Με “μιας σφαίρας την τελεία”

http://neyrospastis.wordpress.com/

«Μαγιακόφσκι, δεν σας καταλαβαίνουν οι μάζες».

Δεν ήταν μόνο ότι αν είσαι ο Μαγιακόφσκι το βρίσκεις σκληρό να σε κατηγορούν γι’ αυτό, αφού έχεις  αφιερωθεί χρόνια ολόκληρα στην υπηρεσία της λαϊκής προπαγάνδας με τα περίφημα «παράθυρα Ρόστα» τις ωραίες, προπαγανδιστικές αφίσες του τηλεγραφικού πρακτορείου, και αφού έχεις κάνει εκδηλώσεις επί εκδηλώσεων συνομιλώντας με εργάτες και αγρότες. Ηταν επίσης το ότι σε καιρούς που οι επαναστατικές στρεβλώσεις μεσουρανούν, αυτή η άδικη κατηγορία είναι εν δυνάμει και επικίνδυνη.

Δεν σε καταλαβαίνουν οι μάζες (εκ του ρήματος μάσσω, όπως εύστοχα έχει επισημάνει ο δρ Νίκος Μπελογιάννης) σημαίνει, στις εποχές της ΠΡΟΛΕΤΚΟΥΛΤ ότι δεν έχεις και πολλές πιθανότητες να εκδοθεί το έργο σου. Ότι ο «κομματικός» ποιητής (τα εισαγωγικά θα άξιζε να μπουν στο ποιητής, αφού κομματικός ήταν έτσι κι αλλιώς) Ντεμιάν Μπέντνι, θα συνέχιζε να βλέπει τα ντροπιαστικά στιχάκια του να κυκλοφορούν σε εκατομμύρια αντίτυπα. Ότι εσύ θα κάνεις μια μεγάλη αναδρομική έκθεση για τα 20 χρόνια δημιουργιών σου και η κομματική ιντελιγκέντσια θα πηγαίνει στην έκθεση του περουκιέρη σε κρατικό θέατρο . Εσύ, θα μείνεις μόνος…

Ο Μαγιακόφσκι είχε προσχωρήσει στην επανάσταση σχεδόν από παιδί. Η πρώτη του σύλληψη, μάλιστα, έκανε πολύ καλό στην ποίησή του: ο δεσμοφύλακας του πήρε το γεμάτο στίχους τετράδιο κι το κράτησε, καθώς ο ποιητής αποφυλακιζόταν. Αργότερα, εκείνος μακάριζε την τύχη του. «Μπορεί και να τα δημοσίευα» έγραψε.  Λίγο μετά, τις μέρες του μεγάλου Οκτώβρη, διαγιγνώσκει τα πρώτα ίχνη εκτροπής. «Αρχίζουν τις συνεδριάσεις» διαμαρτύρεται τρυφερά  στο «Αυτός εγώ». Ξεκινά, τουτέστιν, η γραφειοκρατία, αυτή που θα χωρίσει το κόμμα από την κοινωνία.

 

«Η φαντασία στην εξουσία». Το σύνθημα του γαλλικού Μάη, είχε, κάποτε, ενσαρκωθεί. Η φαντασία μπορεί να μην είχε πάρει τα μυαλά, την καρδιά, και, πιο πολύ, το τιμόνι της Μεγάλης Οκτωβριανής (Νοεμβριανής κατόπιν, πλην διατηρήθηκε σιωπηρώς ως οκτωβριανή) Επανάστασης, όμως, όταν ήταν Επανάσταση και δεν νόμιζε πως είχε γίνει σοσιαλιστική, η σχέση της με τους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες ήταν ζωντανή (κι εκείνοι, το ίδιο).

Λίγο μόλις καιρό μετά τον Οκτώβρη- Νοέμβρη, υπάρχουν πολλές, και επιτυχημένες, απόπειρες να γίνει η τέχνη «μαζική» ως προς την κατανάλωση τουλάχιστον. Ζωγράφοι, σχεδιαστές, γλύπτες, αρχιτέκτονες, ποιητές, γεμίζουν τη Ρωσία με χρηστικά αντικείμενα ή προπαγανδιστικές αφίσες υψηλής τέχνης. Είναι ο καιρός που η Επανάσταση κάνει διάλογο με την Τέχνη και όλα τα λουλούδια ανθίζουν υπό τον χρωστήρα του Σαγκάλ, του Καντίνσκι, του Τάτλιν, του Μάλεβιτς, του Μαγιακόφσκι, ή του Μέγιερχολντ και τόσων άλλων ιερών τεράτων. Πριν τα αληθινά τέρατα ανδρωθούν τόσο ώστε κανείς και τίποτα να μη μπορεί να τα αντιμετωπίσει.

