Έπειτα από πολύχρονη σιωπή ο Θέμης Δημητρακόπουλος επανέρχεται
στο ποιητικό προσκήνιο με την συλλογή "Ο Κάλχας στο Φίλιον" (εκδ.
Εύμαρος) υπό το ετερώνυμο Ιάσων Λειδινός. "Η αληθινή ποίηση είναι
πολιτική εξ ορισμού, ακόμη και στα πιο ερωτικά λαχανιάσματά της" λέει,
προσδιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκεται με την ποίηση.
Έτσι τα ποιήματα της νέας του συλλογής, κατά βάση ερωτικά, δεν αποστρέφουν το βλέμμα απ' όσα συμβαίνουν αυτή την περίοδο στη χώρας μας. Άλλωστε "ο ποιητής ανέκαθεν λειτουργούσε ως λοξή συνείδηση της κοινωνίας, ως ενοχλητικό έντομο που κεντρίζει την ανθρώπινη κατάσταση. Ακόμη και ως σαμποτέρ" λέει.
Η ποίηση και η πολιτική, το "Φίλιον" και ο έρωτας, "Ίντριγκες, έρωτες και άλλες προδοσίες" εμπλέκονται σκόπιμα στα ποιήματα του Λειδινού. Την αποκωδικοποίηση αυτής της εμπλοκής μάς βοηθάει να κάνουμε ο Θέμης Δημητρακόπουλος στην κουβέντα που είχαμε μαζί του, και έγινε με αφορμή την παρουσίαση του "Κάλχα στο Φίλιον" που θα γίνει τη Δευτέρα, στις 8 μ.μ. στον Όμιλο Πολιτισμού "Εύμαρος" Φωκίδος 26, Αμπελόκηποι. Για το βιβλίο μιλάνε ο Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης, συγγραφέας, και ο Βαγγέλης Ιντζίδης, εκπαιδευτικός/συγγραφέας. Ποιήματα διαβάζουν οι ηθοποιοί Λήδα Μανιατάκου και Αντώνης Καρυστινός.
* Στον καιρό της κρίσης πώς γράφεται η ποίηση;
Όπως γραφόταν πάντα. Ο κόσμος είναι μόνιμα σε κρίση. Κρίση ταυτότητας, κρίση κατεύθυνσης, κρίση κοινωνίας, κρίση πολιτισμού. Η ποίηση δεν απαντά στην κρίση, ερωτά κι αναρωτιέται. Ο ποιητής δεν έχει κανένα μίτο της Αριάδνης, με τον λόγο του ψηλαφεί τις μυστικές εξόδους από τον λαβύρινθο * τον προσωπικό του και του κόσμου. Το τελικό ερώτημα είναι: ποιος είμαι και ποια η σχέση μου με τον κόσμο.
* Για τη δική σας σχέση με τον κόσμο έχετε βρει την απάντηση, γιατί το ποιός είμαι το αναζητάμε σε όλη μας τη ζωή;
Ακόμα ψάχνω την ερώτηση... και δεν ξέρω αν η απάντηση σ' αυτήν την ακόμα άγνωστη ερώτηση είναι ίδια για όλους. Η ποίηση στερείται προσχημάτων - και η ανάγκη για ποίηση στον κόσμο σήμερα δεν είναι διόλου προφανής. Προσωπικά ο ποιητής μπορεί να πει ότι για τον ίδιο ο ποιητικός λόγος είναι προϋπόθεση ζωής, είναι λόγος ζωής. Κι αν η κοινωνία ζει συνήθως ερήμην της ποίησης, ο ποιητής δεν παύει ούτε στιγμή να είναι μέρος αυτής της κοινωνίας, να δρα και να μιλά ως πολιτικό ον.
