Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΠΗΧΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΣΤΙΣ ΛΑΪΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ

της Ελένη Πορτάλιου

Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ, ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΠΗΧΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

ΣΤΙΣ ΛΑΪΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ

H Ανοιχτή Πόλη όπως και άλλες αντιφασιστικές οργανώσεις, οι οποίες αντιμετώπισαν τη Χρυσή Αυγή ήδη από το 2008 κυρίως στο κέντρο και τις γειτονιές του 5^ου και 6^ου διαμερίσματος της Αθήνας, που αποτέλεσαν το ορμητήριό της για να δικτυωθεί τόσο στις λαϊκές δυτικές συνοικίες όσο και σε όλη την επικράτεια, έχουμε να καταθέσουμε μια σημαντική εμπειρία για τους τρόπους δράσης και την ιδεολογία της οργάνωσης. Η αξιολόγηση, όμως, αυτής της εμπειρίας χρειάζεται να βασιστεί σε ένα θεωρητικό/ιστορικό πλαίσιο που ερμηνεύει το φαινόμενο και αναζητεί τους λόγους αποδοχής του φασισμού τόσο ιστορικά - γερμανικός ναζισμός, ιταλικός φασισμός που κατέλαβαν την εξουσία στις χώρες τους τον μεσοπόλεμο - όσο και στις σύγχρονες ευρωπαϊκές δημοκρατίες, που εμφανίζονται ακροδεξιά κόμματα με ανοιχτή ή συγκεκαλυμμένη φασιστική ιδεολογία.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ

Θα κάνω, λοιπόν, ορισμένες παρατηρήσεις γενικού χαρακτήρα, με επίγνωση των διαφορών ανάμεσα στην κατάληψη της εξουσίας από τα φασιστικά/ναζιστικά κόμματα και την αντιπολιτευτική παρουσία αυτών των κομμάτων.

1. Οι διάφορες μορφές του κεφαλαιοκρατικού κράτους συναρτώνται με την ταξική πάλη γι’ αυτό και προσλαμβάνουν διαφορετικές μορφές ιστορικά και εθνικά. Τα καθεστώτα έκτακτης ανάγκης αποτελούν επιλογές της αστικής τάξης ή ηγεμονικών και ισχυρών μερίδων της για τη διατήρηση της εξουσίας. Η αποδοχή της φασιστικής ιδεολογίας, η λαϊκή απήχηση του φασισμού, δεν διαμορφώνεται στη σφαίρα των ιδεών ανεξάρτητα από τις υλικές συνθήκες, την οικονομική και κοινωνική ταξική πάλη.

2. Μιλώντας για τον φασισμό, έναντι άλλων καθεστώτων έκτακτης ανάγκης, ο Νίκος Πουλαντζάς διαπιστώνει ότι «ο φασισμός πέτυχε να στήσει ειδικούς κρατικούς μηχανισμούς κινητοποίησης των μαζών- κόμματα, συνδικάτα - μέσα από τα οποία διαμορφώθηκε και εκφράστηκε η απήχησή του». Προχωρώντας σε μια διερεύνηση της απήχησης αυτής στις λαϊκές τάξεις της Γερμανίας και της Ιταλίας διευκρινίζει ότι η εργατική τάξη μολύνθηκε πολύ λιγότερο από τον φασισμό, παραμένοντας, με βάση το αποτέλεσμα των τελευταίων ελεύθερων εκλογών, πιστή στα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα, προβαίνοντας σε διάφορες μορφές αντίστασης εναντίον του φασιστικού καθεστώτος. Επίσης, η φτωχή αγροτιά αντιστάθηκε, αντίθετα με άλλα αγροτικά μικροαστικά στρώματα. Τόσο η παραδοσιακή όσο και η νέα μικροαστική τάξη στράφηκαν μαζικά στο φασισμό. Οι λαϊκές τάξεις αποδεσμεύονται σταδιακά όταν ο φασισμός δείχνει το αντιλαϊκό του πρόσωπο αλλά η απήχησή του ανανεώνεται σύμφωνα με εθνικά γεγονότα : ο γερμανικός ναζισμός μέσω της προσάρτησης της Αυστρίας και ο ιταλικός φασισμός με τον πόλεμο της Λιβύης.

Η οικονομική πολιτική του εγκατεστημένου φασισμού καθόρισε, επίσης, τη λαϊκή αποδοχή με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη δυνατότητα του ιταλικού φασισμού στην κρίση του 1920 και του γερμανικού ναζισμού στην κρίση του 1930 ν’ απορροφήσουν την ανεργία. Ο Πουλαντζάς αναφέρεται, επίσης, στην ανολοκλήρωτη εθνική ενότητα, που στη Γερμανία και Ιταλία μένει εκκρεμής εξαιτίας του χαρακτήρα της αστικής δημοκρατικής επανάστασης στις δύο χώρες. Με μια έννοια ο φασισμός ολοκλήρωσε αυτή τη διαδικασία.

