«Αγαπητοί θεατές, σκεφτείτε τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυσή της;», αναρωτιέται ενώπιον του κοινού ο Μακίθ, ο ήρωας της Όπερας της Πεντάρας του
Μπρεχτ. Την αξεπέραστη ατάκα του τη θυμήθηκαν πολλοί από το 2008, οπότε
ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση. Σήμερα, θα μπορούσε να
υιοθετηθεί άνετα η εξής παραλλαγή της: «Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας
μπροστά στην ανακεφαλαιοποίησή της;»
Οι αποκαλύψεις της δικαστικής έρευνας για τα θαλασσοδάνεια που χορηγούσε το Τ.Τ. επί διοικήσεων Φιλιππίδη και Παπαδόπουλου έφεραν στον αφρό τη σκανδαλώδη κατάσταση που ήταν το κοινό μυστικό της εγχώριας πολιτικο-οικονομικής διαπλοκής. Το τραπεζικό σύστημα είχε εξελιχθεί σε πυρήνα και συνεκτικό ιστό του ευρύτερου συστήματος εξουσίας και διακυβέρνησης. Ήταν ο μέγας χορηγός των κομμάτων εξουσίας, της δικομματικής νομενκλατούρας, των πολιτικών και επιχειρηματικών τζακιών, των αυλών και των αυλικών τους. Δεν δικαιούται κανείς- ιδιαίτερα στον χώρο των ΜΜΕ- να προσποιείται τον έκπληκτο με τις αποκαλύψεις. Κι αν ισχύει μια φορά η κατηγορία για «απάτη εις βάρος του Δημοσίου» στην περίπτωση του Τ.Τ. ως προς τα θαλασσοδάνεια ύψους 400 και πλέον εκατ. με τα οποία αυτό φόρτωσε το κράτος, ισχύει πολλαπλάσια για τις συστημικές τράπεζες που είναι κατά 85% κρατικές και προσπαθούν απεγνωσμένα να κρύψουν κάτω απ' το χαλί επισφαλή δάνεια ύψους 70 και πλέον δισ.
Η επιχείρηση «κάθαρση» στο τραπεζικό σύστημα έχει, βεβαίως, κάτι πολιτικά ύποπτο ως προς τον χρόνο εκδήλωσής της, κάτι επιλεκτικό ως προς τα πολιτικά λόμπι που αγγίζει (καραμανλο-παπαναδρεϊκά) και κάτι ανεξέλεγκτο ως προς τις ενδεχόμενες παρενέργειές της. Θα ήταν αξιόπιστη αν εκδηλωνόταν πριν από το σπάσιμο του Τ.Τ. σε «καλή» και «κακή» τράπεζα και πριν από τη «δωρεά» του στη Eurobank, αν επεκτεινόταν στο σύνολο των ουσιαστικά κρατικών τραπεζών, αν έσπαγε τα στεγανά που έχουν ορθώσει η Τράπεζα της Ελλάδος, το ΤΧΣ (δηλαδή η τρόικα) και η Black Rock, και αν, τέλος, εξέταζε όχι μόνο τα σκανδαλώδη δάνεια σε ημετέρους, αλλά και τους σκανδαλώδεις όρους «εξυγίανσης» του τραπεζικού συστήματος. Γιατί το σκάνδαλο των σκανδάλων δεν είναι τα χαριστικά δάνεια στον Γριβέα, στον Κοντομηνά, στον Λαυρεντιάδη και στους μπαταχτσήδες μιντιάρχες, αλλά οι συνθήκες διάσωσης των τραπεζών με χρήματα που στερείται δραματικά η τεράστια κοινωνική πλειοψηφία.
Από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις Καραμανλή, Παπανδρέου, Παπαδήμου και Σαμαρά έχουν διαθέσει στις τράπεζες, με τη μορφή κρατικών εγγυήσεων ή άμεσης χρηματοδότησης μέσω των δανείων της τρόικας, περίπου 218 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό ταυτίζεται περίπου με τα δάνεια της τρόικας, αντιστοιχεί στο 120% του σημερινού ετήσιου ΑΕΠ και στα 2/3 του συνολικού κρατικού χρέους. Ίσως να πρόκειται για το αναλογικά μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό πλιάτσικο στην ιστορία, ιδιαίτερα αν ολοκληρωθεί βάσει του «ιδεώδους» σεναρίου κυβέρνησης - τρόικας: με την επανιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών στο μισό ή ακόμη και στο 1/3 του κόστους ανακεφαλαιοποίησής τους. Παλιοί και νέοι μέτοχοι θα αποκτήσουν τις τράπεζες κοψοχρονιά, αφήνοντας «κληρονομιά» τραπεζικού χρέους (που έχει βαφτιστεί κρατικό) άνω των 200 δισ. ευρώ.