* "Ο Κάλχας στο Φίλιον" εμφανίζεται 32 χρόνια μετά την πρώτη σας συλλογή, το "Ενυδρείο" του 1980. Τι έγινε όλο αυτό το διάστημα ο ποιητής;
Ποιος ξέρει. Αν εξαιρέσουμε κάποιες σπάνιες περατζάδες του, στην ουσία επανεμφανίζεται τον Δεκέμβρη του '11, και απ' ό,τι φαίνεται εννοεί να μη σωπάσει πια. Σαν ξαφνικά ν' άνοιξε μια φλέβα και δεν παύει να αιμορραγεί.
* Η ετερωνυμία από πού προέκυψε και ποιες ανάγκες καλύπτει;
Η ετερωνυμία στην περίπτωσή μου δεν είναι απόκρυψη. Είναι απόσταση. Ο αναγκαίος όρος για να επιβιώνω στην καθημερινότητα. Ο Ιάσων Λειδινός με ακολουθεί από την εφηβεία μου, τότε που άρχισα να μουντζουρώνω τα πρώτα λευκά χαρτιά με κάτι που, από έλλειψη άλλων καλύτερων όρων, αποκαλούμε ποίηση. Είναι το πρόσωπο μέσα στο πρόσωπο, η άλλη πλευρά του καθρέφτη.
* Ποιες σκοπιμότητες εξυπηρετεί αυτή η απόσταση σε σχέση με τον εαυτό όσο και με τον κοινωνικό ρόλο που κάθε άνθρωπος έχει;
Την ανάγκη για καθαρό βλέμμα, την ανάγκη για την αλήθεια. Ο ποιητής ποθεί το κοινό του, ποθεί τον αναγνώστη του, βυθίζεται στην κοινωνία, στα σώματα, στα μυαλά, στις συγκρούσεις. Το στοίχημα είναι κάθε φορά να βγαίνει σώος από τη συνουσία του με τον κόσμο, αγαπώντας αυτόν τον κόσμο που ωστόσο επιθυμεί σφόδρα να τον αλλάξει.
* Και οι μέρες που βιώνουμε σήμερα επιζητούν αυτή την αλλαγή κατεύθυνσης.
Μα αυτό είναι το αίτημα της ποίησης. Πάντοτε ήταν άλλωστε, πόσο μάλλον στην εποχή μας. Με αυτή την έννοια δεν έχει νόημα να μιλάμε για πολιτική, στρατευμένη ποίηση, γιατί η αληθινή ποίηση είναι πολιτική εξ ορισμού, ακόμη και στα πιο ερωτικά λαχανιάσματά της. Η ποίηση στον καιρό μας αξιώνει την αντίσταση στην ασχήμια, στην αδικία, και τροφοδοτεί την υπονόμευση του συστήματος και της αθλιότητας μιας ευτελισμένης εξουσίας. Τουλάχιστον για μένα αυτό σημαίνει εκτίθεμαι με δημόσιο λόγο, λόγο που εκφέρω έτσι κι αλλιώς και πέρα από το σώμα της ποίησης. Ο ποιητής ανέκαθεν λειτουργούσε ως λοξή συνείδηση της κοινωνίας, ως ενοχλητικό έντομο που κεντρίζει την ανθρώπινη κατάσταση. Ακόμη και ως σαμποτέρ. "Ο Κάλχας στο Φίλιον" άλλωστε ξεκινάει με έναν "Εμπρησμό": "Φωτιά/στον κόσμο ετούτο / να καεί να ζεσταθούμε/". Που πάει να πει, όταν αυτή τη στιγμή η κοινωνία φλέγεται ο ποιητής δεν είναι με τους πυροσβέστες.
* Και τι γυρεύει ο τυφλός μάντης στο "Φίλιον", το γνωστό στέκι της πολιτικής -και όχι μόνο- ελίτ της χώρας;
Μα είναι το στοιχείο του. Σε μια εποχή όπου η πολιτική έχει καταντήσει συνώνυμη της αδιαφάνειας, της συναλλαγής, της διαπλοκής, ένας τυφλός και μάλιστα μάντης είναι ο πιο κατάλληλος για να ερμηνεύει και να υπηρετεί το σύστημα· ένα σύστημα όπου το συγκεκριμένο "Φίλιον" της οδού Σκουφά λειτουργεί ως σημείο. Ως κέντρον της γνωστής παρέας που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αδυσώπητη πορεία της χώρας μέχρι τη σημερινή καταστροφή.