3. Ο Τολιάτι είχε μιλήσει για τα διφορούμενα ετερογενή στοιχεία της φασιστικής ιδεολογίας. Ο φασισμός παίρνει στον ιδεολογικό του λόγο, διαστρέφοντάς τις, μια σειρά από βαθιές λαϊκές επιθυμίες όπως : σοσιαλίζουσες διατυπώσεις εναντίον της ιδιοκτησίας, της εξουσίας των μονοπωλίων, του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου, υπέρ των δεσμών «γης και αίματος» και εναντίον της εκμετάλλευσης της υπαίθρου από τις πόλεις, στον αγροτικό χώρο. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί ενοποιούνται στην αρχή του αρχηγού και περιλαμβάνουν διάφορα ιδεολογικά υποσυστήματα «Από την οικογένεια στο σχολείο, στις οργανώσεις της νεολαίας, στους πολιτιστικούς μηχανισμούς και στην Εκκλησία, από τα κόμματα στα φασιστικά συνδικάτα, από τη διοίκηση στο στρατό από τα SA στα SS και στην πολιτική αστυνομία».

Τελικά ο Πουλαντζάς διαπιστώνει ότι η λαϊκή απήχηση του φασισμού δεν προήλθε από τον φόβο του κομμουνισμού αλλά, κυρίως, από την αποτυχία των κομμουνιστικών κομμάτων να επιτύχουν επαναστατικούς αντικειμενικούς σκοπούς και να ξεκινήσουν μια εξελικτική διαδικασία σοσιαλιστικής μετάβασης.

Περί αυτών ομιλεί ο Δημητρώφ στο 7^ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς ως Γενικός Γραμματέας της. Ερμηνεύοντας τον φασισμό και αναδεικνύοντας τις τραγικές επιπτώσεις της κυριαρχίας του, αποκαλώντας τον ως τον χειρότερο εχθρό της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων, υποστηρίζει τη γραμμή για ένα πλατύ αντιφασιστικό μέτωπο, πάνω στη βάση του προλεταριακού μετώπου.

ΤΑ ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΔΥΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ

Η ήττα του ναζισμού και του φασισμού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μορφή των δυτικών δημοκρατιών που οικοδομήθηκαν στην Ευρώπη, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε κάθε χώρα. Παρακάμπτοντας τη μεταπολεμική περίοδο θα εστιάσω στις τελευταίες δεκαετίες και στην πολιτική παρουσία ακροδεξιών κομμάτων σε ευρωπαϊκές χώρες με διαβαθμισμένες εκδοχές ακρότητας.

Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» και με την ενοποίηση της Γερμανίας, αυξήθηκαν οι δραστηριότητες και τα κρούσματα βίας εναντίον μεταναστών, η εκλογική επιρροή της άκρας δεξιάς ενισχύθηκε και διογκώθηκε ο νεοφασισμός και η άκρα δεξιά στις χώρες του ανατολικού μπλοκ, κυρίως στη Ρώσικη Ομοσπονδία.

Το πιο συγγενές κόμμα με τη Χρυσή Αυγή είναι το Ουγγρικό Jobbik, το οποίο έχει υψηλά ποσοστά, ακραία εθνικιστική ρητορική, ακραίο αντισημιτισμό - βουλευτής του ζήτησε να γίνει λίστα όλων των επικίνδυνων Εβραίων που απειλούν την εθνική ασφάλεια - και ρατσισμό εναντίον των Ούγγρων Ρομά. Το κυβερνητικό κόμμα και ο πρωθυπουργός Βίκτωρ Όρμπαν έχουν μετατοπίσει τον πολιτικό άξονα ακροδεξιά, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στο Jobbik να αποτελέσει το άκρο του άκρου, διαθέτοντας μάλιστα και πολιτοφυλακή - τη Μαγυάρικη Φρουρά.

Το ακροδεξιό Ataka στη Βουλγαρία, τέταρτο κόμμα στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, έχει ρατσιστικό στόχο τους Ρομά και τάσσεται υπέρ της εθνικοποίησης των ξένων επιχειρήσεων, απορροφώντας μέρος της λαϊκής οργής για τη λιτότητα και τη διαφθορά.

