του Γιάννη Αλμπάνη - ΕΠΟΧΗ
Η πολιτική παλάντζα γέρνει υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Πολλές φορές στο παρελθόν έχει καταγραφεί ένα οριακό σημείο, μετά το οποίο ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων αλλάζει κατά τρόπο ανεπίστρεπτο. Φαίνεται ότι η ψήφιση των νομοθετημάτων για το φόρο ακινήτων και τους πλειστηριασμούς σηματοδοτεί ένα τέτοιο οριακό σημείο, με τον ΣΥΡΙΖΑ να περνάει μπροστά από τη Νέα Δημοκρατία. Τη διαφορά δεν την κάνουν τόσο οι δημοσκοπήσεις οι οποίες στο σύνολό τους αποτυπώνουν προβάδισμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από τη στιγμή που παραπάνω από το 40% των ερωτώμενων δεν δίνει απαντήσεις, είναι προφανές ότι οι δημοσκοπήσεις, (ακόμα και οι πιο άρτιες επιστημονικά) μπορούν να δώσουν μόνο αδρές ενδείξεις των κοινωνικών τάσεων, και όχι να αποτελέσουν λεπτομερή αποτύπωσή τους.
Τη μεγάλη διαφορά την κάνουν, από τη μια μεριά, αυτό που θα λέγαμε η γενική αίσθηση της συγκυρίας, και από την άλλη, οι πραγματικές πιέσεις που ασκούνται στους βουλευτές της συμπολίτευσης από τους ψηφοφόρους τους. Η γενική αίσθηση είναι, λοιπόν, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι ο νικητής στις ευρωεκλογές. Στη δε Βουλή δεν εμφανίζεται ούτε ένας βουλευτής της συμπολίτευσης να υπερασπίζεται ένθερμα την ακολουθούμενη πολιτική. Η κριτική στον Γ. Στουρνάρα από τους βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ τείνει πλέον να γίνει ο κανόνας, όχι η εξαίρεση.
Η συρρίκνωση της επιρροής της κυβέρνησης Σαμαρά δεν οφείλεται μόνο στη συσσώρευση των μνημονιακών δεινών για όσους έχουν ήδη πέσει θύματα της πολιτικής της «εσωτερικής υποτίμησης». Εξίσου σημαντικό είναι το ότι με τη φορολόγηση των ακινήτων και το άνοιγμα του παραθύρου για τους πλειστηριασμούς, η κυβέρνηση έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με παραδοσιακά συντηρητικά ακροατήρια, τα οποία μέχρι τώρα τη στήριζαν σχετικά. Όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε νέα διαδικασία άρσης σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης των μεσαίων στρωμάτων, ανάλογη με αυτή πριν ενάμισι χρόνο με τα ασθενέστερα οικονομικά. Όπως και να ‘χει, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αέρα νίκης, πράγμα που όλοι καταλαβαίνουν.
Τα τρία στοιχήματα
Ο Σαμαράς επενδύει σε παροχές, διατάραξη της συνοχής του ΣΥΡΙΖΑ, ενίσχυση άλλων αριστερών ψηφοδελτίων. Το ότι έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση, επ’ ουδενί σημαίνει ότι ο Σαμαράς και οι άνθρωποί του θα περιμένουν παθητικά το μοιραίο. Φαίνεται ότι το Μαξίμου ρίχνει τα λεφτά του (που δεν είναι και πολλά, εδώ που τα λέμε) σε τρία στοιχήματα. Το πρώτο, είναι ότι γύρω στον Απρίλιο οι τροϊκανοί θα αποδεχτούν την ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Αυτό, υποτίθεται, ότι θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να μοιράσει περίπου 700 εκατομμύρια σε ένστολους και συνταξιούχους. Παράλληλα, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι οι τροϊκανοί θα δώσουν κάποιο σήμα για τη ρύθμιση του χρέους, που θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει στην προεκλογική περίοδο. Εννοείται ότι δεν μιλάμε για πραγματικό κούρεμα, αλλά για ευκολίες πληρωμής -για παράδειγμα, διετές πάγωμα πληρωμής τοκοχρεολυσίων.