* Έρωτας και πολιτική διατρέχουν το βιβλίο· πώς συνυπάρχουν;
Όπως συνυπάρχουν τα σώματα των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους. Στο βιβλίο, πλάι στο σημαδεμένο από τους χρυσαυγίτες κορμί του Αφρικανού μετανάστη, συνυπάρχει το ιδρωμένο ερωτικό σώμα της αγαπημένης. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο, ίσα ίσα ο έρωτας για τον έναν, για τη μία, μέσα από τον ποιητικό λόγο αλλά και τη συνειδητοποίηση γίνεται έρωτας για τον κόσμο. Δεν μπορείς ν' αγαπάς αν ταυτόχρονα δεν μάχεσαι την ασχήμια, τη βία, την αδικία και τη μιζέρια. Στο βιβλίο υπάρχουν ποιήματα που καταγγέλλουν τον φασισμό, που μιλάνε για τους μετανάστες συμπολίτες μας... όπως και ποιήματα που συνομιλούν με το αγαπώμενο πρόσωπο. Είναι το ίδιο βλέμμα που αγκαλιάζει ολιστικά τη ζωή και τον κόσμο.
Homo Loviens
Τα χέρια είναι
που μας κάνουνε
ανθρώπους
γι' αυτό κάθε που
με χαϊδεύεις
σηκώνομαι
ξανά
στα δυο μου πόδια
Ωδή σ' έναν γενναίο χρυσαυγίτη
Φασισμός
είναι
το ανορθόγραφο
μίσος
που όζει
η ευνουχισμένη σου
ζωή
Της άλλης όχθης
Σκέφτηκες ποτέ
κοιτώντας
το χαλασμένο ρολόι
στο κομό
πλάι στις παλιές φωτογραφίες
πως οι νεκροί
είναι
ανυπεράσπιστοι
στο πένθος μας;
Και τώρα τι λες
Σπασμένο πατίνι
στην κατηφόρα
καθώς στρίβει
δεξιά
στη γωνιά
μιας χώρας
που δεν αναγνωρίζω
πια
η ελευθερία
Έτσι τα ποιήματα της νέας του συλλογής, κατά βάση ερωτικά, δεν αποστρέφουν το βλέμμα απ' όσα συμβαίνουν αυτή την περίοδο στη χώρας μας. Άλλωστε "ο ποιητής ανέκαθεν λειτουργούσε ως λοξή συνείδηση της κοινωνίας, ως ενοχλητικό έντομο που κεντρίζει την ανθρώπινη κατάσταση. Ακόμη και ως σαμποτέρ" λέει.
Η ποίηση και η πολιτική, το "Φίλιον" και ο έρωτας, "Ίντριγκες, έρωτες και άλλες προδοσίες" εμπλέκονται σκόπιμα στα ποιήματα του Λειδινού. Την αποκωδικοποίηση αυτής της εμπλοκής μάς βοηθάει να κάνουμε ο Θέμης Δημητρακόπουλος στην κουβέντα που είχαμε μαζί του, και έγινε με αφορμή την παρουσίαση του "Κάλχα στο Φίλιον" που θα γίνει τη Δευτέρα, στις 8 μ.μ. στον Όμιλο Πολιτισμού "Εύμαρος" Φωκίδος 26, Αμπελόκηποι. Για το βιβλίο μιλάνε ο Γιώργος - Ίκαρος Μπαμπασάκης, συγγραφέας, και ο Βαγγέλης Ιντζίδης, εκπαιδευτικός/συγγραφέας. Ποιήματα διαβάζουν οι ηθοποιοί Λήδα Μανιατάκου και Αντώνης Καρυστινός.
