Μετά τη νέα Σύμβαση

Του Ευκλείδη Τσακαλώτου
Τα καλά λόγια μάλλον θα κρατήσουν μόνο μέχρι τις εκλογές σε Γαλλία και Ελλάδα. Μετά θα βρεθούν νέες αποκλίσεις από το πρόγραμμα και θα είμαστε πάλι στο σημείο μηδέν    

Τρίτη 20/2: αποσύρεται το φάρμακο μετά την επιτυχία

Πρωί πρωί στον Αντένα στην εκπομπή του Γιώργου Παπαδάκη. Ο Νότης Μηταράκης, από τους  υπεύθυνους οικονομικής πολιτικής της ΝΔ, εξηγεί τη νέα γραμμή άμυνας του μνημονιακού μπλοκ. Η νέα σύμβαση μας δίνει κάποιο χρόνο, αλλά, βεβαίως, πρέπει να συμπληρωθεί από μέτρα για την ανάπτυξη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Πλήρης η σύγχυση. Προσπαθώ να εξηγήσω ότι η στρατηγική, αν υπάρχει, βασίζεται στη δημιουργία ενός φτηνού εργατικού δυναμικού, που θα εξάγει φτηνά προϊόντα. Με λίγα λόγια το μοντέλο ανάπτυξης, που υποβόσκει στο σχέδιο, δεν χρειάζεται αναπτυξιακό συμπλήρωμα. Η τόνωση της ζήτησης από τη μια μεριά δε χρειάζεται γιατί τα προϊόντα προορίζονται για το εξωτερικό, και, από την άλλη, θα άμβλυνε την πίεση για να παρθούν οι δύσκολες αποφάσεις. Η ύφεση και η έλλειψη δικαιοσύνης, από αυτή την οπτική, κάθε άλλο από παράπλευρες απώλειες αποτελούν.

Το βραδάκι βλέπω τα δελτία των οκτώ. Μου δημιουργείται το εξής ερώτημα. Είναι αντιφατικό να πιστεύει κανείς συγχρόνως ότι 1) η διάγνωση του προβλήματος ήταν σωστή, 2) η λύση που βρέθηκε αποτελεσματική, και 3) η λύση δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ξανά ποτέ; Κατά τον Όλι Ρεν δεν υπάρχει καμία αντίφαση, αφού μας εξηγεί ότι ο τρόπος που αντιμετωπίστηκε η Ελλάδα δεν θα επαναληφτεί. Σκέφτομαι τι θα λέγαμε αν διαβάζαμε μια ανακοίνωση κάποιου ιατρικού συλλόγου που ισχυριζόταν ότι «Είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσουμε ότι επιβεβαιώθηκε η διάγνωσή μας και η φαρμακευτική αγωγή πάει πολύ καλά. Ο ασθενής σύντομα θα βγει από το νοσοκόμο και περιμένουμε μετά από κάποιο καιρό την πλήρη αποκατάστασή του. Γι΄ αυτό το λόγο αποσύρουμε το φάρμακο».

Τετάρτη 21/2: δεσμεύσεις σε ένα πολιτισμένο κόσμο

Όταν ήμουν προπτυχιακός φοιτητής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο John Kay ήταν από τους πιο προικισμένους, αλλά ορθόδοξους, καθηγητές μας. Σιγά σιγά όμως, και όχι μόνο επειδή είχαμε μια μετατόπιση του κέντρου βάρος του πολιτικού συστήματος προς τα δεξιά, υποστήριζε πιο κεντρώες θέσεις, με κάποια κριτική διάθεση σε σχέση με τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία περί «αγορών». Υπέρ του καπιταλισμού, αλλά με επίγνωση για τις προβληματικές πτυχές. Αναγνώριζαν όλοι την ευφυΐα του, και όταν αργότερα άφησε το πανεπιστήμιο για να δημιουργήσει ιδιωτική εταιρία οικονομικών συμβούλων, φημολογούταν ότι οι αποδοχές του ήταν από τις υψηλότερες στο City του Λονδίνου. Τώρα πια είναι γνωστός και ως αρθογράφος του Financial Times.

Στο σημερινό άρθρο εξηγεί, με βάση την ιστορία του Οδυσσέα και τις σειρήνες, γιατί είναι επικίνδυνο και αναποτελεσματικό το δέσιμο της Ελλάδας με τη νέα σύμβαση. Δεν έχει πρόβλημα με τις δεσμεύσεις γενικότερα. Υποστηρίζει ότι οι μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις, όπως οι διεθνείς συμβάσεις και τα συντάγματα, είναι αναγκαίες, γιατί πάντα υπάρχει ο κίνδυνος οι κυβερνήσεις να θυσιάσουν μακροπρόθεσμα οφέλη στο βωμό της βραχυπρόθεσμης σκοπιμότητας.  Αλλά εξηγεί τα όρια. Για παράδειγμα μια κεντρική τράπεζα μπορεί να είναι ανεξάρτητη, αλλά πολλές φορές ο στόχος του πληθωρισμού πρέπει να αγνοηθεί. Αλλά πιο σημαντικό είναι ότι «Οι κυβερνήσεις στην τελική ανάλυση πάντα θα προτάσσουν τους ψηφοφόρους σε σχέση με τις προηγούμενες δεσμεύσεις ή εξωτερικές υποχρεώσεις. Η δημοκρατική προσταγή έχει κόστος και όφελος – αλλά, συνολικά, τα οφέλη από τη λαϊκή λογοδοσία υπερκαλύπτουν το κόστος. Η Οδύσσεια έμαθε στην ανθρωπότητα τον κίνδυνο της ύβρης και την ανάγκη για ευέλικτες αντιδράσεις σε ατέρμονες και μη προβλέψιμες αναποδιές. Αν οι οικονομολόγοι και οι υπεύθυνοι πολιτικής της Ευρώπης δεν έμαθαν αυτά τα μαθήματα από του αρχαίους έλληνες, πρέπει να τα μάθουν από τους σύγχρονους».