Η Νορβηγία άφησε άναυδο τον κόσμο με το μαζικό έγκλημα του Μπρέϊβικ, μέλους του Κόμματος της Προόδου, το οποίο μπήκε στη Βουλή με ακραίες νεοφιλελεύθερες θέσεις και σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική, μετά όμως τη δολοφονία έπεσε από 17,5% στο 11,4%, ενώ ανέβηκαν οι Εργατικοί. Σήμερα αυτό έχει αλλάξει, το Κόμμα της Προόδου είναι αποδεκτό στην πολιτική σκηνή και μπορεί να συμμαχεί με το συντηρητικό κόμμα στην κυβέρνηση. Οι δολοφονίες στη Νορβηγία είχαν επιπτώσεις στη Δανία, όπου στις επόμενες εκλογές μειώθηκε το ακροδεξιό Λαϊκό Κόμμα από 13,9% στο 12,3%, παρότι προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από το συγγενές του νορβηγικό.

Στη Φινλανδία το ακροδεξιό κόμμα των «Αληθινών Φινλανδών» εισέπραξε ψήφο διαμαρτυρίας με θέση υπέρ των πολιτικών της χρυσής δεκαετίας του 1980, όταν η Φινλανδία είχε τις μικρότερες εισοδηματικές διαφορές, υψηλή φορολόγηση των πλουσίων και ισχυρό δημόσιο τομέα. Είναι κατά των ανοιχτών συνόρων και των ομοφυλόφιλων.

Η Γερμανία έχει θέσει εκτός νόμου τα ναζιστικά κόμματα, υπάρχει ισχυρό αντιφασιστικό κίνημα, παρ’ όλ’ αυτά έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια μαζικές ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον περιοχών μεταναστών και δεκάδες ρατσιστικά εγκλήματα. Το NSU, Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα με ναζιστικά χαρακτηριστικά, προσομοιάζει με τη Χρυσή Αυγή ως προς τη λογική της πολιτοφυλακής/τάγματος εφόδου που εκτελεί μετανάστες και προβαίνει σε ρατσιστικές επιθέσεις.

Στη Γαλλία οι ακροδεξιές οργανώσεις που δρουν εγκληματικά τέθηκαν πρόσφατα, μετά τη δολοφονία του 18χρονου Κλεμέν Μέρικ, εκτός νόμου. Το Εθνικό Μέτωπο αποτελεί την κοινοβουλευτική άκρα δεξιά, ρατσιστική, ομοφοβική και αντισημιτική. Ενώ ήταν μικρή δύναμη κατά την ίδρυσή του το 1972, αυξήθηκε στις προεδρικές εκλογές του 1995 και στις βουλευτικές του 1997, φτάνοντας το 16,86% στις προεδρικές του 2002, με θέσεις κατά της Νέας Τάξης, της συνθήκης του Μάαστριχτ και υπέρ της αύξησης των μισθών, παράλληλα με την πολιτική του νόμου και της τάξης, του περιορισμού της μετανάστευσης και της εκδίωξης των Ρομά.

Στη Βρετανία υπάρχουν το ξενοφοβικό, ισλαμοφοβικό ακροδεξιό Βρετανικό Εθνικό Κόμμα που ο επικεφαλής του, υμνητής του Χίτλερ, είναι ευρωβουλευτής και το ευρωσκεπτικιστικό, συντηρητικό, λαϊκιστικό Κόμμα της Ανεξαρτησίας, ενώ σε λογική πολιτοφυλακής κινείται ο Σύνδεσμος Υπεράσπισης της Αγγλίας.

Στην Ιταλία η Forza Nuova, που ιδρύθηκε το 1997, είναι ένα ακραίο ρατσιστικό κόμμα το οποίο θεωρεί συγγενή κόμματα το Βρετανικό Εθνικό Κόμμα και τη Χρυσή Αυγή. Παράλληλα, η ξενοφοβική Λίγκα του Βορρά κινείται εντός συνταγματικού τόξου, μετείχε στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, ενώ τα ποσοστά της μειώθηκαν από 7,9% στο 4,3% το 2013.

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΚΡΟΔΕΞΙΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ

Θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τα ακροδεξιά κόμματα στις δυτικές δημοκρατίες σε δύο κατηγορίες. Από τη μία, αυτά που αποφεύγουν να σχετίζονται με φασιστικές ομάδες, έχουν κοινοβουλευτική παρουσία, δεν προτείνουν εγκαθίδρυση μονοκομματικής δικτατορίας ούτε επέκταση εθνικών συνόρων και έχουν οργανική σχέση με το πολιτικό σύστημα στο δεξιό του άκρο. Υπάρχουν, όμως, και τα εξτρεμιστικά κόμματα, κυρίως το Jobbik στην Ουγγαρία και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, τα οποία έχουν ταυτόχρονα νόμιμη παρουσία και παραστρατιωτική δράση. Όπως ορθά παρατηρεί ο Δ. Χριστόπουλος, η ιδιαιτερότητα της Χρυσής Αυγής συνίσταται στο ότι σπάει τον κανόνα διακριτότητας μεταξύ πολιτικού κόμματος και τρομοκρατικής οργάνωσης, όπως συνηθίζεται στην Ευρώπη για κόμματα κυρίως αριστερής/ εθνικοαπελευθερωτικής ιδεολογίας. Είναι δε το μόνο κόμμα από τα ακροδεξιά κόμματα με επιρροή που αναφέρεται ρητά στο ναζισμό και δομείται οργανωτικά σύμφωνα με την ιεραρχική δομή του ναζιστικού κόμματος.