* Στον καιρό της κρίσης πώς γράφεται η ποίηση;
Όπως γραφόταν πάντα. Ο κόσμος είναι μόνιμα σε κρίση. Κρίση ταυτότητας, κρίση κατεύθυνσης, κρίση κοινωνίας, κρίση πολιτισμού. Η ποίηση δεν απαντά στην κρίση, ερωτά κι αναρωτιέται. Ο ποιητής δεν έχει κανένα μίτο της Αριάδνης, με τον λόγο του ψηλαφεί τις μυστικές εξόδους από τον λαβύρινθο * τον προσωπικό του και του κόσμου. Το τελικό ερώτημα είναι: ποιος είμαι και ποια η σχέση μου με τον κόσμο.
* Για τη δική σας σχέση με τον κόσμο έχετε βρει την απάντηση, γιατί το ποιός είμαι το αναζητάμε σε όλη μας τη ζωή;
Ακόμα ψάχνω την ερώτηση... και δεν ξέρω αν η απάντηση σ' αυτήν την ακόμα άγνωστη ερώτηση είναι ίδια για όλους. Η ποίηση στερείται προσχημάτων - και η ανάγκη για ποίηση στον κόσμο σήμερα δεν είναι διόλου προφανής. Προσωπικά ο ποιητής μπορεί να πει ότι για τον ίδιο ο ποιητικός λόγος είναι προϋπόθεση ζωής, είναι λόγος ζωής. Κι αν η κοινωνία ζει συνήθως ερήμην της ποίησης, ο ποιητής δεν παύει ούτε στιγμή να είναι μέρος αυτής της κοινωνίας, να δρα και να μιλά ως πολιτικό ον.
* "Ο Κάλχας στο Φίλιον" εμφανίζεται 32 χρόνια μετά την πρώτη σας συλλογή, το "Ενυδρείο" του 1980. Τι έγινε όλο αυτό το διάστημα ο ποιητής;
Ποιος ξέρει. Αν εξαιρέσουμε κάποιες σπάνιες περατζάδες του, στην ουσία επανεμφανίζεται τον Δεκέμβρη του '11, και απ' ό,τι φαίνεται εννοεί να μη σωπάσει πια. Σαν ξαφνικά ν' άνοιξε μια φλέβα και δεν παύει να αιμορραγεί.
* Η ετερωνυμία από πού προέκυψε και ποιες ανάγκες καλύπτει;
Η ετερωνυμία στην περίπτωσή μου δεν είναι απόκρυψη. Είναι απόσταση. Ο αναγκαίος όρος για να επιβιώνω στην καθημερινότητα. Ο Ιάσων Λειδινός με ακολουθεί από την εφηβεία μου, τότε που άρχισα να μουντζουρώνω τα πρώτα λευκά χαρτιά με κάτι που, από έλλειψη άλλων καλύτερων όρων, αποκαλούμε ποίηση. Είναι το πρόσωπο μέσα στο πρόσωπο, η άλλη πλευρά του καθρέφτη.
* Ποιες σκοπιμότητες εξυπηρετεί αυτή η απόσταση σε σχέση με τον εαυτό όσο και με τον κοινωνικό ρόλο που κάθε άνθρωπος έχει;
Την ανάγκη για καθαρό βλέμμα, την ανάγκη για την αλήθεια. Ο ποιητής ποθεί το κοινό του, ποθεί τον αναγνώστη του, βυθίζεται στην κοινωνία, στα σώματα, στα μυαλά, στις συγκρούσεις. Το στοίχημα είναι κάθε φορά να βγαίνει σώος από τη συνουσία του με τον κόσμο, αγαπώντας αυτόν τον κόσμο που ωστόσο επιθυμεί σφόδρα να τον αλλάξει.
* Και οι μέρες που βιώνουμε σήμερα επιζητούν αυτή την αλλαγή κατεύθυνσης.