Η δεύτερη κίνηση του Μαξίμου είναι να ενισχύσει αυτές που το ίδιο θεωρεί φυγόκεντρες δυνάμεις μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο τρόπος που έχει επιλεχτεί για να διαρρηχθεί η συνοχή του ΣΥΡΙΖΑ, είναι να παρουσιάζεται η ηγεσία του κόμματος αναξιόπιστη, υποκριτική κι ενσωματωμένη στο μνημονιακό πλαίσιο. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα του «Βήματος» περί δήθεν συνδιαλλαγής Τσίπρα-Ρεν -στο ίδιο μυθιστορηματικό άρθρο περιγράφονταν και διάλογοι στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ με ευρωπαίους αξιωματούχους σε «συναντήσεις» που όμως δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Το Μαξίμου πιστεύει ότι αν παγιωθεί η εικόνα μιας δεξιάς μετατόπισης της ηγεσίας τού ΣΥΡΙΖΑ, η Αριστερή Πλατφόρμα αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί σε αποχώρηση από το κόμμα!
Η τρίτη κυβερνητική κίνηση είναι η ενίσχυση των αριστερών σχηματισμών που λειτουργούν ανταγωνιστικά στον ΣΥΡΙΖΑ και θα μπορούσαν να του κόψουν ψήφους. Γι’ αυτό οι Ηρακλείς του Μνημονίου, όπως ο Γεωργιάδης, εξάρουν τη συνέπεια και το ήθος του ΚΚΕ, γι’ αυτό και η υπερπροβολή του Αλαβάνου από τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ.
Όμως το Αριστερό Ρεύμα έχει σημαντική συμβολή στη δημιουργία και την ενότητα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των ευρωεκλογών περιορίζει εκ των πραγμάτων την δυναμική αριστερών σχηματισμών, εκτός ΣΥΡΙΖΑ. Το πολιτικό μέλλον του Σαμαρά εναπόκειται λποιπόν στην καλή διάθεση των τροϊκανών. Οι κυβερνώντες δεν είναι βέβαια αφελείς. Γνωρίζουν ότι με το πρωτογενές πλεόνασμα και μια υπόσχεση για το χρέος δεν κερδίζονται εκλογές που πραγματοποιούνται σε μια καταστραμμένη χώρα. Γι’ αυτό και το σαμαρικό antinews έχει ήδη αρχίσει το «μασάζ» στον κόσμο της ΝΔ με άρθρα που υποβαθμίζουν την πολιτική σημασία του αποτελέσματος των ευρωεκλογών. Πιστεύουν ότι αν η διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ κρατηθεί σε «λογικό» επίπεδο (π.χ. κάτω του 3%), θα θεωρηθεί αναστρέψιμη κι επομένως δεν θα υπάρχει χώρος αμφισβήτησης του πρωθυπουργού.
Μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς Σαμαρά. Ανεξάρτητα από το τι επιδιώκει ο πρωθυπουργός και το περιβάλλον του, τμήματα του μνημονιακού πολιτικού προσωπικού απεργάζονται άλλα σχέδια. Μια μεγάλη ήττα της κυβέρνησης Σαμαρά δεν συνεπάγεται αυτομάτως προσφυγή σε βουλευτικές εκλογές. Είναι πια προφανές ότι σε περίπτωση συντριπτικής ήττας Σαμαρά στις ευρωεκλογές, θα επιδιωχτεί σχηματισμός κυβέρνησης από την υφιστάμενη Βουλή. Μια μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς τον Σαμαρά στην πρωθυπουργία, κατά το πρότυπο της κυβέρνησης Παπαδήμου, θα μπορούσε να συμπεριλάβει τμήματα της ΔΗΜΑΡ, την ΑΝΕΛ, καθώς και των ανεξαρτητοποιημένων βουλευτών. Είναι ενδεικτικές άλλωστε οι δηλώσεις της Ντόρας Μπακογιάννη.
«Πολιτική ανωμαλία»
Το σενάριο της νέας κυβέρνησης χωρίς Σαμαρά μπορεί να διασφαλίζει την απρόσκοπτη εμπέδωση του Μνημονίου, εντούτοις αντιμετωπίζει δύο πολύ σοβαρά προβλήματα. Το πρώτο είναι ότι αν οι μνημονιακοί έχουν συντριβεί στις ευρωεκλογές, οποιαδήποτε μνημονιακή κυβερνητική λύση θα στερείται κοινωνικής νομιμοποίησης με αποτέλεσμα να δικαιούται ο ΣΥΡΙΖΑ να μιλάει για διαστρέβλωση της λαϊκής βούλησης και καμαρίλα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η αντίδραση του ίδιου του Σαμαρά. Ήδη ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» χαρακτηρίζει σχέδιο πολιτικής ανωμαλίας οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση από τη σημερινή Βουλή, χωρίς τον ίδιο στον πρωθυπουργικό θώκο. Επομένως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συναινέσει σε οποιαδήποτε προσπάθεια που θα οδηγεί στην πολιτική περιθωριοποίησή του.
