Του Σταύρου Χριστακόπουλου
Πρόωρες εκλογές στην Καταλωνία εν είδει δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία (!), ενώ η Ισπανία να έχει κατασκηνώσει στο κατώφλι του μηχανισμού «στήριξης». Πολυπληθείς διαδηλώσεις στη Μαδρίτη και άλλες ισπανικές πόλεις, ενώ Ανδαλουσία και Βαλένθια ζητούν στήριξη από την κεντρική κυβέρνηση. Το «καμάρι» της τρόικας, η Πορτογαλία, αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα και αναλυτές υποστηρίζουν ότι βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Και στην Ελλάδα γενική απεργία χθες, παραμονή της οριστικοποίησης των μέτρων.
Μια χαρά (και δυο τρομάρες) λοιπόν εξελίσσεται η επιχείρηση «διάσωσης του ευρώ»: μια τρύπια σαμπρέλα που χάνει αέρα από παντού. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου αναμένεται από ώρα σε ώρα να πέσει βαρύς – και επισήμως – ο πέλεκυς των μέτρων, η τραγωδία της ύφεσης και των δραματικών συνεπειών της συνεχίζεται, βαθαίνει και διευρύνεται προς πάσα κατεύθυνση.
Μόνη επικοινωνιακή σανίδα για την κυβέρνηση, η υποτιθέμενη «αλλαγή κλίματος» στην Ευρώπη, ο προσδιορισμός – και αυτών – των μέτρων ως των «τελευταίων» και τα... τρισάγια στο όνομα της οσίας ανάπτυξης.
Το κλίμα στην Ευρώπη πράγματι αλλάζει, αλλά επί τα χείρω, σε ολόκληρο μάλιστα το οικοδόμημα – και σχεδόν καθόλου υπέρ της Ελλάδας, στην καμπούρα της οποίας το δίδυμο των κυριών Μέρκελ και Λαγκάρντ μαλλιοτραβιέται για το ποιος και πώς θα πληρώσει το μάρμαρο της πλήρους αποτυχίας στην Ελλάδα και των επόμενων κινήσεων στη θριαμβική οδό της «διάσωσής» της.
Προφανώς αυτά τα μέτρα δεν είναι τα τελευταία ούτε ανάπτυξη θα δούμε, την ώρα μάλιστα που το σύνολο της ευρωζώνης βυθίζεται αργά αλλά σταθερά στην ύφεση, η οποία δεν έχει ορατή διέξοδο. Πρόκειται για μια διαδικασία που όλοι προβλέπουν και αποδέχονται σταδιακά ότι θα είναι αργή και βασανιστική, με πολλές οικονομικές και πολιτικές περιπλοκές.
Εξ αιτίας δε αυτών των περιπλοκών στους Financial Times (ένα πολύ ενδιαφέρον σχετικό άρθρο του Martin Wolf θα βρείτε μεταφρασμένο στο Euro2day) άρχισαν ήδη να συζητούν τις πιθανότητες εξόδου όχι της... Ελλάδας, αλλά της Γερμανίας από το ευρώ.
Κι όμως, βγήκαμε στους δρόμους
Σε ένα τέτοιο περίπου πλαίσιο έγινε χθες η μαζικότατη απεργία και διαδήλωση, που ως συνήθως έκλεισε με επεισόδια. Χωρίς βεβαίως να προκαλέσει πολιτικό γεγονός, χωρίς να ιδρώσει το αυτί των τριών συγκυβερνώντων αρχηγών, χωρίς να τρομοκρατηθεί η τρόικα. Αναμενόμενο. Κι όμως, ίσως εδώ υπάρχει κάτι που αρχίζει πράγματι να αλλάζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Χθες, ημέρα της γενικής απεργίας, ο επικεφαλής της ΓΣΕΕ Γιάννης Παναγόπουλοςβρισκόταν στην μπαρουτιασμένη Μαδρίτη, σε συνάντηση συνδικάτων απ’ όλη την Ευρώπη. Όπως ο ίδιος είπε σε συνέντευξή του στον ραδιοσταθμό Real FM, οι ομόλογοί του αυτών των χωρών, ιδιαίτερα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, την προηγούμενη περίοδο απέρριπταν τις προτάσεις των Ελλήνων συνδικαλιστών για κοινή δράση, με κοινό επιχείρημα ότι οι χώρες τους «δεν είναι Ελλάδα».