Τα ακροδεξιά κόμματα συμπίπτουν όλα ανεξαιρέτως στο ρατσισμό εναντίον των μεταναστών, των Ρομά, των ομοφυλόφιλων και λοιπών ευάλωτων ομάδων (χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, ψυχικά ασθενείς, κλπ) και ονομάζουν εχθρούς αριστερούς και κομμουνιστές.

Στις εισαγωγικές παρατηρήσεις είχα σημειώσει ότι οι διάφορες μορφές του κεφαλαιοκρατικού κράτους είναι ιστορικές. Στην ιστορική φάση του χρηματοπιστωτικού νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, η αυταρχική συναινετική δημοκρατία έχει απωλέσει τον προσδιορισμό της συναίνεσης και έχει πολλαπλασιάσει τον αυταρχισμό. Σπάζοντας το κοινωνικό συμβόλαιο με τις λαϊκές τάξεις, συμπιέζοντας τμήματα της αστικής τάξης, το κράτος λειτουργεί με διευρυμένη καταστολή για να συγκρατήσει γενικευμένες αντιδράσεις.

Οι ασκούμενες οικονομικοκοινωνικές πολιτικές περιθωριοποιούν - θέτουν εκτός κοινωνίας - εκατομμύρια «περιττούς» ανθρώπους, κατ’ επέκταση οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε ολιγαρχικά καθεστώτα, δηλαδή αποκλείουν από την πολιτική μεγάλες πλειοψηφίες. Στους γενικευμένους φόβους που εσωτερικεύονται από ανθρώπους με επισφαλές παρόν και μέλλον, το κράτος, μέσω των ΜΜΕ και του κυρίαρχου πολιτικού λόγου, απαντά με τη στρατηγική της ασφάλειας, αποπροσανατολίζοντας από τους πραγματικούς εχθρούς και κινδύνους. Υπό αυτή την έννοια οι μετανάστες, οι φτωχοί, οι «υπο-τάξεις» θεωρούνται εστίες κινδύνου και παραβατικότητας, ενώ ταυτόχρονα μένουν στο απυρόβλητο οι εκτεταμένες μαφίες παράνομων δραστηριοτήτων και μαύρου χρήματος, που διαπλέκονται ή συνιστούν το παρακράτος. Η ασφάλεια συνεπάγεται μια διαρκώς εντεινόμενη καταστολή, επιτήρηση των λαϊκών οργανώσεων και του χώρου της πόλης.

Τα δεξιά κυβερνητικά κόμματα μετατοπιζόμενα όλο και πιο ακραία στο λεγόμενο συνταγματικό τόξο νομιμοποιούν την αποδοχή σ’ αυτό το τόξο της ακροδεξιάς. Στην Ελλάδα, όμως, η πραγματικότητα υπερέβη κάθε όριο γιατί, όπως ήδη ανέφερα, η Χρυσή Αυγή είναι κόμμα εντός βουλής και ταυτόχρονα το ίδιο αυτό κόμμα συνιστά εγκληματική οργάνωση. Η Χρυσή Αυγή ξεκίνησε μ’ έναν ακραίο ρατσιστικό λόγο, ο οποίος μεταβολίστηκε σε θέσεις και πρακτικές των κυβερνώντων μνημονιακών κομμάτων και μεταφράστηκε από αυτά σε καταστολή, βασανιστήρια στα αστυνομικά τμήματα, απελάσεις, σκούπες και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ταυτίσουμε τη Χρυσή Αυγή με τη Νέα Δημοκρατία, πολύ περισσότερο με τα υπόλοιπα αστικά κόμματα της βουλής. Το κράτος, όμως, με τους ιδεολογικούς μηχανισμούς, την αστυνομία και τη δικαιοσύνη, νομιμοποίησε και διευκόλυνε τη Χρυσή Αυγή στην ανάπτυξη και τη δράση της, φτάνοντας στο σημείο να θεωρεί δυνατή τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση. Επίσημα στελέχη της Ν.Δ. , όπως ο γραμματέας της Κ.Ο. , έθεσαν δημόσια αυτή την πιθανότητα.