 Όχι, δεν είναι όλα ρόδινα. Όπως συνήθιζε να λέει ο Λένιν, λάθη δεν κάνει όποιος δεν κάνει τίποτα. Θα «ψαλιδιστούν» και φτερά. Μερικές φορές, θα κοπούν. Και αδικίες θα υπάρξουν. Και κακές κινήσεις. Η Επανάσταση συντελείται από ανθρώπους, οι θεσμοί της δημιουργούνται και επανδρώνονται από στελέχη που δεν έχουν  ανοιχτούς ορίζοντες. Μεγάλο παράδειγμα η ΡΑΠΠ, δηλαδή η Ενωση Προλεταριακών Συγγραφέων. Προωθεί τον Ντεμιάν Μπέντνι. Αντιδικεί με τον Μαγιακόφσκι. Στο τελευταίο του σημείωμα, για την αυτοκτονία του, ο Βλαδίμηρος ομολογεί συντετριμμένος προς τους συντρόφους της ΡΑΠΠ ότι δεν γίνεται τίποτα. Ετσι μαύρα που είχαν βαφτεί όλα, πού να βρεθεί φως; Μόλις μερικά χρόνια από τον θάνατο του Λένιν, βιβλία δεν έβγαιναν αν δεν ήταν «κομματικά», οι –ισμοί βάδιζαν προς το ζοφερό άγνωστο και οι διώξεις είχαν ήδη αρχίσει. Πόσο γρήγορα μια Επανάσταση γίνεται Καθεστώς…

Το 1927 η εσωκομματική πάλη στο Κομμουνιστικό Κόμμα των μπολσεβίκων  κορυφώνεται. Η Ενωμένη Αριστερή Αντιπολίτευση (Τρότσκι – Ζηνόβιεφ – Κάμενεφ) πρότεινε 5χρονο σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης, εκβιομηχάνισης, μάχη ενάντια στους Κουλάκους, εκδημοκρατισμό του κόμματος και του κρατικού μηχανισμού. Η σταλινική πτέρυγα του κόμματος, σε συμμαχία με τη δεξιά (Μπουχάριν – Ρίκοφ) το απέρριψε. Στην 10η επέτειο της  Επανάστασης, ο Στάλιν έστειλε την αστυνομία εναντίον των οπαδών της Αριστερής Αντιπολίτευσης που παρέλασαν με συνθήματα ενάντια στους κουλάκους και τη γραφειοκρατία. Λίγες μέρες μετά, οι Τρότσκι, Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ, διαγράφονται και τις αρχές του 1928 ο Τρότσκι εξορίζεται στην Άλμα – Ατα.

Ο Στάλιν άρχισε να εφαρμόζει την τακτική που θα ακολουθούσε πιστά και τυφλά τις επόμενες δεκαετίες, αυτή των μαζικών διωγμών. Κατηγορεί, εξορίζει, φυλακίζει, δικάζει και καταδικάζει, συλλαμβάνει, εκτελεί. Η διάσπαση στο Μπολσεβίκικο Κόμμα, η ανωμαλία της βίαιης κολλεκτιβοποίησης, με αιματηρές ταραχές και καταστροφή της σοδειάς,  οι δίκες και το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 1929 είχαν μεγάλη επίδραση στους καλλιτέχνες και διανοούμενους.

Η Κεντρική Επιτροπή τους καλεί τους καλλιτέχνες να βοηθήσουν την πολιτική του κράτους, με έργα που να πείθουν το λαό για τα μέτρα της κυβέρνησης. Όλοι οι συγγραφείς, όπως και ο Μαγιακόφσκι, δέχονται τρομερή πίεση να εγκαταλείψουν την οποία καλλιτεχνική παράταξη, και να γίνουν μέλη της Ένωσης Προλεταριακών Συγγραφέων (ΡΑΠΠ), που υποστηρίζει την πολιτική του Στάλιν. Οι λοιποί, σαν τον Πάστερνακ, κρατούνται απέξω.

