δεν μας κρατάνε και δεν θα μας αναγκάσουν να υπογράψουμε!".
Όχι μία, όχι δύο, όχι τρεις, αλλά τέσσερις φορές, ο Ευ. Βενιζέλος, κατά τη διάρκεια της ιδιόρρυθμης απολογίας του, προχθές, στην Ολομέλεια της Βουλής, επανήλθε στην κατηγορία κατά του ΣΥΡΙΖΑ περί “ετερογονίας των σκοπών”. Παρέπεμψε μάλιστα σε φράση “παλαιού πολιτικού ηγέτη” για να εξηγήσει τον όρο αυτόν.
Το βράδυ της Παρασκευής, σε εγκωμιαστικό άρθρο στο vima.gr, που υπογράφει η δημοσιογράφος Δημ. Κρουστάλλη, διαβάζουμε (σαν να ακούμε τον ίδιο τον απολογούμενο!): “Επιπλέον, καμιά αντίδραση δεν είχε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ και στην επανάληψη της φράσης 'ετερογονία των σκοπών' από τον κ. Βενιζέλο. Πρόκειται για μια αριστοτελική έννοια, που καταδεικνύει τις απροσδόκητες εξελίξεις στην πορεία μιας ιδέας ή μιας πολιτικής. Την έννοια αυτή χρησιμοποιούσε συχνά ο πρόεδρος της ΕΔΑ, Ηλίας Ηλιού, για να επισημάνει ότι για άλλους σκοπούς ξεκινάει ο αδέξιος φορέας της ιστορικής στιγμής και στο αντίθετο αποτέλεσμα καταλήγει”.
Καταρχήν, τα πραγματολογικά - ετυμολογικά. Σύμφωνα με την αποθησαυρισμένη εκδοχή της εγκυκλοπαίδειας, ο όρος παραπέμπει στον μεγάλο Γερμανό ψυχολόγο Βουντ και μόνον ο καθηγητής Θ. Βερέμης επικαλείται τον Αριστοτέλη σε άρθρο του προ ετών στην “Καθημερινή”. Αντιγράφω από το εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, που κυκλοφόρησε τον Μεσοπόλεμο. “Ετερογονία των σκοπών. Ούτω καλεί ο Βουντ τον ψυχικόν νόμον της εξελίξεως καθ' ον πάσα πράξις επάγεται αποτελέσματα μη προοραθέντα υπό του πράττοντος υποκειμένου, άτινα παράγουν πάλιν ελατήρια εις νέας ενεργείας”. Στο λήμμα που υπογράφει ο διαπρεπής καθηγητής της Ορθοδόξου Δογματικής, Χρ. Ανδρούτσος, αναφέρεται και ιστορικό παράδειγμα με κοινωνική σημασία: “Τα μεγάλα κοινωνικά αποτελέσματα άτινα επήγαγε η εις την Ασίαν του Μεγάλου Αλεξάνδρου εκστρατεία, καταλύσασα τους υφισταμένους εθνικούς φραγμούς, ου μόνον δεν προωράθησαν αλλ' εξ εναντίας και αντέκειντο άντικρυς εις τας τότε κρατούσας ελληνικάς αντιλήψεις”.
Αυτά, ως προς την πατρότητα και τη σημασία του όρου. Προφανώς ο κ. Βενιζέλος δεν έχει διαβάσει Αριστοτέλη. Αποδεικνύεται όμως εφημεριδογέννητος, για να θυμηθούμε τη φράση του διαπρεπούς νομικού και δασκάλου του, του αείμνηστου Δημήτρη Ευρυγένη.
Ας έρθουμε τώρα στην παραπομπή Βενιζέλου στον αείμνηστο Ηλία Ηλιού. Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε στο google, ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς χρησιμοποίησε τον όρο με τρόπο που τον διαστρέφει η χρήση Βενιζέλου. Είπε ο Ηλ. Ηλιού (εφ. “Μακεδονία”, 13.04.1978): “Η κυβέρνηση δεν πρέπει να ξεχνά τον νόμο της ετερογονίας των σκοπών, που λειτούργησε στην περίπτωση του ΑΝ 509 που έγινε για τους Αριστερούς και η Χούντα τον χρησιμοποίησε και δίωξε και συντηρητικούς δημοκράτες”.
Στο google, στην αναζήτηση “ετερογονία” σχολιάζουν την προχθεσινή αναφορά του κ. Βενιζέλου στον Ηλ. Ηλιού με μία λέξη: “Ψέμματα!”. Ας δούμε όμως σε ποιον απευθύνεται ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς. Πρόκειται για σοφή και νηφάλια υπογράμμιση που αφορά την τότε κυβέρνηση Καραμανλή. Αν ο Βενιζέλος ήθελε να βρει αναλογίες με τη σημερινή πραγματικότητα, τότε θα έπρεπε να ξανασκεφτεί τη “θεωρία των άκρων” που με τόσην επιπολαιότητα και πολιτική ιδιοτέλεια χρησιμοποιούν αυτός και οι συνεταίροι του. Πού οδηγεί ιστορικά η σπίλωση της Αριστεράς, ότι συνιστά ένα από τα δύο άκρα, δηλαδή η εξομοίωσή της με τον ναζισμό; Στον διχασμό του λαού, στην καλλιέργεια εμφυλιοπολεμικού κλίματος, στην ενίσχυση αντιδραστικών ιδεολογημάτων και στην άνοδο της Ακροδεξιάς. Ιδού επίκαιρο παράδειγμα “ετερογονίας των σκοπών”.