Είχα επισημάνει στις αρχικές παρατηρήσεις ότι τα φασιστικά κόμματα του μεσοπολέμου δεν έδρασαν μόνο με ιδεολογία αλλά και ενσωματώνοντας στις πρακτικές τους, διαστρέφοντάς τα, λαϊκά αιτήματα. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής έχουμε μια αντιμνημονιακή ρητορεία, καταδίκη συνολικά της δημοκρατίας και των πολιτικών ως διεφθαρμένων, έξαρση του εθνικιστικού λόγου και καταγγελία των διεθνών τοκογλύφων, αλλά όχι ενσωμάτωση λαϊκών αιτημάτων - το αντίθετο. Η Χρυσή Αυγή υποστηρίζει την εργοδοσία και το μεγάλο κεφάλαιο, σαμποτάρει κάθε λαϊκή κινητοποίηση και δεν επιτρέπει συμμετοχή των μελών της σε συλλογικές δράσεις πλην των δικών της. Έχουμε ένταξη σε οργανώσεις που προβαίνουν σχεδόν αποκλειστικά σε εγκληματικές ενέργειες, ασκώντας βία και μεταξύ των μελών τους σύμφωνα με την κομματική ιεραρχία. Λόγω της κρατικής ασυλίας, των σχέσεων με τα ΜΜΕ και της διαπλοκής της με μερίδες του μεγάλου κεφαλαίου με αντίστοιχη χρηματοδότηση, η Χρυσή Αυγή είχε πετύχει να αποκρύπτει το μέγεθος και την έκταση της δράσης της ως εγκληματική οργάνωση, που εμπλέκεται ταυτόχρονα σε πλήθος παράνομων μαφιόζικων συναλλαγών, και να εστιάζει κυρίως στη ρατσιστική, αντισημιτική, ομοφοβική, αντικομμουνιστική και συναφή της ιδεολογία.

Το γιατί εξαπλώθηκε σε τέτοια έκταση εκλογικά και δημοσκοπικά οφείλεται μόνο εν μέρει στη θολή εικόνα της. Οφείλεται, επίσης, στην αναζήτηση τιμωρίας των υπαίτιων της κοινωνικής εξαθλίωσης από τα θύματα της οικονομικής κρίσης, στη δημοκρατική και πολιτισμική υστέρηση μέρους των λαϊκών τάξεων, στην αποδοχή της μετανάστευσης και όχι του βίαιου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού ως αιτίας της δυσμενούς κοινωνικής κατάστασης και στη λειτουργία της Χρυσή Αυγής ως υποκατάστατου δύναμης στην εξατομικευμένη αδυναμία. Η χοντροκομμένη αντισυστημική ρητορεία και οι βίαιες πρακτικές της - ένδειξη ισχύος - αποτέλεσαν βασικούς διαύλους επικοινωνίας με τους ψηφοφόρους της. Ελπίζουμε ότι, επειδή η εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής υπήρχε χάρις στην κρατική ασυλία (αστυνομία, δικαιοσύνη, ΜΜΕ, κυβέρνηση), η σύλληψη ηγετικών στελεχών της, η αποδόμηση της ισχύος τους και η δημόσια προβολή της αληθινής εικόνας τους, δεν θα επιτρέψουν τη συνέχιση της λειτουργίας της οργάνωσης όπως την ξέραμε ή μια επανασύσταση των εγκληματιών με άλλο μανδύα. Πάντως, ήδη έχουν ενεργοποιηθεί άλλες ακροδεξιές, ελεγχόμενες εφεδρείες, όπως το ΛΑΟΣ.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ

Η ΠΡΩΤΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ

Από την αριστερά και το ευρύτερο αντιφασιστικό κίνημα η Χρυσή Αυγή αντιμετωπίστηκε ιδεολογικά και πολιτικά στο γενικό επίπεδο αλλά πολύ λιγότερο εκ του συστάδην, δηλαδή εκεί που ζει και εργάζεται ή περιφέρεται άνεργος ένας κόσμος εν δυνάμει υποστηρικτών της οργάνωσης. Ως Ανοιχτή Πόλη είχαμε, όπως και άλλες οργανώσεις, μια εμπειρία αντιφασισμού in situ.