Αντιθέτως τη χθεσινή συνάντηση την προκάλεσαν εκείνοι, καθώς μάλλον αντελήφθησαν ότι οι χώρες τους μοιάζουν με την Ελλάδα περισσότερο απ’ όσο πίστευαν. Τώρα, βέβαια, αν κρίνουμε από την «αγωνιστικότητα» της ΓΣΕΕ στην Ελλάδα και την «αποτελεσματικότητά» της, όπως και των άλλων συνδικαλιστικών οργάνων και οργανώσεων, δύσκολα μπορούμε να δούμε ότι ανοίγεται μια προοπτική. Ας περιμένουμε όμως – ποτέ κανείς δεν ξέρει.
Η ουσία, πάντως, σε ό,τι αφορά τις κινητοποιήσεις των Ελλήνων στη διάρκεια της τροϊκανής επιτήρησης και της σφαγής εισοδημάτων και της κατακρήμνισης και αποδιάρθρωσης δικαιωμάτων και θεσμών, βρίσκεται αλλού.
Κατ’ αρχάς όλες οι απεργίες και κινητοποιήσεις – συγκριτικά με το πρόβλημα, λίγες στον αριθμό και πάντα με χωριστές πορείες – ήταν, παρά τις δυσχέρειες, εξαιρετικά επιτυχημένες, κάτι που κατέγραψαν όχι μόνο τα ελληνικά, αλλά και τα διεθνή ΜΜΕ. Στην εποχή τους ήταν συγκλονιστικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όμως έμειναν ατελείς, προβοκαρίστηκαν άγρια με τους τραγικούς νεκρούς στη Marfin επί της Σταδίου τον Μάιο του 2010 και σχεδόν πάντα «καλύφθηκαν» από τις συγκρούσεις αντιεξουσιαστών και ΜΑΤ.
Εξ ίσου επιτυχημένες – εντυπωσιακές για την ακρίβεια – υπήρξαν και οι κινητοποιήσεις των «Αγανακτισμένων» στις πλατείες όλης της χώρας την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2011, ωστόσο κατέληξαν όχι μόνο με τα συνήθη επεισόδια, αλλά και με μια τρομακτικού μεγέθους και ποιότητας βία από την ΕΛ.ΑΣ. Ύστερα οι «Αγανακτισμένοι» εξαφανίστηκαν από προσώπου γης αποτελώντας τελικά μια... φωτοβολίδα.
Χάθηκε πολύτιμος χρόνος
Πολλά μπορεί κάποιος να σημειώσει για την αναποτελεσματικότητα των προσπαθειών να οργανωθεί ένα κίνημα στοιχειώδους, έστω, αντίστασης στην οικονομική και κοινωνική κατεδάφιση της χώρας. Κατά την ταπεινή μας γνώμη, όμως, το κρίσιμο σημείο είναι η διπλή έλλειψη ηγεσίας και προγράμματος, στη βάση του οποίου θα μπορούσε κάτι να χτιστεί.
1. Από τη μια πλευρά το συνδικαλιστικό κίνημα, γραφειοκρατικό, εν πολλοίς κρατικοδίαιτο και πολυδιασπασμένο, είχε από χρόνια εγκαταλείψει στη διάθεση των εργοδοτών τούς φτωχότερους και «ελαστικούς» εργαζομένους πολλών τμημάτων του ιδιωτικού τομέα φροντίζοντας την ασφαλή αναπαραγωγή των ηγεσιών του μέσω της «κάλυψης» των δημοσίων υπαλλήλων και των κλάδων με σχετικά υψηλότερες αμοιβές.
Ως εκ τούτου στη μνημονιακή λαίλαπα δεν είχε καμιά απάντηση, αλλά και ελάχιστη αξιοπιστία.
2. Από την άλλη, κατά το μεγαλύτερο μέρος της μνημονιακής διακυβέρνησης, καμιά από τις αντιπολιτευόμενες πολιτικές δυνάμεις, κυρίως της Αριστεράς, δεν είχε ούτε τη συνδικαλιστική ούτε την πολιτική ισχύ ώστε να κινητοποιήσει, να οργανώσει, να εμπνεύσει τέτοιου είδους κίνημα.
Επιπλέον καμιά αντιπολιτευόμενη δύναμη δεν είχε διαμορφώσει ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο διεκδίκησης, στη βάση του οποίου θα μπορούσε να δομηθεί ένα κίνημα. Αυτή η έλλειψη υπάρχει ακόμη και σήμερα, παρά την εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ στο 27% των εκλογών του Ιουνίου, καθώς το σχήμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης προσπαθεί ακόμη να «χωνέψει» τη νέα κατάσταση και να μετασχηματιστεί σε ένα κόμμα αντίστοιχο του νέου ρόλου και των νέων καθηκόντων του.