Όχι βέβαια από όλους τους σύγχρονους. Για παράδειγμα στην συνέντευξή του στην κυριακάτικη Αυγή ο Σπύρος Λυκούδης ισχυρίστηκε ότι «Οι διεθνείς συμβάσεις που υπογράφει η χώρα είναι δεσμευτικές όχι γιατί μας το ζητάει η τρόικα, οι εταίροι ή οποιοσδήποτε άλλος, αλλά γιατί αυτό απαιτεί η διεθνής πραγματικότητα και λειτουργία στον πολιτικά πολιτισμένο κόσμο τα τελευταία 200 χρόνια τουλάχιστον». Η κρίση αναδεικνύει παράξενους συμμάχους, αλλά και αντίπαλους.

Πέμπτη 1/3: Επιτέλους ακούσαμε μια καλή κουβέντα

Άλλη μια ευρωπαϊκή συνάντηση με επίκεντρο την Ελλάδα. Αλλά αυτή τη φορά ο υπουργός των οικονομικών μας καθησυχάζει ότι ακούσαμε μια καλή κουβέντα μετά από τόσο καιρό. Φεύγει ένα βάρος από την πλάτη των ελλήνων.

Συγχρόνως επιβεβαιώνεται ότι η γραμμή άμυνας θα είναι τα συμπληρωματικά μέτρα για την ανάπτυξη. Ο Σαμαράς τα συζήτησε με τη Μέρκελ και το Λαϊκό Κόμμα της Ευρώπης. Ο Παπανδρέου, όπως ταιριάζει σε ηγέτη της σοσιαλιστικέ διεθνούς, πάει ένα βήμα παραπάνω: φταίει η όλη αρχιτεκτονική της ΕΕ που είναι υφεσιακή και άρα η λύση είναι μια αλλαγή πλαισίου. Βέβαια οι δεσμεύσεις μας δεσμεύσεις. Και ο Βαν Ρομπάι εξηγεί ότι όποιος ονειρεύεται χαλάρωση της λιτότητας πλανάται οικτρά, ενώ η Μέρκελ απλώς επαναλαμβάνει, για αυτούς που δεν το έχουν πιάσει με την πρώτη, ότι το κλειδί για την Ευρώπη είναι η ανταγωνιστικότητα. Με την αυξημένη ανταγωνιστικότητα θα λύσουμε και τα δημοσιονομικά μας και θα έρθει η ανάπτυξη στην Ευρώπη.

Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς πώς σε μια στρατηγική λιτότητας προσθέτεις την ανάπτυξη. Για να συνεχίσω τα υγειονομικά μεταφορικά σχήματα, αναλογιστείτε μια δίαιτα για χοληστερίνη που βασίζεται σε τηγανιτές για πρωινό, γουρουνόπουλο για μεσημεριανό, και προφιτερόλ για απογευματινό τσάι, και που, μετά από την ανεξήγητη αποτυχία να μειώσει τη χοληστερίνη, συμπληρώνεται, για το βραδινό, με μια σαλάτα με μπρόκολο, σπανάκι και τυρί διαίτης. Πόσο θα μπορέσει να μειώσει τη χοληστερίνη το τυράκι; Νομίζω ότι ακόμα και μια διαφήμιση, με το Βενιζέλο να λέει «μίλα μου για Milner», δεν θα μας έδινε λόγους για αισιοδοξία.

Έτσι κι αλλιώς τα καλά λόγια μάλλον θα κρατήσουν μόνο μέχρι τις εκλογές σε Γαλλία και Ελλάδα. Μετά θα βρεθούν νέες αποκλίσεις από το πρόγραμμα και θα είμαστε πάλι στο σημείο μηδέν. Πολύ φοβάμαι ότι οι πιο πολλοί ευρωπαίοι που διαμορφώνουν την οικονομική πολιτική έχουν προεξοφλήσει την αποτυχία της νέας συνθήκης. Μερικοί βλέπουν ως μόνη λύση μια χρεοκοπία εντός ευρωζώνης. Η μειοψηφία, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, θα ήθελε την Ελλάδα εκτός, για να είναι το παράδειγμα το τι παθαίνουν όσες χώρες δε συμμορφώνονται. Σε κάθε περίπτωση, ο κυρίαρχος λόγος στην Ελλάδα θα ενοχοποιήσει, όχι τα μνημόνια, αλλά τις αντιστάσεις, τον λαϊκισμό και την αριστερά. Μια τάση που ενισχύθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε.