Με αφορμή τη χθεσινή παρουσίαση στο αθηναϊκό κοινό, του βιβλίου των
Galbraith, Holland και Βαρουφάκη "Μια μετριοπαθής πρόταση για την
επίλυση της κρίσης του ευρώ", η "Αυγή" προδημοσιεύει τον πρόλογο του
πρώην πρωθυπουργού της Γαλλίας Μισέλ Ροκάρ. Όπως εξηγεί στα προλεγόμενα ο
Γιάνης Βαρουφάκης, ο Γάλλος πολιτικός ήταν εξ αυτών που συμμετείχαν
στον δημόσιο διάλογο, προσυπογράφοντας μάλιστα τους βασικούς άξονες της
"Μετριοπαθούς πρότασης".
"Μετριοπαθής πρόταση: εκπληκτικός τίτλος. Η πρόταση είναι όντως μετριοπαθής. Αφενός γιατί δεν εγείρει καμιά απαίτηση αλλαγής των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφετέρου γιατί δεν θίγει ευθέως την εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών και κυρίως της Γερμανίας. Τέλος, γιατί φαίνεται πως εδράζεται στη γνώση των οικονομικών διεργασιών, χωρίς να προκαλεί θορυβώδεις διαμάχες μεταξύ θεμελιωδών, αλλά συχνά αντικρουόμενων θεωρητικών αρχών.
Εντούτοις, ως προς το φιλόδοξο και ευφυές του εγχειρήματος, και κυρίως ως προς το διακύβευμα, κάθε άλλο παρά ως μετριοπαθή θα τη χαρακτήριζα. Η φιλοδοξία είναι παρούσα ήδη από τον τίτλο: 'Επίλυση της κρίσης του ευρώ'. Βρισκόμαστε στο μέσον μιας κρίσης εδώ και πέντε-έξι χρόνια. Οι διορθωτικές επεμβάσεις που υπέστησαν διαδοχικά οι μηχανισμοί, οι διαδικασίες και οι θεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης που περιβάλλουν το ευρώ προκάλεσαν καινούργιους κλυδωνισμούς και οδήγησαν σε μια νέα τάξη πραγμάτων, που τις περισσότερες φορές δεν κατάφερε να καθησυχάσει παρά μόνο πρόσκαιρα πολλούς από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Παρά το ότι η κρίση δεν βρίσκεται πλέον μπροστά μας, το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος έχει μεγαλώσει σχεδόν σε όλες τις χώρες, σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι συνακόλουθοι κίνδυνοι του ολέθριου κραχ των ετών 2006-2008, έχει εγκαταστήσει κατά τρόπο μόνιμο πλέον την απειλή μιας ενδεχόμενης χρεοκοπίας σε πολλές από τις δεκαοκτώ χώρες της Ευρωζώνης και κατ' επέκταση στο ίδιο το ευρώ. Η απειλή αυτή δεν στρέφεται μονάχα κατά του νομίσματος, αλλά και κατά της πολιτιστικής δράσης που οι δεκαοκτώ αυτές χώρες θα έπρεπε να αναλαμβάνουν ώστε να αποκτήσουν εκ νέου συλλογική δύναμη αντάξια της ιστορίας τους. Κατά συνέπεια, η κρίση είναι εν δυνάμει και παγκόσμια και γεωπολιτική, όπως ακριβώς και η φιλοδοξία να υπερκεραστεί.
Η ευφυΐα της πρότασης είναι κι αυτή ανάλογη της φιλοδοξίας της. Συνδυάζει γνώσεις που σπάνια απαντώνται μαζί σε μια προσπάθεια σύγκλισης θέσεων οι οποίες φαντάζουν αντικρουόμενες, δεδομένου ότι καλούνται να συνάδουν τόσο με τη μακροοικονομία και την οικονομική επιστήμη όσο και με το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό δίκαιο. Η πρόταση συνδυάζει αφενός τη λεπτή χρήση των στενών περιθωρίων αυτονομίας που έχουν παρασχεθεί από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης σε συγκεκριμένους θεσμούς (π.χ. την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), υπό συνθήκες μάλιστα πλήρους δυσπιστίας των κρατών που τους δημιούργησαν (αλλά και μεταξύ των κρατών και των θεσμών που αυτά δημιούργησαν), και αφετέρου τα μαθήματα που έχει να μας διδάξει μια οικονομική επιστήμη η οποία ταλανίζεται, εδώ και δεκαετίες, από τον μονεταρισμό. Η πρόταση αυτή, λοιπόν, καταδεικνύει κάτι που φαντάζει δυσπρόσιτο και ουτοπικό: ναι, ασφαλώς και θα μπορούσε να υπάρξει λύση στην κρίση του ευρώ.
Αφήνω στον αναγνώστη την έκπληξη και την ικανοποίηση της ανακάλυψης. Το μόνο που μπορώ εγώ να πω είναι ότι δεν εντόπισα κανέναν σοβαρό λόγο που να καθιστά την πρόταση ανεφάρμοστη και το εγχείρημα αδύνατο.
Ως προς το διακύβευμα, ενδέχεται να είναι ακόμα σοβαρότερο από αυτό που προαναγγέλλουν οι συγγραφείς της παρούσας πρότασης. Συνίσταται απλά στο να μάθουμε αν ολόκληρη η Ευρώπη είναι καταδικασμένη από τις αδυσώπητες συνέπειες των οικονομικών εξελίξεων σε μια δραματική ύφεση που δεν της αφήνει κανένα περιθώριο πέρα από τη φθίνουσα πορεία, ή αν μια άλλη θεώρηση των οικονομικών μηχανισμών και των κανόνων που τους διέπουν μπορεί να διανοίξει λιγότερο ανησυχητικές προοπτικές. Τα κράτη στα οποία απευθύνεται η 'Μετριοπαθής πρόταση' οφείλουν να απαντήσουν σ' αυτό ακριβώς το διακύβευμα. Το όφελος από τη θετική ανταπόκριση στην 'πρόταση', την οποία θεωρώ αναγκαία, θα είναι η κατάρρευση των επικίνδυνων μαλθουσιανών παραδοχών, που την παρούσα στιγμή συνηγορούν στην καταδίκη μας.
Mισέλ Ροκάρ".
"Μετριοπαθής πρόταση: εκπληκτικός τίτλος. Η πρόταση είναι όντως μετριοπαθής. Αφενός γιατί δεν εγείρει καμιά απαίτηση αλλαγής των Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφετέρου γιατί δεν θίγει ευθέως την εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών και κυρίως της Γερμανίας. Τέλος, γιατί φαίνεται πως εδράζεται στη γνώση των οικονομικών διεργασιών, χωρίς να προκαλεί θορυβώδεις διαμάχες μεταξύ θεμελιωδών, αλλά συχνά αντικρουόμενων θεωρητικών αρχών.
Εντούτοις, ως προς το φιλόδοξο και ευφυές του εγχειρήματος, και κυρίως ως προς το διακύβευμα, κάθε άλλο παρά ως μετριοπαθή θα τη χαρακτήριζα. Η φιλοδοξία είναι παρούσα ήδη από τον τίτλο: 'Επίλυση της κρίσης του ευρώ'. Βρισκόμαστε στο μέσον μιας κρίσης εδώ και πέντε-έξι χρόνια. Οι διορθωτικές επεμβάσεις που υπέστησαν διαδοχικά οι μηχανισμοί, οι διαδικασίες και οι θεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης που περιβάλλουν το ευρώ προκάλεσαν καινούργιους κλυδωνισμούς και οδήγησαν σε μια νέα τάξη πραγμάτων, που τις περισσότερες φορές δεν κατάφερε να καθησυχάσει παρά μόνο πρόσκαιρα πολλούς από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Παρά το ότι η κρίση δεν βρίσκεται πλέον μπροστά μας, το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος έχει μεγαλώσει σχεδόν σε όλες τις χώρες, σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι συνακόλουθοι κίνδυνοι του ολέθριου κραχ των ετών 2006-2008, έχει εγκαταστήσει κατά τρόπο μόνιμο πλέον την απειλή μιας ενδεχόμενης χρεοκοπίας σε πολλές από τις δεκαοκτώ χώρες της Ευρωζώνης και κατ' επέκταση στο ίδιο το ευρώ. Η απειλή αυτή δεν στρέφεται μονάχα κατά του νομίσματος, αλλά και κατά της πολιτιστικής δράσης που οι δεκαοκτώ αυτές χώρες θα έπρεπε να αναλαμβάνουν ώστε να αποκτήσουν εκ νέου συλλογική δύναμη αντάξια της ιστορίας τους. Κατά συνέπεια, η κρίση είναι εν δυνάμει και παγκόσμια και γεωπολιτική, όπως ακριβώς και η φιλοδοξία να υπερκεραστεί.
Η ευφυΐα της πρότασης είναι κι αυτή ανάλογη της φιλοδοξίας της. Συνδυάζει γνώσεις που σπάνια απαντώνται μαζί σε μια προσπάθεια σύγκλισης θέσεων οι οποίες φαντάζουν αντικρουόμενες, δεδομένου ότι καλούνται να συνάδουν τόσο με τη μακροοικονομία και την οικονομική επιστήμη όσο και με το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό δίκαιο. Η πρόταση συνδυάζει αφενός τη λεπτή χρήση των στενών περιθωρίων αυτονομίας που έχουν παρασχεθεί από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης σε συγκεκριμένους θεσμούς (π.χ. την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα), υπό συνθήκες μάλιστα πλήρους δυσπιστίας των κρατών που τους δημιούργησαν (αλλά και μεταξύ των κρατών και των θεσμών που αυτά δημιούργησαν), και αφετέρου τα μαθήματα που έχει να μας διδάξει μια οικονομική επιστήμη η οποία ταλανίζεται, εδώ και δεκαετίες, από τον μονεταρισμό. Η πρόταση αυτή, λοιπόν, καταδεικνύει κάτι που φαντάζει δυσπρόσιτο και ουτοπικό: ναι, ασφαλώς και θα μπορούσε να υπάρξει λύση στην κρίση του ευρώ.
Αφήνω στον αναγνώστη την έκπληξη και την ικανοποίηση της ανακάλυψης. Το μόνο που μπορώ εγώ να πω είναι ότι δεν εντόπισα κανέναν σοβαρό λόγο που να καθιστά την πρόταση ανεφάρμοστη και το εγχείρημα αδύνατο.
Ως προς το διακύβευμα, ενδέχεται να είναι ακόμα σοβαρότερο από αυτό που προαναγγέλλουν οι συγγραφείς της παρούσας πρότασης. Συνίσταται απλά στο να μάθουμε αν ολόκληρη η Ευρώπη είναι καταδικασμένη από τις αδυσώπητες συνέπειες των οικονομικών εξελίξεων σε μια δραματική ύφεση που δεν της αφήνει κανένα περιθώριο πέρα από τη φθίνουσα πορεία, ή αν μια άλλη θεώρηση των οικονομικών μηχανισμών και των κανόνων που τους διέπουν μπορεί να διανοίξει λιγότερο ανησυχητικές προοπτικές. Τα κράτη στα οποία απευθύνεται η 'Μετριοπαθής πρόταση' οφείλουν να απαντήσουν σ' αυτό ακριβώς το διακύβευμα. Το όφελος από τη θετική ανταπόκριση στην 'πρόταση', την οποία θεωρώ αναγκαία, θα είναι η κατάρρευση των επικίνδυνων μαλθουσιανών παραδοχών, που την παρούσα στιγμή συνηγορούν στην καταδίκη μας.
Mισέλ Ροκάρ".