Παράλληλα η κοινωνία, βουτηγμένη στην ηττοπάθεια και την κατάθλιψη, δείχνει να αντιδρά – όταν αντιδρά – χωρίς συνοχή, χωρίς προσανατολισμό. Όμως ο προσανατολισμός αποκτάται πάντα στη βάση πολιτικών σχεδίων – και αυτή είναι η πιο επείγουσα ανάγκη.
Βρισκόμαστε λοιπόν στο μεταίχμιο μιας μετάβασης προς το άγνωστο, καθώς καμιά σταθερά δεν υπάρχει στον ορίζοντα της Ελλάδας. Αντιθέτως αποφάσεις για το μέλλον της αναμένεται να δρομολογηθούν την επόμενη περίοδο χωρίς τη συμμετοχή της ελληνικής κοινωνίας στη διαμόρφωσή τους.
Σε τέτοιες συνθήκες πράγματι θα ήταν παράδοξο να περιμένει κάποιος κάτι «μεγάλο» από τη χθεσινή γενική απεργία. Ωστόσο είναι αισιόδοξο στοιχείο το ότι σημαντική μερίδα του ελληνικού λαού δεν το βάζει κάτω, δεν βυθίζεται στη μιζέρια παρά τις τραγικές δυσκολίες και συνεχίζει να κατεβαίνει στους δρόμους διεκδικώντας την αξιοπρέπειά της.
Αυτή ακριβώς είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση ώστε την επόμενη περίοδο οι δυνάμεις που διεκδικούν αλλαγή πορείας – και κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος και εκ του εκλογικού αποτελέσματος έχει αναλάβει το μεγαλύτερο βάρος αυτής της ευθύνης – να δομήσουν ένα εναλλακτικό σχέδιο εθνικών διαστάσεων. Πολύς καιρός χάθηκε για πολλούς και ποικίλους λόγους. Είναι όμως η εποχή για μια νέα αρχή. Τα περιθώρια όλο και περισσότερο στενεύουν...
Πρόωρες εκλογές στην Καταλωνία εν είδει δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία (!), ενώ η Ισπανία να έχει κατασκηνώσει στο κατώφλι του μηχανισμού «στήριξης». Πολυπληθείς διαδηλώσεις στη Μαδρίτη και άλλες ισπανικές πόλεις, ενώ Ανδαλουσία και Βαλένθια ζητούν στήριξη από την κεντρική κυβέρνηση. Το «καμάρι» της τρόικας, η Πορτογαλία, αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα και αναλυτές υποστηρίζουν ότι βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα και την Ιρλανδία. Και στην Ελλάδα γενική απεργία χθες, παραμονή της οριστικοποίησης των μέτρων.
Μια χαρά (και δυο τρομάρες) λοιπόν εξελίσσεται η επιχείρηση «διάσωσης του ευρώ»: μια τρύπια σαμπρέλα που χάνει αέρα από παντού. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου αναμένεται από ώρα σε ώρα να πέσει βαρύς – και επισήμως – ο πέλεκυς των μέτρων, η τραγωδία της ύφεσης και των δραματικών συνεπειών της συνεχίζεται, βαθαίνει και διευρύνεται προς πάσα κατεύθυνση.
Μόνη επικοινωνιακή σανίδα για την κυβέρνηση, η υποτιθέμενη «αλλαγή κλίματος» στην Ευρώπη, ο προσδιορισμός – και αυτών – των μέτρων ως των «τελευταίων» και τα... τρισάγια στο όνομα της οσίας ανάπτυξης.
Το κλίμα στην Ευρώπη πράγματι αλλάζει, αλλά επί τα χείρω, σε ολόκληρο μάλιστα το οικοδόμημα – και σχεδόν καθόλου υπέρ της Ελλάδας, στην καμπούρα της οποίας το δίδυμο των κυριών Μέρκελ και Λαγκάρντ μαλλιοτραβιέται για το ποιος και πώς θα πληρώσει το μάρμαρο της πλήρους αποτυχίας στην Ελλάδα και των επόμενων κινήσεων στη θριαμβική οδό της «διάσωσής» της.