Το χειρότερο είναι ότι αυτό το σκάνδαλο δεν είναι μια ελληνική εξαίρεση, αλλά ο ευρωπαϊκός κανόνας. Ακόμη, η Ιρλανδία, της οποίας η επιτυχής έξοδος στις αγορές περιφέρεται ως δημοσιονομικός θρίαμβος, αποτελεί τυπικό παράδειγμα επιβάρυνσης του κρατικού χρέους με 60 δισ. ευρώ καθαρού τραπεζικού χρέους. Όλη η διαχείριση της κρίσης στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη έχει στον πυρήνα της τη διάθεση των 2 τρισ. ευρώ και άνω για τη διάσωση των τραπεζών από το 2008 μέχρι σήμερα. Αυτό επιτεύχθηκε με τη λεηλασία του λαϊκού εισοδήματος και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και έχει αποδώσει τα ιλιγγιώδη ποσοστά κρατικού χρέους που έχουν σήμερα η Γαλλία (93% του ΑΕΠ), η Ιταλία (127%), η Ισπανία (84%), η ίδια η «επιτυχημένη» Ιρλανδία (104%). Όλο το υλικό ανακύκλωσης της κρίσης στην Ευρωζώνη είναι εδώ και πιθανότατα θα επιδεινωθεί είτε προχωρήσει το συμφωνημένο σχέδιο τραπεζικής ένωσης, που «εθνικοποιεί» το κόστος διάσωσης των προβληματικών τραπεζών για την επόμενη δεκαετία, είτε αποτύχει, οπότε θα απελευθερώσει δυνάμεις «προστατευτισμού» και κανιβαλικού ανταγωνισμού.
Επί της ουσίας, το σκάνδαλο είναι ένα κι όλα τα άλλα είναι επί μέρους, λιγότερο ή περισσότερο γραφικές και εγχώριες εκφράσεις του. Το σκάνδαλο είναι η ίδια η φύση του χρηματοπιστωτικού συστήματος που λειτουργεί ως μια δικτατορία επί της οικονομίας και της πολιτικής. Μια αντίστροφη «δικτατορία», αυτή της κοινωνικής πλειοψηφίας πάνω στον τραπεζιτικό Λεβιάθαν, καθίσταται σήμερα μονόδρομος επιβίωσης για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και μια καθαρή θέση εθνικοποίησης των αιματηρά ανακεφαλαιοποιημένων τραπεζών είναι όρος ανάκτησης της εθνικής και κρατικής κυριαρχίας.
Οι αποκαλύψεις της δικαστικής έρευνας για τα θαλασσοδάνεια που χορηγούσε το Τ.Τ. επί διοικήσεων Φιλιππίδη και Παπαδόπουλου έφεραν στον αφρό τη σκανδαλώδη κατάσταση που ήταν το κοινό μυστικό της εγχώριας πολιτικο-οικονομικής διαπλοκής. Το τραπεζικό σύστημα είχε εξελιχθεί σε πυρήνα και συνεκτικό ιστό του ευρύτερου συστήματος εξουσίας και διακυβέρνησης. Ήταν ο μέγας χορηγός των κομμάτων εξουσίας, της δικομματικής νομενκλατούρας, των πολιτικών και επιχειρηματικών τζακιών, των αυλών και των αυλικών τους. Δεν δικαιούται κανείς- ιδιαίτερα στον χώρο των ΜΜΕ- να προσποιείται τον έκπληκτο με τις αποκαλύψεις. Κι αν ισχύει μια φορά η κατηγορία για «απάτη εις βάρος του Δημοσίου» στην περίπτωση του Τ.Τ. ως προς τα θαλασσοδάνεια ύψους 400 και πλέον εκατ. με τα οποία αυτό φόρτωσε το κράτος, ισχύει πολλαπλάσια για τις συστημικές τράπεζες που είναι κατά 85% κρατικές και προσπαθούν απεγνωσμένα να κρύψουν κάτω απ' το χαλί επισφαλή δάνεια ύψους 70 και πλέον δισ.
