Αν οι εκλογές μιας μικρής χώρας παρουσιάζουν τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον, αυτό δεν οφείλεται μόνο στις ενδεχόμενες επιπτώσεις τους στην ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομισματική σταθερότητα, αλλά και στο γεγονός ότι κρίνονται ζητήματα που αφορούν τους τρόπους συγκρότησης των πολιτικών κοινωνιών. Γι’ αυτό άλλωστε πολλοί γνωστοί στοχαστές, στην Ευρώπη και στην Αμερική, σχολιάζουν ή παίρνουν, άλλος με περισσότερο, άλλος με λιγότερο κατηγορηματικό τρόπο, θέση απέναντι στο ελληνικό ζήτημα, αλλά όλοι το θεωρούν ως κρίσιμο ευρωπαϊκό ζήτημα· όχι ως δίλημμα εντός ή εκτός Ευρώπης, όπως συμβαίνει στην ελληνική πολιτική σκηνή.
Πρόκειται για ένα νέο ζήτημα στην πολιτική πρακτική και θεωρία. Αφορά την τύχη της οφειλέτριας δημοκρατίας. Η πολιτική φιλοσοφία αναφέρεται στις πολιτείες που είναι αυτόνομες και αυτάρκεις. Τι συμβαίνει όμως με μια πολιτεία η οποία δεν είναι αυτάρκης και στην οποία η δανειακή σύμβαση αποπληρωμής των χρεών της καθορίζει και την εσωτερική (οικονομική και κοινωνική) πολιτική της; Η συνθήκη λ.χ. ότι το Μνημόνιο και η συνοδευτική του νομοθεσία ορίζει τον κύκλο εντός του οποίου μόνο μπορούν να ψηφίσουν οι Έλληνες, είναι διαφορετική από εκείνη, σύμφωνα με την οποία μια ηττημένη χώρα θα πρέπει να πολιτεύεται εντός των ορίων που της επιβάλλει μια ταπεινωτική συνθήκη μετά από έναν καταστροφικό πόλεμο; Αλλά αυτό το ζήτημα αποκτά ανανεωμένο και γενικότερο ενδιαφέρον, καθώς η μια χώρα μετά την άλλη βρίσκονται σε κατάσταση οφειλέτριας δημοκρατίας. Ποτέ δεν είχε τεθεί ιστορικά με σαφέστερο τρόπο το ζήτημα τούτο από τις εκλογές αυτές. Επομένως, η «μάχη της Ελλάδας» στις 17 Ιουνίου, αφορά την υπεράσπιση της αρχής ότι μια δημοκρατία μπορεί να κάνει θεμελιακές επιλογές και ότι αυτός είναι ο όρος ύπαρξής της. Αφορά δηλαδή ζητήματα αρχών πολιτικής συγκρότησης και στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά και μιας νέας διευθέτησης ανάμεσα στη σφαίρα της οικονομίας και τη σφαίρα της πολιτικής. Δεν είναι απλές οι απαντήσεις.
Προπαντός, όμως, αυτή η μάχη δεν μπορεί να κριθεί με απλή πλειοψηφία, ούτε καν με αυτοδυναμία. Χρειάζεται μια ευρύτατη έκφραση εμπιστοσύνης του εκλογικού σώματος. Χρειάζεται ακόμη η καλλιέργεια ενός πνεύματος εμπιστοσύνης, συνεργασιών και συγκλίσεων των μεγάλων ρευμάτων της αριστεράς, της οικολογίας, των παλιών και των νέων κοινωνικών κινημάτων, των χώρων της δημιουργίας και της τέχνης, της αμφισβήτησης των έμφυλων ρόλων, του ριζοσπαστικού μοντερνισμού που υπάρχει στην κοινωνία αυτή. Γιατί στην οικονομική ασφυξία με την οποία απειλείται η χώρα (με συνέπειες στη ρευστότητα, διακοπή της πιστοδοτικής ροής εισαγωγών και εξαγωγών, επικείμενες ελλείψεις αγαθών κλπ.) μόνο μια πολύ δυνατή και πολύ μεγάλη εκδήλωση πολιτικής αποφασιστικότητας εκ μέρους των πολιτών μπορεί να είναι αντιστάθμισμα, επαναφέροντας με διαφορετικούς όρους το ελληνικό πρόβλημα στο προσκήνιο, όχι μόνο της ευρωπαϊκής, αλλά και της διεθνούς πολιτικής. Ο κίνδυνος δεν προέρχεται μόνο από μια αναγκαστική έξοδο από το ευρώ, της οποίας το κόστος είναι πράγματι δυσανάλογο και οι συνέπειες απρόβλεπτες, αλλά από την αργή οικονομική ασφυξία της χώρας εξαιτίας της καλλιέργειας αβεβαιότητας ως προς το μέλλον της, η οποία θα την παραλύσει στρέφοντας βαθμιαία τους πολίτες εναντίον αλλήλων και εναντίον της κυβέρνησης.
Γι’ αυτό χρειάζεται από την πλευρά της Αριστεράς η μέγιστη δυνατή σαφήνεια ως προς το τι θα καταργήσει με νόμο και ως προς το τι θα διαπραγματευτεί. Με νομική και οικονομοτεχνική ακρίβεια πρέπει να εξηγηθεί τι σημαίνει κατάργηση του Μνημονίου. Γιατί, κι εδώ και στο εξωτερικό, πολλοί, καλόπιστοι άνθρωποι, είναι θύματα της παραπληροφόρησης και της σύγχυσης. Παράλληλα, για να εξασφαλίσει η Αριστερά τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση των παραγωγικών ηλικιών που την πριμοδότησαν ως τώρα, χρειάζεται μια ευρυγώνια και μακράς πνοής πολιτική πρόταση αλλαγών. Η Αριστερά δεν πρέπει να εκφράζει μόνο τη διαμαρτυρία. Πρέπει να προβάλει ένα καινούργιο κοινωνικό συμβόλαιο, το οποίο θα παίρνει υπόψη του τις νέες αλλαγές που υπονόμευσαν το παλιό, χωρίς να υποκύπτει στη λογική της γενικευμένης απορρύθμισης. Σ’ αυτή την ιστορία δεν υπάρχουν πρότυπα για αντιγραφή και μίμηση. Αλλά, αν ο καιρός αυτός είναι συναρπαστικός, είναι γιατί μας αναγκάζει να σκεφτούμε πράγματα εξαρχής. Να σκεφτούμε τη δημοκρατία σαν αυτοθέσμιση. Αυτή, πιστεύω, είναι και η γοητεία της ελληνικής υπόθεσης για τους σύγχρονους στοχαστές που γράφουν για να τη στηρίξουν.
Ο Αντώνης Λιάκος διδάσκει σύγχρονη ιστορία στη Φιλοσοφική Αθηνών
