Το πρώτο και τα άλλα δύο γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη (1)

Γράφει ο Γιώργος Πετρόπουλος
 
Στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940- 1941 ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης έγραψε τρία γράμματα με τα οποία επιχείρησε να προσδιορίσει την πολιτική γραμμή που έπρεπε να ακολουθήσουν οι κομμουνιστές.  Τα τρία αυτά γράμματα δεν ταυτίζονται στο πολιτικό τους περιεχόμενο, συνιστούν όμως μια διαλεκτική συνέχεια.
Ο λόγος είναι απλός. Αναφέρονται σε διαφορετικές φάσεις- και συνεπώς σε διαφορετικές συνθήκες- του πολέμου που τροποποιούσαν τον χαρακτήρα του. Για την ακρίβεια, η διαφορά στην πολιτική γραμμή βρίσκεται ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο γράμμα. Το τρίτο δεν έχει διαφορετική γραμμή από το δεύτερο και η χρησιμότητά του ήταν να καταγγείλει τον χαφιέδικο ρόλο της Προσωρινής Διοίκησης, του πλαστού δηλαδή ΚΚΕ που είχε στήσει ο Μανιαδάκης.

Η θεωρία των αντιτιθέμενων γραμμάτων: Δύο σχολές

Για να έχουμε πλήρη αντίληψη των ιστορικών δεδομένων που αφορούν στα τρία γράμματα του Ζαχαριάδη πρέπει να μην μας διαφεύγει το γεγονός πως μόνο το πρώτο δημοσιεύτηκε και έγινε ευρύτερα γνωστό στον ελληνικό λαό, στην εργατική τάξη, στα μέλη και στους φίλους του ΚΚΕ. Το δεύτερο γράμμα δημοσιοποιήθηκε από την Ασφάλεια και δημοσιεύτηκε στον αθηναϊκό Τύπο (και στο Ριζοσπάστη) στις 9 Μαρτίου 1947. Το τρίτο, είδε για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας στην ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ της Κατοχής (ΚΟΜΕΠ, αρ. φύλλου 2, Ιούνης του 1942). Συνεπώς ούτε το δεύτερο ούτε το τρίτο γράμμα είχαν κάποια πολιτική επίδραση στον εργαζόμενο λαό και στους κομμουνιστές κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Αυτό, φυσικά δεν αναιρεί την ιστορική αξία και σημασία τους για την μελέτη της ιστορίας του ΚΚΕ.

Την διαλεκτική ενότητα μεταξύ των τριών γραμμάτων την έχει υπογραμμίσει ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης όπως θα αποδείξουμε στη συνέχεια. Προηγουμένως όμως οφείλουμε να αναφερθούμε σε ένα ιστορικό γεγονός που σήμερα επαναλαμβάνεται αναποδογυρισμένο. Την δεκαετία του ’40, στη διάρκεια του πολέμου και μετά την απελευθέρωση, η άρχουσα τάξη και όλος ο αντικομουνιστικός συρφετός (από την ασφάλεια μέχρι το μικρότερο παραμάγαζο του αντικομουνισμού) έστησαν την θεωρία περί αντιτιθέμενων γραμμάτων του Ν. Ζαχαριάδη, το ότι δήθεν το ένα γράμμα αναιρούσε το άλλο, με το εξής τρόπο: Αδυνατώντας να χτυπήσουν το πρώτο γράμμα και να στηρίξουν πάνω σ’ αυτό την θεωρία περί προδοτικού ΚΚΕ, επικαλούνταν το δεύτερο και το τρίτο ως αναίρεση του πρώτου. «Ναι», έλεγαν, τότε. «Υπάρχει το πρώτο γράμμα που καλεί τον ελληνικό λαό να πολεμήσει ενάντια στην ιταλική εισβολή αλλά υπάρχουν και τα άλλα δύο γράμματα που χαρακτηρίζουν τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό και καταφέρονται κατά της κυβέρνησης Μεταξά. Να η προδοσία του ΚΚΕ».

Τώρα την σκυτάλη περί διαφορετικών και αντιτιθέμενων γραμμάτων την πήραν οι υπερεπαναστάτες. Το πρώτο γράμμα λένε ήταν απολύτως λαθεμένο (με πλάγιο αλλά σαφή τρόπο η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ το χαρακτήρισε σοσιαλπατριωτικό- προδοτικό ντοκουμέντο. Βλέπε άρθρο του Κ. Σκολαρίκου στην πασχαλιάτικο Ριζοσπάστη και απάντηση του Εργατικού Αγώνα) αλλά υπάρχουν και τα άλλα δύο που είναι σωστά.