Η επιχείρηση «κάθαρση» στο τραπεζικό σύστημα έχει, βεβαίως, κάτι πολιτικά ύποπτο ως προς τον χρόνο εκδήλωσής της, κάτι επιλεκτικό ως προς τα πολιτικά λόμπι που αγγίζει (καραμανλο-παπαναδρεϊκά) και κάτι ανεξέλεγκτο ως προς τις ενδεχόμενες παρενέργειές της. Θα ήταν αξιόπιστη αν εκδηλωνόταν πριν από το σπάσιμο του Τ.Τ. σε «καλή» και «κακή» τράπεζα και πριν από τη «δωρεά» του στη Eurobank, αν επεκτεινόταν στο σύνολο των ουσιαστικά κρατικών τραπεζών, αν έσπαγε τα στεγανά που έχουν ορθώσει η Τράπεζα της Ελλάδος, το ΤΧΣ (δηλαδή η τρόικα) και η Black Rock, και αν, τέλος, εξέταζε όχι μόνο τα σκανδαλώδη δάνεια σε ημετέρους, αλλά και τους σκανδαλώδεις όρους «εξυγίανσης» του τραπεζικού συστήματος. Γιατί το σκάνδαλο των σκανδάλων δεν είναι τα χαριστικά δάνεια στον Γριβέα, στον Κοντομηνά, στον Λαυρεντιάδη και στους μπαταχτσήδες μιντιάρχες, αλλά οι συνθήκες διάσωσης των τραπεζών με χρήματα που στερείται δραματικά η τεράστια κοινωνική πλειοψηφία.
Από τον Δεκέμβριο του 2008 μέχρι σήμερα οι κυβερνήσεις Καραμανλή, Παπανδρέου, Παπαδήμου και Σαμαρά έχουν διαθέσει στις τράπεζες, με τη μορφή κρατικών εγγυήσεων ή άμεσης χρηματοδότησης μέσω των δανείων της τρόικας, περίπου 218 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό ταυτίζεται περίπου με τα δάνεια της τρόικας, αντιστοιχεί στο 120% του σημερινού ετήσιου ΑΕΠ και στα 2/3 του συνολικού κρατικού χρέους. Ίσως να πρόκειται για το αναλογικά μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό πλιάτσικο στην ιστορία, ιδιαίτερα αν ολοκληρωθεί βάσει του «ιδεώδους» σεναρίου κυβέρνησης - τρόικας: με την επανιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών στο μισό ή ακόμη και στο 1/3 του κόστους ανακεφαλαιοποίησής τους. Παλιοί και νέοι μέτοχοι θα αποκτήσουν τις τράπεζες κοψοχρονιά, αφήνοντας «κληρονομιά» τραπεζικού χρέους (που έχει βαφτιστεί κρατικό) άνω των 200 δισ. ευρώ.
Το χειρότερο είναι ότι αυτό το σκάνδαλο δεν είναι μια ελληνική εξαίρεση, αλλά ο ευρωπαϊκός κανόνας. Ακόμη, η Ιρλανδία, της οποίας η επιτυχής έξοδος στις αγορές περιφέρεται ως δημοσιονομικός θρίαμβος, αποτελεί τυπικό παράδειγμα επιβάρυνσης του κρατικού χρέους με 60 δισ. ευρώ καθαρού τραπεζικού χρέους. Όλη η διαχείριση της κρίσης στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη έχει στον πυρήνα της τη διάθεση των 2 τρισ. ευρώ και άνω για τη διάσωση των τραπεζών από το 2008 μέχρι σήμερα. Αυτό επιτεύχθηκε με τη λεηλασία του λαϊκού εισοδήματος και τη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και έχει αποδώσει τα ιλιγγιώδη ποσοστά κρατικού χρέους που έχουν σήμερα η Γαλλία (93% του ΑΕΠ), η Ιταλία (127%), η Ισπανία (84%), η ίδια η «επιτυχημένη» Ιρλανδία (104%). Όλο το υλικό ανακύκλωσης της κρίσης στην Ευρωζώνη είναι εδώ και πιθανότατα θα επιδεινωθεί είτε προχωρήσει το συμφωνημένο σχέδιο τραπεζικής ένωσης, που «εθνικοποιεί» το κόστος διάσωσης των προβληματικών τραπεζών για την επόμενη δεκαετία, είτε αποτύχει, οπότε θα απελευθερώσει δυνάμεις «προστατευτισμού» και κανιβαλικού ανταγωνισμού.
Επί της ουσίας, το σκάνδαλο είναι ένα κι όλα τα άλλα είναι επί μέρους, λιγότερο ή περισσότερο γραφικές και εγχώριες εκφράσεις του. Το σκάνδαλο είναι η ίδια η φύση του χρηματοπιστωτικού συστήματος που λειτουργεί ως μια δικτατορία επί της οικονομίας και της πολιτικής. Μια αντίστροφη «δικτατορία», αυτή της κοινωνικής πλειοψηφίας πάνω στον τραπεζιτικό Λεβιάθαν, καθίσταται σήμερα μονόδρομος επιβίωσης για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Και μια καθαρή θέση εθνικοποίησης των αιματηρά ανακεφαλαιοποιημένων τραπεζών είναι όρος ανάκτησης της εθνικής και κρατικής κυριαρχίας.