Προφανώς αυτά τα μέτρα δεν είναι τα τελευταία ούτε ανάπτυξη θα δούμε, την ώρα μάλιστα που το σύνολο της ευρωζώνης βυθίζεται αργά αλλά σταθερά στην ύφεση, η οποία δεν έχει ορατή διέξοδο. Πρόκειται για μια διαδικασία που όλοι προβλέπουν και αποδέχονται σταδιακά ότι θα είναι αργή και βασανιστική, με πολλές οικονομικές και πολιτικές περιπλοκές.
Εξ αιτίας δε αυτών των περιπλοκών στους Financial Times (ένα πολύ ενδιαφέρον σχετικό άρθρο του Martin Wolf θα βρείτε μεταφρασμένο στο Euro2day) άρχισαν ήδη να συζητούν τις πιθανότητες εξόδου όχι της... Ελλάδας, αλλά της Γερμανίας από το ευρώ.
Κι όμως, βγήκαμε στους δρόμους
Σε ένα τέτοιο περίπου πλαίσιο έγινε χθες η μαζικότατη απεργία και διαδήλωση, που ως συνήθως έκλεισε με επεισόδια. Χωρίς βεβαίως να προκαλέσει πολιτικό γεγονός, χωρίς να ιδρώσει το αυτί των τριών συγκυβερνώντων αρχηγών, χωρίς να τρομοκρατηθεί η τρόικα. Αναμενόμενο. Κι όμως, ίσως εδώ υπάρχει κάτι που αρχίζει πράγματι να αλλάζει σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Χθες, ημέρα της γενικής απεργίας, ο επικεφαλής της ΓΣΕΕ Γιάννης Παναγόπουλοςβρισκόταν στην μπαρουτιασμένη Μαδρίτη, σε συνάντηση συνδικάτων απ’ όλη την Ευρώπη. Όπως ο ίδιος είπε σε συνέντευξή του στον ραδιοσταθμό Real FM, οι ομόλογοί του αυτών των χωρών, ιδιαίτερα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, την προηγούμενη περίοδο απέρριπταν τις προτάσεις των Ελλήνων συνδικαλιστών για κοινή δράση, με κοινό επιχείρημα ότι οι χώρες τους «δεν είναι Ελλάδα».
Αντιθέτως τη χθεσινή συνάντηση την προκάλεσαν εκείνοι, καθώς μάλλον αντελήφθησαν ότι οι χώρες τους μοιάζουν με την Ελλάδα περισσότερο απ’ όσο πίστευαν. Τώρα, βέβαια, αν κρίνουμε από την «αγωνιστικότητα» της ΓΣΕΕ στην Ελλάδα και την «αποτελεσματικότητά» της, όπως και των άλλων συνδικαλιστικών οργάνων και οργανώσεων, δύσκολα μπορούμε να δούμε ότι ανοίγεται μια προοπτική. Ας περιμένουμε όμως – ποτέ κανείς δεν ξέρει.
Η ουσία, πάντως, σε ό,τι αφορά τις κινητοποιήσεις των Ελλήνων στη διάρκεια της τροϊκανής επιτήρησης και της σφαγής εισοδημάτων και της κατακρήμνισης και αποδιάρθρωσης δικαιωμάτων και θεσμών, βρίσκεται αλλού.
Κατ’ αρχάς όλες οι απεργίες και κινητοποιήσεις – συγκριτικά με το πρόβλημα, λίγες στον αριθμό και πάντα με χωριστές πορείες – ήταν, παρά τις δυσχέρειες, εξαιρετικά επιτυχημένες, κάτι που κατέγραψαν όχι μόνο τα ελληνικά, αλλά και τα διεθνή ΜΜΕ. Στην εποχή τους ήταν συγκλονιστικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όμως έμειναν ατελείς, προβοκαρίστηκαν άγρια με τους τραγικούς νεκρούς στη Marfin επί της Σταδίου τον Μάιο του 2010 και σχεδόν πάντα «καλύφθηκαν» από τις συγκρούσεις αντιεξουσιαστών και ΜΑΤ.
Εξ ίσου επιτυχημένες – εντυπωσιακές για την ακρίβεια – υπήρξαν και οι κινητοποιήσεις των «Αγανακτισμένων» στις πλατείες όλης της χώρας την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2011, ωστόσο κατέληξαν όχι μόνο με τα συνήθη επεισόδια, αλλά και με μια τρομακτικού μεγέθους και ποιότητας βία από την ΕΛ.ΑΣ. Ύστερα οι «Αγανακτισμένοι» εξαφανίστηκαν από προσώπου γης αποτελώντας τελικά μια... φωτοβολίδα.