Η Χρυσή Αυγή ξεκινώντας εστίασε στο ρατσισμό, ενοχοποιώντας τους μετανάστες για όλα τα δεινά των κατοίκων σε περιοχές που η δημοτική φροντίδα του δημόσιου χώρου και η επάρκεια των κοινωνικών δομών πάσχουν σοβαρά. Η υποβάθμιση αυτή και η απαξίωση της κατοικίας ή της επαγγελματικής στέγης και δραστηριότητας αποδόθηκαν στη συσσώρευση αλλοδαπών και το αίτημα ήταν να φύγουν. Με κάθε τρόπο ; Δεν το έλεγαν καθαρά αλλά αρκετοί κάτοικοι το εννοούσαν. Εν τω μεταξύ στις περιοχές αυτές αναπτύχθηκαν παράνομες δραστηριότητες, όπως διακίνηση ναρκωτικών, καταναγκαστική πορνεία, λαθρεμπόριο, προστασία, γενικά δραστηριότητες μαύρου χρήματος, στις οποίες εμφανίζεται μεγάλη και μικρή παραβατικότητα. Τέθηκε, λοιπόν, θέμα ασφάλειας, την οποία σταδιακά ανέλαβε η Χρυσή Αυγή που εμπλεκόταν ταυτόχρονα στις παραπάνω μαφίες. Τα πυροτεχνήματα περί διανομής τροφίμων μόνο για Έλληνες και υποστήριξης φοβισμένων ηλικιωμένων, δεν είχαν καμία πραγματική βάση, γίνονταν ελάχιστες φορές, μόνο για προπαγανδιστικούς σκοπούς και ήταν σχεδόν πάντα κατασκευασμένα.

Τούτων δεδομένων, η βία εναντίον μεταναστών, κυρίως αλλόθρησκων, πήρε διαστάσεις πογκρόμ. Το Αστυνομικό τμήμα του Αγίου Παντελεήμονα, της περιοχής που αποτέλεσε το πρώτο κέντρο των Χρυσαυγιτών, ήταν εμφανώς διαπλεκόμενο μαζί τους και ο διοικητής του, όπως αποδείχθηκε, πολλαπλά ποινικά βεβαρυμμένος. Ο δήμος Αθηναίων έκλεισε οριστικά την παιδική χαρά στην πλατεία της εκκλησίας, μετά από βίαια επεισόδια στα οποία με δυσκολία διασώθηκαν παιδιά και μεγάλοι από τους Χρυσαυγίτες, ενώ ο ιερέας που περιέθαλπε Αφγανούς πρόσφυγες εξεδιώχθη. Επίσης, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας προπηλακίστηκε στην αντιρατσιστική συναυλία του Μεγάρου Μουσικής εντός του Αγίου Παντελεήμονα, με το σύνθημα «Ο Παπούλιας στο Γουδή», από μέλη της Χρυσής Αυγής μεταμφιεσμένα σε «αγανακτισμένους πολίτες». Ένας αυτοσχέδιος υπόγειος χώρος ισλαμικής λατρείας πυρπολήθηκε και η πλατεία Αττικής κατελήφθη από τραμπούκους.

Θυμίζω ότι η Χρυσή Αυγή είχε απαγορεύσει την προεκλογική συγκέντρωση - αυτοδιοικητικές εκλογές, 2010 - στην πλατεία Αγίου Παντελεήμονα στην Ελεύθερη Αττική και την Ανοιχτή Πόλη, πράγμα που δεν κατάφεραν να επιβάλουν και έτσι έσπασε για λίγο, με μαζικό τρόπο, η Χρυσαυγίτικη κατάληψη του χώρου. Προηγούμενες προσπάθειες αποκατάστασης της ελεύθερης λειτουργίας του, με πολιτιστικές εκδηλώσεις και συζητήσεις, είχαν δεχθεί τις άκρως επικίνδυνες επιθέσεις της οργάνωσης - παράδειγμα η διακοπή της παρουσίασης του βιβλίου του γνωστού δημοσιογράφου Γκαζμέντ Καπλάνι. Η δημοτική σύμβουλος της Ανοιχτής Πόλης Μαρία Κανελλοπούλου προπηλακίστηκε και υπέστη καρδιακό σοκ, ενώ επανειλημμένα δέχθηκαν επιθέσεις αντιφασίστες ακτιβιστές. Ο Άγιος Παντελεήμονας αποτέλεσε το πρώτο άβατο της Χρυσής Αυγής και ακολούθησε η πλατεία Αττικής, στην οποία έγινε και η επίθεση στους τρεις σκηνοθέτες Γιάνναρη, Βούπουρα και Κόρρα. Στοχοποιήθηκαν εκλεγμένα μέλη της Ανοιχτής Πόλης στο δημοτικό συμβούλιο Αθήνας και το διαμερισματικό συμβούλιο του 6^ου διαμερίσματος από τους Μιχαλολιάκο (δημοτικός σύμβουλος) και Παναγιώταρο (διαμερισματικός σύμβουλος). Στις πρόσφατες εκλογές έγινε εμπρησμός στον κινηματογράφο Τριανόν, που πραγματοποιούσε εκδηλώσεις και η Επιτροπή Κατοίκων του 6^ου Διαμερίσματος. Οι αλλεπάλληλες παρεμβάσεις στο Αστυνομικό Τμήμα βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, δικηγόρων και της Ανοιχτής Πόλης δεν απέδωσαν τίποτα.

