Μichel Waltzer, φιλόσοφος
Του Άγγελου Μανταδάκη
Η ανακίνηση του ζητήματος του κέντρου της Αθήνας σε σχέση με το μεταναστευτικό και την άνοδο της εγκληματικότητας, σ' αυτήν ακριβώς την συγκυρία, όχι απλά δεν είναι τυχαία, αλλά επιχειρεί, πέραν των άλλων, και μια στρέβλωση των πραγματικών αιτίων της παρακμής του κέντρου.
Η Αθήνα του 1960 ήταν μια πόλη κοινωνικά ανοικτή και ενωμένη. Ασφαλώς υπήρχαν συνοικίες πλούσιες και φτωχές, βιομηχανικές και εργατικές ζώνες. Ωστόσο ήταν δυνατό οικογένειες με περιορισμένα μέσα να κατοικούν σε μικρά διαμερίσματα στις πλούσιες περιοχές (συχνά στα υπόγεια πολυκατοικιών) και οικογένειες πλούσιες (ή νεόπλουτες) να ζουν σε μεγάλες ανακαινισμένες και εκσυγχρονισμένες κατοικίες στις λιγότερο εύπορες συνοικίες.
Ο εξαμερικανισμός της πόλης οδήγησε σε έναν γεωγραφικό διαχωρισμό των κοινωνικών τάξεων. Τι ήταν ο εξαμερικανισμός;
Όπως τον περιγράφει ο Γιώργος Πρεβελάκης στο βιβλίο του «Επιστροφή στην Αθήνα», ήταν η ανάπτυξη των προαστίων με τη δημιουργία πολλών κέντρων δορυφορικά της πόλης που οδηγούσε σε εγκατάλειψη και τελικά παρακμή του κέντρου (συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού).
Έτσι «πίσω» έμεναν τα πολύ φτωχά στρώματα της πόλης , οι εσωτερικοί μετανάστες και οι μειονοτικοί συμπολίτες μας της Θράκης (που όχι τυχαία είχαν παρακινηθεί να εγκαταλείψουν τους νομούς τους και να αναζητήσουν καλύτερη τύχη στην Αθήνα).
Οι κοινωνικά ισχυρότεροι ματακινήθηκαν σταδιακά στα προάστια, όπου οι αξίες γης ανέβαιναν ραγδαία και οι πόροι πλέον προσανατολίζονταν προς την κατεύθυνση αυτή. Όσοι έμεναν πίσω αντιμετώπιζαν την απαξίωση και την υποβάθμιση της γειτονιάς τους.
Οι τάξεις διαχωρίστηκαν: οι πλουσιότεροι στα προάστια κυρίως στα ανατολικά, τα βόρεια και το νότια (ανάλογα με τη διαστρωμάτωση), οι φτωχότεροι στις παράκεντρες συνοικίες και σε κάποια δυτικά προάστια. Το κενό στις γειτονιές του κέντρου κάλυψαν αργότερα οι μετανάστες και πρόσφυγες που άρχισαν να έρχονται στην χώρα μας.
Ένα σχέδιο, επομένως, επιστροφής της κατοικίας στο κέντρο με την ευρύτερη έννοιά του σημαίνει τη δημιουργία υποδομών που θα στηρίξουν αυτό το εγχείρημα, αλλά και εφαρμογή πολιτικών που θα αποκαθιστούν την συνέχεια της πόλης. Θα απαιτηθούν νέα εργαλεία που θα διαμορφώσουν ευνοϊκό περιβάλλον. Παλιότερα ο ΣΥΝ π.χ. είχε προτείνει την ιδέα της επισκευής και αποκατάστασης παλαιών κατοικιών σε συνοικίες όπως ο Κεραμεικός, το Μεταξουργείο, ο Κολωνός κ.λπ., με συμφέροντα δάνεια και με τον όρο να δοθούν με φθηνό ενοίκιο σε νεαρά ζευγάρια.
Θα απαιτηθεί επίσης μια ριζική αλλαγή πολιτικής στο ζήτημα των χρήσεων γης όπου σε μια σειρά παραδοσιακές γειτονιές εντός ή δίπλα στο ιστορικό κέντρο, η κατάσταση είναι τραγελαφική. Περιοχές «αμιγούς κατοικίας», όπως η Ιερά Οδός, έχουν κυριολεκτικά καταληφθεί από επιχειρήσεις νυκτερινών κέντρων διασκέδασης και μόνο κατοικία δεν υπάρχει. Επιβάλλεται ακόμη η πολιτεία να αναθεωρήσει τις αντιλήψεις της για το περιεχόμενο των αναπλάσεων ιστορικών συνοικιών που έχουν μετατραπεί σε υπερτοπικά κέντρα διασκέδασης απαγορευτικά για την κατοικία.
Ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση ανάδειξε τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του κέντρου της Αθήνας δείχνει καθαρά, νομίζω, ότι οι άνθρωποι είναι στον κόσμο τους. Το πραγματικό τους ενδιαφέρον είναι να αλλάξουν την ατζέντα των εκλογών.
Είναι υπαρκτό και άμεσο πρόβλημα το μεταναστευτικό; Προφανώς και είναι. Είναι εξίσου σοβαρό και άμεσο το πρόβλημα της εγκληματικότητας; Προφανώς. Αλλά το καθένα έχει την αυτονομία του. Και κυρίως δεν είναι αυτά που καθιστούν προβληματικό το κέντρο της πόλης. Όσες επιχειρήσεις σκούπας κι αν γίνουν, όσοι μετανάστες κι αν επαναπροωθηθούν, το κέντρο δεν θα αλλάξει μορφή.