Μεταξύ κοινωνικής απόγνωσης και αδυναμίας του κινήματος. Αν η γενικευμένη κοινωνική καταστροφή που προκαλεί το Μνημόνιο οδηγεί στην άρση των σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης και την απίσχνανση της κυβέρνησης, η προφανής αδυναμία των κινημάτων δίνει στους μνημονιακούς μεγάλα περιθώρια ελιγμών. Λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της κοινωνικής ερήμωσης που προκαλεί το Μνημόνιο, η κυβέρνηση θα έπρεπε να μας είχε αφήσει χρόνους προ πολλού. Από τη στιγμή όμως που οι δρόμοι είναι άδειοι και η κοινωνική αγανάκτηση δεν παίρνει τη μορφή του γενικού ξεσηκωμού, οι μνημονιακοί μπορούν ακόμα να διαχειρίζονται την εξαιρετικά δυσχερή θέση τους, και να κάνουν σχέδια για μετά τις ευρωεκλογές. Ακόμα και αν πέσουν τον Μάη, είναι πραγματικά τρομακτικό το πόσο ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στην κοινωνία αυτούς τους πέντε μήνες.
Το να ανοίξει η δίοδος ώστε η λάβα της κοινωνικής αγανάκτησης να εκραγεί στο πολιτικό προσκήνιο είναι απολύτως αναγκαίο για να στενέψουν ασφυκτικά τα περιθώρια των μνημονιακών. Όσο η πολιτική διεξάγεται μόνο στο πεδίο των θεσμών και της επικοινωνίας, οι δυνάμεις του Μνημονίου θα διατηρούν μεγάλο μέρος της δυνατότητάς τους να ελίσσονται πολιτικά.
Γιάννης Αλμπάνης
Η πολιτική παλάντζα γέρνει υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Πολλές φορές στο παρελθόν έχει καταγραφεί ένα οριακό σημείο, μετά το οποίο ο συσχετισμός των πολιτικών δυνάμεων αλλάζει κατά τρόπο ανεπίστρεπτο. Φαίνεται ότι η ψήφιση των νομοθετημάτων για το φόρο ακινήτων και τους πλειστηριασμούς σηματοδοτεί ένα τέτοιο οριακό σημείο, με τον ΣΥΡΙΖΑ να περνάει μπροστά από τη Νέα Δημοκρατία. Τη διαφορά δεν την κάνουν τόσο οι δημοσκοπήσεις οι οποίες στο σύνολό τους αποτυπώνουν προβάδισμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Από τη στιγμή που παραπάνω από το 40% των ερωτώμενων δεν δίνει απαντήσεις, είναι προφανές ότι οι δημοσκοπήσεις, (ακόμα και οι πιο άρτιες επιστημονικά) μπορούν να δώσουν μόνο αδρές ενδείξεις των κοινωνικών τάσεων, και όχι να αποτελέσουν λεπτομερή αποτύπωσή τους.
Τη μεγάλη διαφορά την κάνουν, από τη μια μεριά, αυτό που θα λέγαμε η γενική αίσθηση της συγκυρίας, και από την άλλη, οι πραγματικές πιέσεις που ασκούνται στους βουλευτές της συμπολίτευσης από τους ψηφοφόρους τους. Η γενική αίσθηση είναι, λοιπόν, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι ο νικητής στις ευρωεκλογές. Στη δε Βουλή δεν εμφανίζεται ούτε ένας βουλευτής της συμπολίτευσης να υπερασπίζεται ένθερμα την ακολουθούμενη πολιτική. Η κριτική στον Γ. Στουρνάρα από τους βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ τείνει πλέον να γίνει ο κανόνας, όχι η εξαίρεση.