Η αντιφασιστική απάντηση ήρθε μέσα από σειρά οργανώσεων και εναλλακτικών χώρων : Κίνηση Κατοίκων 6^ου Διαμερίσματος, Κίνηση Απελάστε τον Ρατσισμό, Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών, Βίλλα Αμαλίας, πολιτιστικό στέκι Action Congo, Κινηματογραφική Λέσχη, Ανοιχτή Πόλη, ΚΕΕΡΦΑ, Ανοιχτή Αγορά Κυψέλης, κίνηση συντονισμού «Ποτέ Ξανά», ομάδες του αντιεξουσιαστικού χώρου. Όλες αυτές οι οργανώσεις, κινήσεις και πρωτοβουλίες έδρασαν μαζί και χωριστά με ένα βασικό στόχο : να αποτρέψουν εγκλήματα και να αποδομήσουν τη Χρυσή Αυγή και την επιρροή της στις γειτονιές Βικτώρια, Κυψέλη, Πατήσια, συνομιλώντας με τους κατοίκους και αναλαμβάνοντας αντιφασιστικές και πολιτιστικές δράσεις. Έτσι η Χρυσή Αυγή δεν κατάφερε να καταλάβει τις πλατείες Βικτωρίας, Καραμανλάκη, Αμερικής, Αγ. Νικολάου, το κέντρο της Κυψέλης και τα πάρκα στον άξονα της Πατησίων. Καταλυτική υπήρξε η παρουσία των Γιατρών του Κόσμου και της Βίλλας Αμαλία στην υποστήριξη των τραυματισμένων μεταναστών κατά τις επιθέσεις Χρυσαυγιτών και τα πογκρόμ. Όταν, όμως, η υπόθεση τραυματισμού Αφγανού συμπολίτη μας έφτασε στο δικαστήριο με κατηγορούμενους τρεις Χρυσαυγίτες η εκδίκαση πήρε οκτώ φορές αναβολή. Η Ανοιχτή Αγορά Κυψέλης ήταν μια μόνιμη αντιφασιστική εστία με συνεχείς πολιτιστικές, κοινωνικές εκδηλώσεις και το Σχολείο Μεταναστών.

Επανειλημμένα έγιναν πορείες και συγκεντρώσεις στις γειτονιές που ανέφερα. Για παράδειγμα, όταν ο Περίανδρος, που τραυμάτισε βαρύτατα τον Δημήτρη Κουσουρή, ανακοίνωσε εκδήλωση στη Φωκίωνος Νέγρη, μια μαζική αντιφασιστική συγκέντρωση απέτρεψε την πραγματοποίησή της. Πρόσφατα, το δίκτυο αλληλεγγύης «Το μυρμήγκι» και το Κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες λειτουργούν όχι μόνο ως θεσμοί υποστήριξης στην κρίση αλλά και ως δίαυλοι επικοινωνίας και θετικών δράσεων για την αντιμετώπισή της, κατ’ επέκταση ως αντίβαρο του φασισμού. «Το μυρμήγκι» υπέστη εμπρηστική φασιστική επίθεση, απέναντι στην οποία υπήρξε αντίδραση με πορεία και ενημέρωση στη γειτονιά.

Τι συμπέρασμα προκύπτει από τη μέχρι σήμερα εμπειρία ; Η αντιμετώπιση της φασιστικής προπαγάνδας πρέπει να εστιάζει στην ανάδειξη των αιτίων της αδυναμίας επιβίωσης των ανθρώπων, που είναι οι μνημονιακές πολιτικές και στην ανάδειξη του εναλλακτικού σχεδίου απελευθέρωσης της κοινωνίας και της χώρας από την κυβέρνηση και την τρόϊκα, σχεδίου το οποίο βασίζεται στη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη όλων των πληττόμενων λαϊκών τάξεων. Πρέπει ταυτόχρονα να αναδεικνύουμε τη σύμπλευση της Χρυσής Αυγής με την εργοδοσία και το μεγάλο κεφάλαιο και την αποχή της από κάθε συλλογική κοινωνική αντίσταση. Όμως, όλ’ αυτά πρέπει να γίνονται επιτόπου στις γειτονιές της Αθήνας που κατοικεί ο κόσμος. Όχι με τη μορφή πλύσης εγκεφάλου αλλά με τη δημιουργία χώρων συνεύρεσης, διαλόγου, επικοινωνίας και συμμετοχής των ίδιων των κατοίκων.