«Απ’ ό,τι στοιχεία έχουμε, ο Μαγιακόφσκι δεν υποστήριξε καμιά από τις πτέρυγες του Μπολσεβίκικου Κόμματος στην περίοδο 1927-30. Το 1927 δημοσιεύει το «πολύ ωραία», αισιόδοξο ποίημα για τα δέκα χρόνια της Επανάστασης. Το 1928 όμως γράφει το «Άσχημα», που ποτέ δεν δημοσιεύθηκε στη Σοβιετική Ένωση, όπου κριτικάρει τη ζωή στη χώρα.» αναφέρει ο Παναγιώτης Βήχος.

http://bhxospan.blogspot.gr/2012/12/1893-1930.html

 «Εκείνη την εποχή, Ο Μαγιακόφσκι γράφει δυο θεατρικά έργα που αποτελούν την πιο οξεία επίθεση στη γραφειοκρατία και την υποκρισία της ζωής στη Σοβιετική Ένωση («Κοριός» 1928 και «Λουτρό» 1929). Και τα δυο έργα είναι γραμμένα σε στυλ επιθεώρησης και δεν έχουν μεγάλες δραματουργικές φιλοδοξίες. Ο Σοστακόβιτς, που έγραψε την μουσική για τον «Κοριό», ένιωσε μεγάλη αντιπάθεια για το έργο. Άλλα τα έργα είναι σάτιρα, με έμφαση στην πολιτική. Παραλές τις αδυναμίες τους είχαν τεράστια απήχηση στον πληθυσμό της Μόσχας και του Λένινγκραντ όταν παίχτηκαν το 1929 και 1930, επειδή ακριβώς σατίριζαν την κρατική γραφειοκρατία, τον κομματικό οπορτουνισμό και τα μικροαστικά ήθη και έθιμα. Άλλα οι κριτικές είναι στην καλύτερη περίπτωση ουδέτερες και αδιάφορες, ενώ ένα καλλιτεχνικό περιοδικό κάτω από την ηγεμονία της ΡΑΠΠ του εξασκεί οξεία κριτική.» συνεχίζει.

Στις 30 Γενάρη το «Λουτρό» ανεβαίνει στο Λένινγκραντ και στο τέλος του Μάρτη στην Μόσχα. Οι κριτικές είναι έντονα επιθετικές απ’ όλες τις πλευρές. Η ΡΑΠΠ κατηγορεί τον Μαγιακόφσκι ότι δεν υπακούει στις αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος σχετικά με τις υποχρεώσεις των συγγραφέων. Από τον Τύπο αρχίζει εκστρατεία εναντίον του με συνεντεύξεις εργατών, αγροτών και νοικοκυρών που «δεν καταλαβαίνουν τι θέλει να πει το έργο». Εργάτες δηλώνουν στην «Απογευματινή Μόσχα» ότι το έργο «δεν είναι καλλιτεχνικό» άλλα «τσίρκολο» και «καραγκιόζης».

Η ηγεσία της ΡΑΠΠ, της οποίας ο Ερμίλοφ ήταν ηγετικό στέλεχος, απαίτησε την αφαίρεση του πάνω, και ο Μαγιακόφσκι το κατέβασε. Σε αντίθεση με τις δριμείες επιθέσεις του στην γραφειοκρατία και στην ΡΑΠΠ, ο Μαγιακόφσκι έγινε μέλος της ΡΑΠΠ τρεις μήνες πριν αυτοκτονήσει. Η πράξη του αυτή προξένησε έκπληξη στους φίλους και συνεργάτες του της Οργάνωσης Επαναστατικό Μέτωπο Τέχνης που είχε ιδρύσει ο ίδιος 10 μήνες πριν. (εξακολουθούμε να αντιγράφουμε το κείμενο του Π. Βήχου). Ούτε κι έτσι λύθηκαν τα προβλήματα, όμως.

Προφανώς, υπήρχαν μεγάλα υπαρξιακά αδιέξοδα και προβληματισμοί. Αλλιώς δεν θα είχε οδηγηθεί στην αυτοκτονία. Όμως, οι ερωτικές του απογοητεύσεις, δεν ήταν τα μόνα πολύ σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε. Οι διαδοχικές παρεξηγήσεις και συγκρούσεις με τον Ρωσικό Σύνδεσμο Προλεταρίων Συγγραφέων, οδήγησαν τον Μαγιακόφσκι στην απελπισία, καθώς γνώριζε πως η έκδοση των έργων του θα συναντούσε εμπόδια, ίσως και ανυπέρβλητα. Απογοητευμένος και από τη σοβιετική πραγματικότητα, και μετά την άρνηση των αρχών να του δώσουν άδεια να ταξιδέψει στο εξωτερικό, έβαλε τέλος στη ζωή του στις 14 Απριλίου του 1930. Αμέσως ο σοβιετικός Τύπος έσπευσε να βγάλει από το τραγικό κάδρο τις διαψεύσεις στο πεδίο της Επανάστασης. Κι όμως, αυτές, ίσως, ήταν οι πλέον αποφασιστικές.

Πολύ ωραίο αφιέρωμα εδώ: http://www.os3.gr/arhive_afieromata/gr_afieromata_Vladimir_Mayakovsky.html