Η συρρίκνωση της επιρροής της κυβέρνησης Σαμαρά δεν οφείλεται μόνο στη συσσώρευση των μνημονιακών δεινών για όσους έχουν ήδη πέσει θύματα της πολιτικής της «εσωτερικής υποτίμησης». Εξίσου σημαντικό είναι το ότι με τη φορολόγηση των ακινήτων και το άνοιγμα του παραθύρου για τους πλειστηριασμούς, η κυβέρνηση έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με παραδοσιακά συντηρητικά ακροατήρια, τα οποία μέχρι τώρα τη στήριζαν σχετικά. Όλα δείχνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε νέα διαδικασία άρσης σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης των μεσαίων στρωμάτων, ανάλογη με αυτή πριν ενάμισι χρόνο με τα ασθενέστερα οικονομικά. Όπως και να ‘χει, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αέρα νίκης, πράγμα που όλοι καταλαβαίνουν.
Τα τρία στοιχήματα
Ο Σαμαράς επενδύει σε παροχές, διατάραξη της συνοχής του ΣΥΡΙΖΑ, ενίσχυση άλλων αριστερών ψηφοδελτίων. Το ότι έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση, επ’ ουδενί σημαίνει ότι ο Σαμαράς και οι άνθρωποί του θα περιμένουν παθητικά το μοιραίο. Φαίνεται ότι το Μαξίμου ρίχνει τα λεφτά του (που δεν είναι και πολλά, εδώ που τα λέμε) σε τρία στοιχήματα. Το πρώτο, είναι ότι γύρω στον Απρίλιο οι τροϊκανοί θα αποδεχτούν την ύπαρξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Αυτό, υποτίθεται, ότι θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να μοιράσει περίπου 700 εκατομμύρια σε ένστολους και συνταξιούχους. Παράλληλα, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι οι τροϊκανοί θα δώσουν κάποιο σήμα για τη ρύθμιση του χρέους, που θα μπορέσει να το χρησιμοποιήσει στην προεκλογική περίοδο. Εννοείται ότι δεν μιλάμε για πραγματικό κούρεμα, αλλά για ευκολίες πληρωμής -για παράδειγμα, διετές πάγωμα πληρωμής τοκοχρεολυσίων.
Η δεύτερη κίνηση του Μαξίμου είναι να ενισχύσει αυτές που το ίδιο θεωρεί φυγόκεντρες δυνάμεις μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο τρόπος που έχει επιλεχτεί για να διαρρηχθεί η συνοχή του ΣΥΡΙΖΑ, είναι να παρουσιάζεται η ηγεσία του κόμματος αναξιόπιστη, υποκριτική κι ενσωματωμένη στο μνημονιακό πλαίσιο. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα του «Βήματος» περί δήθεν συνδιαλλαγής Τσίπρα-Ρεν -στο ίδιο μυθιστορηματικό άρθρο περιγράφονταν και διάλογοι στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ με ευρωπαίους αξιωματούχους σε «συναντήσεις» που όμως δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Το Μαξίμου πιστεύει ότι αν παγιωθεί η εικόνα μιας δεξιάς μετατόπισης της ηγεσίας τού ΣΥΡΙΖΑ, η Αριστερή Πλατφόρμα αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί σε αποχώρηση από το κόμμα!
Η τρίτη κυβερνητική κίνηση είναι η ενίσχυση των αριστερών σχηματισμών που λειτουργούν ανταγωνιστικά στον ΣΥΡΙΖΑ και θα μπορούσαν να του κόψουν ψήφους. Γι’ αυτό οι Ηρακλείς του Μνημονίου, όπως ο Γεωργιάδης, εξάρουν τη συνέπεια και το ήθος του ΚΚΕ, γι’ αυτό και η υπερπροβολή του Αλαβάνου από τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ.
Όμως το Αριστερό Ρεύμα έχει σημαντική συμβολή στη δημιουργία και την ενότητα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας των ευρωεκλογών περιορίζει εκ των πραγμάτων την δυναμική αριστερών σχηματισμών, εκτός ΣΥΡΙΖΑ. Το πολιτικό μέλλον του Σαμαρά εναπόκειται λποιπόν στην καλή διάθεση των τροϊκανών. Οι κυβερνώντες δεν είναι βέβαια αφελείς. Γνωρίζουν ότι με το πρωτογενές πλεόνασμα και μια υπόσχεση για το χρέος δεν κερδίζονται εκλογές που πραγματοποιούνται σε μια καταστραμμένη χώρα. Γι’ αυτό και το σαμαρικό antinews έχει ήδη αρχίσει το «μασάζ» στον κόσμο της ΝΔ με άρθρα που υποβαθμίζουν την πολιτική σημασία του αποτελέσματος των ευρωεκλογών. Πιστεύουν ότι αν η διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ κρατηθεί σε «λογικό» επίπεδο (π.χ. κάτω του 3%), θα θεωρηθεί αναστρέψιμη κι επομένως δεν θα υπάρχει χώρος αμφισβήτησης του πρωθυπουργού.
Μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς Σαμαρά. Ανεξάρτητα από το τι επιδιώκει ο πρωθυπουργός και το περιβάλλον του, τμήματα του μνημονιακού πολιτικού προσωπικού απεργάζονται άλλα σχέδια. Μια μεγάλη ήττα της κυβέρνησης Σαμαρά δεν συνεπάγεται αυτομάτως προσφυγή σε βουλευτικές εκλογές. Είναι πια προφανές ότι σε περίπτωση συντριπτικής ήττας Σαμαρά στις ευρωεκλογές, θα επιδιωχτεί σχηματισμός κυβέρνησης από την υφιστάμενη Βουλή. Μια μνημονιακή κυβέρνηση χωρίς τον Σαμαρά στην πρωθυπουργία, κατά το πρότυπο της κυβέρνησης Παπαδήμου, θα μπορούσε να συμπεριλάβει τμήματα της ΔΗΜΑΡ, την ΑΝΕΛ, καθώς και των ανεξαρτητοποιημένων βουλευτών. Είναι ενδεικτικές άλλωστε οι δηλώσεις της Ντόρας Μπακογιάννη.
«Πολιτική ανωμαλία»
Το σενάριο της νέας κυβέρνησης χωρίς Σαμαρά μπορεί να διασφαλίζει την απρόσκοπτη εμπέδωση του Μνημονίου, εντούτοις αντιμετωπίζει δύο πολύ σοβαρά προβλήματα. Το πρώτο είναι ότι αν οι μνημονιακοί έχουν συντριβεί στις ευρωεκλογές, οποιαδήποτε μνημονιακή κυβερνητική λύση θα στερείται κοινωνικής νομιμοποίησης με αποτέλεσμα να δικαιούται ο ΣΥΡΙΖΑ να μιλάει για διαστρέβλωση της λαϊκής βούλησης και καμαρίλα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι η αντίδραση του ίδιου του Σαμαρά. Ήδη ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» χαρακτηρίζει σχέδιο πολιτικής ανωμαλίας οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση από τη σημερινή Βουλή, χωρίς τον ίδιο στον πρωθυπουργικό θώκο. Επομένως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συναινέσει σε οποιαδήποτε προσπάθεια που θα οδηγεί στην πολιτική περιθωριοποίησή του.
Μεταξύ κοινωνικής απόγνωσης και αδυναμίας του κινήματος. Αν η γενικευμένη κοινωνική καταστροφή που προκαλεί το Μνημόνιο οδηγεί στην άρση των σχέσεων πολιτικής εκπροσώπησης και την απίσχνανση της κυβέρνησης, η προφανής αδυναμία των κινημάτων δίνει στους μνημονιακούς μεγάλα περιθώρια ελιγμών. Λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της κοινωνικής ερήμωσης που προκαλεί το Μνημόνιο, η κυβέρνηση θα έπρεπε να μας είχε αφήσει χρόνους προ πολλού. Από τη στιγμή όμως που οι δρόμοι είναι άδειοι και η κοινωνική αγανάκτηση δεν παίρνει τη μορφή του γενικού ξεσηκωμού, οι μνημονιακοί μπορούν ακόμα να διαχειρίζονται την εξαιρετικά δυσχερή θέση τους, και να κάνουν σχέδια για μετά τις ευρωεκλογές. Ακόμα και αν πέσουν τον Μάη, είναι πραγματικά τρομακτικό το πόσο ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στην κοινωνία αυτούς τους πέντε μήνες.
Το να ανοίξει η δίοδος ώστε η λάβα της κοινωνικής αγανάκτησης να εκραγεί στο πολιτικό προσκήνιο είναι απολύτως αναγκαίο για να στενέψουν ασφυκτικά τα περιθώρια των μνημονιακών. Όσο η πολιτική διεξάγεται μόνο στο πεδίο των θεσμών και της επικοινωνίας, οι δυνάμεις του Μνημονίου θα διατηρούν μεγάλο μέρος της δυνατότητάς τους να ελίσσονται πολιτικά.
Γιάννης Αλμπάνης