Θα τελειώσω με την απάντηση στο ερώτημα. Ποια υπήρξε η πολιτική της πλειοψηφίας Καμίνη στη δήμο Αθηναίων απέναντι στη Χρυσή Αυγή ; Η απάντηση είναι ότι συνέβαλε στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος που την εξέθρεψε. Συγκεκριμένα : υποστηρίζοντας σκληρές μνημονιακές θέσεις για την αυτοδιοίκηση και απαξιώνοντας κάθε αγώνα, ακόμα και σε θέματα που δεν συμφωνούσε με την κυβέρνηση, απέχοντας από τις κινητοποιήσεις ΠΕΔΑ - ΚΕΔΕ, αποδέχθηκε τη δραματική μείωση της κρατικής επιχορήγησης στο δήμο και συνηγόρησε στις μαζικές απολύσεις εργαζομένων, με αποτέλεσμα την κατάρρευση των δημοτικών κοινωνικών δομών, που αφορούν πρωτίστως τους νεόπτωχους των Αθηνών - ντόπιους και αλλοδαπούς - και την υποβάθμιση του δημόσιου χώρου της πόλης στις λαϊκές γειτονιές. Οδήγησε σε πλήρη ανεπάρκεια, ως προς τις σημερινές ανάγκες, τις υπηρεσίες του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης που εξυπηρετούν τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στην κρίση, δηλαδή και τους ξένους. Με λίγα λόγια προσαρμόστηκε στην κυβερνητική πολιτική που καταργεί την αυτοδιοίκηση ως αιρετό και αυτόνομο θεσμό με αρμοδιότητες και πόρους.

Ο κ. Καμίνης έστειλε στην Αγορά της Κυψέλης τα ΜΑΤ και στήριξε την αστυνομική έφοδο στη βίλλα Αμαλία. Αναζήτησε λύσεις για τα προβλήματα της Αθήνας στις επιχειρήσεις σκούπας κατά των μεταναστών «χωρίς χαρτιά», συμπλέοντας με τον υπουργό δημόσιας τάξης Δένδια και αποδεχόμενος έτσι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Προώθησε, επίσης, την επεξεργασία ν/σχεδίου για απαγορευτικά μέτρα στις διαδηλώσεις. Στήριξε, δηλαδή, τη θεωρία των δύο άκρων, όπου στο ένα άκρο βρίσκεται η μνημονιακή έννομη τάξη και στο άλλο οι διαμαρτυρόμενοι, οι απεργοί, οι καταληψίες, αυτοί που αντέδρασαν έγκαιρα και έμπρακτα στη Χρυσή Αυγή. Ας αναρωτηθούμε, όταν στην καρδιά της Αθήνας επωαζόταν το αυγό του φιδιού τι έκανε η δημοτική αρχή για να αποτρέψει την έξοδό του στην πόλη ; Σήμερα είναι εύκολο από καθέδρας εφημερίδων, σταθμών και καναλιών να είναι κανείς αντιφασίστας. Δεν ισχυρίζομαι ότι ο δήμαρχος Αθηναίων είναι ανειλικρινής στην απέχθειά του και την πολιτική καταδίκη της Χρυσής Αυγής. Αλλά οι ευθύνες για το πώς φτάσαμε ως εδώ είναι και δικές του, τουλάχιστον όσον αφορά την Αθήνα.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν

1. Ντιμιτρόφ Γκεόργκι, Weltkongress der kommunistischen internationale 2-20 August 1935, Ο φασισμός, ελλην. μτφρ. Δ.Χ., επιμέλεια Κονδύλης Φώντας, εκδ. Αρίων, 1973.

2. Πουλαντζάς Νίκος, 1968, Πολιτική Εξουσία και Κοινωνικές Τάξεις, τόμος α΄, β΄ έκδοση, εκδ. Θεμέλιο, 1975.

3. Πουλαντζάς Νίκος, Ραλφ Μίλιμπαντ, Ζαν Πιέρ Φάυ, Προβλήματα του Σύγχρονου Κράτους και του Φασιστικού Φαινομένου, εκδ. Θεμέλιο-Κριτική, 1977.

4. Εκτενής δημοσίευση από το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου 2007-2008 με τίτλο : Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ελλάδα : Η περίπτωση των οργανώσεων και των κομμάτων της άκρας δεξιάς 1975-2007, επιμέλεια: Αθανάσιος Θεοφιλόπουλος, Αθήνα, 2008.

5. Άρθρα των εφημερίδων Αυγή και Εποχή.