Μα αυτό είναι το αίτημα της ποίησης. Πάντοτε ήταν άλλωστε, πόσο μάλλον στην εποχή μας. Με αυτή την έννοια δεν έχει νόημα να μιλάμε για πολιτική, στρατευμένη ποίηση, γιατί η αληθινή ποίηση είναι πολιτική εξ ορισμού, ακόμη και στα πιο ερωτικά λαχανιάσματά της. Η ποίηση στον καιρό μας αξιώνει την αντίσταση στην ασχήμια, στην αδικία, και τροφοδοτεί την υπονόμευση του συστήματος και της αθλιότητας μιας ευτελισμένης εξουσίας. Τουλάχιστον για μένα αυτό σημαίνει εκτίθεμαι με δημόσιο λόγο, λόγο που εκφέρω έτσι κι αλλιώς και πέρα από το σώμα της ποίησης. Ο ποιητής ανέκαθεν λειτουργούσε ως λοξή συνείδηση της κοινωνίας, ως ενοχλητικό έντομο που κεντρίζει την ανθρώπινη κατάσταση. Ακόμη και ως σαμποτέρ. "Ο Κάλχας στο Φίλιον" άλλωστε ξεκινάει με έναν "Εμπρησμό": "Φωτιά/στον κόσμο ετούτο / να καεί να ζεσταθούμε/". Που πάει να πει, όταν αυτή τη στιγμή η κοινωνία φλέγεται ο ποιητής δεν είναι με τους πυροσβέστες.
* Και τι γυρεύει ο τυφλός μάντης στο "Φίλιον", το γνωστό στέκι της πολιτικής -και όχι μόνο- ελίτ της χώρας;
Μα είναι το στοιχείο του. Σε μια εποχή όπου η πολιτική έχει καταντήσει συνώνυμη της αδιαφάνειας, της συναλλαγής, της διαπλοκής, ένας τυφλός και μάλιστα μάντης είναι ο πιο κατάλληλος για να ερμηνεύει και να υπηρετεί το σύστημα· ένα σύστημα όπου το συγκεκριμένο "Φίλιον" της οδού Σκουφά λειτουργεί ως σημείο. Ως κέντρον της γνωστής παρέας που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αδυσώπητη πορεία της χώρας μέχρι τη σημερινή καταστροφή.
* Έρωτας και πολιτική διατρέχουν το βιβλίο· πώς συνυπάρχουν;
Όπως συνυπάρχουν τα σώματα των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους. Στο βιβλίο, πλάι στο σημαδεμένο από τους χρυσαυγίτες κορμί του Αφρικανού μετανάστη, συνυπάρχει το ιδρωμένο ερωτικό σώμα της αγαπημένης. Το ένα δεν αναιρεί το άλλο, ίσα ίσα ο έρωτας για τον έναν, για τη μία, μέσα από τον ποιητικό λόγο αλλά και τη συνειδητοποίηση γίνεται έρωτας για τον κόσμο. Δεν μπορείς ν' αγαπάς αν ταυτόχρονα δεν μάχεσαι την ασχήμια, τη βία, την αδικία και τη μιζέρια. Στο βιβλίο υπάρχουν ποιήματα που καταγγέλλουν τον φασισμό, που μιλάνε για τους μετανάστες συμπολίτες μας... όπως και ποιήματα που συνομιλούν με το αγαπώμενο πρόσωπο. Είναι το ίδιο βλέμμα που αγκαλιάζει ολιστικά τη ζωή και τον κόσμο.
Homo Loviens
Τα χέρια είναι
που μας κάνουνε
ανθρώπους
γι' αυτό κάθε που
με χαϊδεύεις
σηκώνομαι
ξανά
στα δυο μου πόδια
Ωδή σ' έναν γενναίο χρυσαυγίτη
Φασισμός
είναι
το ανορθόγραφο
μίσος
που όζει
η ευνουχισμένη σου
ζωή
Της άλλης όχθης
Σκέφτηκες ποτέ
κοιτώντας
το χαλασμένο ρολόι
στο κομό
πλάι στις παλιές φωτογραφίες
πως οι νεκροί
είναι
ανυπεράσπιστοι
στο πένθος μας;
Και τώρα τι λες
Σπασμένο πατίνι
στην κατηφόρα
καθώς στρίβει
δεξιά
στη γωνιά
μιας χώρας
που δεν αναγνωρίζω
πια
η ελευθερία