Χάθηκε πολύτιμος χρόνος
Πολλά μπορεί κάποιος να σημειώσει για την αναποτελεσματικότητα των προσπαθειών να οργανωθεί ένα κίνημα στοιχειώδους, έστω, αντίστασης στην οικονομική και κοινωνική κατεδάφιση της χώρας. Κατά την ταπεινή μας γνώμη, όμως, το κρίσιμο σημείο είναι η διπλή έλλειψη ηγεσίας και προγράμματος, στη βάση του οποίου θα μπορούσε κάτι να χτιστεί.
1. Από τη μια πλευρά το συνδικαλιστικό κίνημα, γραφειοκρατικό, εν πολλοίς κρατικοδίαιτο και πολυδιασπασμένο, είχε από χρόνια εγκαταλείψει στη διάθεση των εργοδοτών τούς φτωχότερους και «ελαστικούς» εργαζομένους πολλών τμημάτων του ιδιωτικού τομέα φροντίζοντας την ασφαλή αναπαραγωγή των ηγεσιών του μέσω της «κάλυψης» των δημοσίων υπαλλήλων και των κλάδων με σχετικά υψηλότερες αμοιβές.
Ως εκ τούτου στη μνημονιακή λαίλαπα δεν είχε καμιά απάντηση, αλλά και ελάχιστη αξιοπιστία.
2. Από την άλλη, κατά το μεγαλύτερο μέρος της μνημονιακής διακυβέρνησης, καμιά από τις αντιπολιτευόμενες πολιτικές δυνάμεις, κυρίως της Αριστεράς, δεν είχε ούτε τη συνδικαλιστική ούτε την πολιτική ισχύ ώστε να κινητοποιήσει, να οργανώσει, να εμπνεύσει τέτοιου είδους κίνημα.
Επιπλέον καμιά αντιπολιτευόμενη δύναμη δεν είχε διαμορφώσει ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο διεκδίκησης, στη βάση του οποίου θα μπορούσε να δομηθεί ένα κίνημα. Αυτή η έλλειψη υπάρχει ακόμη και σήμερα, παρά την εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ στο 27% των εκλογών του Ιουνίου, καθώς το σχήμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης προσπαθεί ακόμη να «χωνέψει» τη νέα κατάσταση και να μετασχηματιστεί σε ένα κόμμα αντίστοιχο του νέου ρόλου και των νέων καθηκόντων του.
Παράλληλα η κοινωνία, βουτηγμένη στην ηττοπάθεια και την κατάθλιψη, δείχνει να αντιδρά – όταν αντιδρά – χωρίς συνοχή, χωρίς προσανατολισμό. Όμως ο προσανατολισμός αποκτάται πάντα στη βάση πολιτικών σχεδίων – και αυτή είναι η πιο επείγουσα ανάγκη.
Βρισκόμαστε λοιπόν στο μεταίχμιο μιας μετάβασης προς το άγνωστο, καθώς καμιά σταθερά δεν υπάρχει στον ορίζοντα της Ελλάδας. Αντιθέτως αποφάσεις για το μέλλον της αναμένεται να δρομολογηθούν την επόμενη περίοδο χωρίς τη συμμετοχή της ελληνικής κοινωνίας στη διαμόρφωσή τους.
Σε τέτοιες συνθήκες πράγματι θα ήταν παράδοξο να περιμένει κάποιος κάτι «μεγάλο» από τη χθεσινή γενική απεργία. Ωστόσο είναι αισιόδοξο στοιχείο το ότι σημαντική μερίδα του ελληνικού λαού δεν το βάζει κάτω, δεν βυθίζεται στη μιζέρια παρά τις τραγικές δυσκολίες και συνεχίζει να κατεβαίνει στους δρόμους διεκδικώντας την αξιοπρέπειά της.
Αυτή ακριβώς είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση ώστε την επόμενη περίοδο οι δυνάμεις που διεκδικούν αλλαγή πορείας – και κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος και εκ του εκλογικού αποτελέσματος έχει αναλάβει το μεγαλύτερο βάρος αυτής της ευθύνης – να δομήσουν ένα εναλλακτικό σχέδιο εθνικών διαστάσεων. Πολύς καιρός χάθηκε για πολλούς και ποικίλους λόγους. Είναι όμως η εποχή για μια νέα αρχή. Τα περιθώρια όλο και περισσότερο στενεύουν...