Η ίδια η προχθεσινή κοινή στάση των τριών κυβερνητικών συνεταίρων για το θέμα της λίστας Λαγκάρντ μπορεί να ερμηνευτεί με βάση “τον ψυχικόν νόμον της ετερογονίας των σκοπών”. Ο Σαμαράς και ο Κουβέλης διέσωσαν τον Βενιζέλο για να διασωθεί η κυβέρνησή τους, αλλά έχουν εκτεθεί για συγκάλυψη στη λαϊκή συνείδηση, εξέλιξη η οποία “επάγεται αποτελέσματα μη προοραθέντα”. Και ο Βενιζέλος απέφυγε την παραπομπή, αλλά παραμένει πολιτικός όμηρος του Σαμαρά, δηλαδή πολιτικά νεκρός.
Υπάρχει και ένα θέμα ύφους. Ο Βενιζέλος είναι δεινός ρήτορας, αλλά συχνά παρασύρεται από τον ακράτητο ναρκισσισμό του και προδίδεται η αλαζονεία του. Με αυτή την έννοια προσλαμβάνει άλλη διάσταση ο τίτλος του άρθρου - διαφημιστικής καταχώρησης στο vima.gr με τίτλο: "Ο Βενιζέλος βρήκε τον... εαυτόν του στη Βουλή".
Προχθές ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ συμπεριφέρθηκε ως νέος Λουδοβίκος, ισχυριζόμενος ότι όλα όσα έχουν γίνει “για τη σωτηρία της πατρίδος” την εποχή του Μνημονίου οφείλονται σε αυτόν, αυτός είναι το κράτος και νομιμοποιείται να υπεξαιρεί στικάκια! Μέχρι και τα απόρρητα στρατιωτικά σχέδια της χώρας είπε ότι “φυλάσσει” στο σπίτι του. Αγνοεί, άραγε, το πρωτόκολλο του ΝΑΤΟ, που για λόγους ασφαλείας απαγορεύει την ιδιωτική φύλαξη πολύτιμων εγγράφων; Αν, π.χ., είχε πράξει αναλόγως και ο πρώην υπ . Άμυνας Άκης Τσοχατζόπουλος, ποιος θα τολμούσε να εγείρει θέμα ποινικών ευθυνών και να τον οδηγήσει στον Κορυδαλλό;
Μήπως, λοιπόν, δεν ξέφυγε στον αλαζόνα Βενιζέλο η αναφορά του στα “απόρρητα σχέδια”, αλλά αποτελεί μήνυμα με αποδέκτες, που αυτός γνωρίζει, και απευθύνεται εντός και εκτός Ελλάδος; Τι νόημα είχε, επίσης, η όψιμη επίθεσή του προς τις γερμανικές επιχειρήσεις, με τις οποίες συνεργάστηκε μια χαρά ως υπουργός επί τόσα έτη; Αισθάνεται ότι μετά την απώλεια της πολιτικής αξιοπιστίας του, στυμμένη λεμονόκουπα πια, εγκαταλείπεται και από το διεθνές σύστημα προστασίας που επί τόσα χρόνια υπηρέτησε με πολιτική νομιμοφροσύνη;
Μπορεί η “ετερογονία των σκοπών” να είναι άλλο ένα λεκτικό εφεύρημα, ένα πυροτέχνημα του Βενιζέλου, για να σκεπάσει με λέξεις την ουσία της ενοχής του. Μπορεί... Αλλά υπάρχει πάντοτε και η εξήγηση, σύμφωνα με την οποία, πανικόβλητος ο Βενιζέλος, απευθύνεται στην ουσία ικέτης στο διεθνές σύστημα προστασίας του και τους προειδοποιεί, επισείοντας το φάντασμα του ΣΥΡΙΖΑ, ότι η ανακίνηση και από εξωτερικούς παράγοντες θεμάτων, όπως η λίστα Λαγκάρντ και το σκάνδαλο Siemens, μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα “μη προοραθέντα υπό του πράττοντος υποκειμένου". Και υποδεικνύει να ζητήσουν από τον ΣΥΡΙΖΑ (δηλαδή να τον παγιδέψουν) να προσυπογράψει το Μνημόνιο εν όψει της νέας δόσης! Και κατά τούτο είναι εξαιρετικά εύστοχη η άμεση - αποστομωτική απάντηση Τσίπρα: "Εμάς δεν μας κρατάνε και δεν θα μας αναγκάσουν να υπογράψουμε!".