Η διαλεκτική ενότητα των τριών γραμμάτων: Τι λέει ο Ζαχαριάδης

Όπως προαναφέραμε τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη διαφέρουν μεταξύ τους στην πολιτική γραμμή αλλά βρίσκονται σε διαλεκτική ενότητα. Το δεύτερο και το τρίτο γράμμα δεν συνιστούν, μεταξύ τους, κάτι διαφορετικό στην πολιτική γραμμή. Συνεπώς, η γραμμή του δεύτερου γράμματος ήταν γνωστή από τότε που δημοσιεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ της κατοχής το τρίτο γράμμα. Αν και το δεύτερο γράμμα δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ασφάλεια στις 9 Μαρτίου του 1947, εντούτοις οι αντικομουνιστικοί κύκλοι -που γνώριζαν το περιεχόμενό του- μιλούσαν γι’ αυτό και το αξιοποιούσαν κατά του ΚΚΕ πολύ νωρίτερα.

Για το δεύτερο γράμμα του, ο Ν. Ζαχαριάδης δεν έγραψε πρώτη φορά, τον Μάρτη του 1947, όταν αυτό δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ασφάλεια. Τον Ιούλιο του 1946, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης που είχε με τους Γ. Πετσόπουλο, τον πράκτορα της Ασφάλειας Τ. Χατζηαναστασίου και άλλους -κι επειδή υπήρξαν αναφορές, με υπονοούμενα, σ’ αυτό το δεύτερο γράμμα–, ο Ν. Ζαχαριάδης τοποθετήθηκε συγκεκριμένα. Στο Ριζοσπάστη της 7ης Ιουλίου 1946, σελ. 2, δημοσιεύτηκε ένα ανυπόγραφο κείμενο, που όμως ο συντάκτης του δε θα μπορούσε να είναι άλλος παρά μόνο ο Νίκος Ζαχαριάδης.  

Το άρθρο αυτό- που έχει τίτλο «ΔΥΟ ΡΟΛΟΙ ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΕΡΓΟ- Η ΚΑΚΟΗΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΑΚΟΠΙΣΤΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ Ο ΧΑΦΙΕΣ ΧΑΤΖΗΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ»- ανάμεσα στα άλλα αναφέρει: «Το ‘‘2ο γράμμα’’ του σ. Ζαχαριάδη, που γράφτηκε στις 22/11/40, δεν έχει δημοσιευθεί και βρίσκεται στα χέρια της Ασφάλειας. Ούτε ο Χατζηαναστάσης τολμά να το δημοσιεύσει. Το 2^ο αυτό γράμμα ήταν μια πρόταση που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης στην Π.Δ. να αποταθεί αυτή στο Μεταξά, είτε και με την υπογραφή του σ. Ζαχαριάδη, και να του προτείνει να ζητήσει τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ για έντιμη ειρήνη με την Ιταλία. Αν η Ιταλία δε δεχότανε τις προτάσεις μας, θα συνεχίζαμε τον πόλεμο ενάντιά της. Το Μεταξά, αν δε δεχότανε να κάνει τις προτάσεις, θα τον καταγγέλλαμε ότι με τον πόλεμο που διεξάγει δεν εξυπηρετεί πια εθνικά μα πλουτοκρατικά και ξένα ιμπεριαλιστικά (αγγλικά) συμφέροντα. Η γραμμή αυτή, μέσα στις τότε καινούριες, ύστερα απ’ το διώξιμο των Ιταλών εισβολέων απ’ το ελληνικό έδαφος, ελληνικές συνθήκες, ήταν η μόνη σωστή, γιατί πήγαινε να βγάλει την Ελλάδα έντιμα και αξιόπρεπα απ’ τον πόλεμο και να συντελέσει στη διατήρηση της ειρήνης στα Βαλκάνια. Αυτό το πράγμα ο Χίτλερ δεν τόθελε γιατί οπωσδήποτε, πριν χτυπήσει την ΕΣΣΔ, έπρεπε να ξεκαθαρίσει τα νοτιοανατολικά νώτα του, εισβάλλοντας στα Βαλκάνια. Έτσι η πολιτική που έβαζε το 2ο γράμμα απόβλεπε στο να δημιουργήσει εμπόδια στα χιτλερικά σχέδια. Παράλληλα ξεσκεπαζόταν η αντιελληνική και δουλική προς τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό πολιτική των Γκλύξμπουργκ- Μεταξά. Έτσι το 2ο γράμμα (που δε δημοσιεύτηκε ποτέ και που στο γράμμα του σ. Ζαχαριάδη «για όλες τις οργανώσεις, τα στελέχη και τα μέλη του ΚΚΕ» που δόθηκε στο Λιανόπουλο [σημείωση Γ.Π.: πρόκειται για το τρίτο γράμμα] –βλέπε Ρίζο 28.10.45– δίνεται όχι το κείμενο, μα μόνο η γραμμή που έμπαινε σ’ αυτό, το 2ο γράμμα) αποτελούσε όχι άρνηση, μα αντίθετα συμπλήρωση και προέκταση στις καινούργιες τότε συνθήκες στο 1ο γράμμα. Το 2ο αυτό γράμμα δεν έχει έτσι καμμία σχέση με την εξτρεμιστική και ουσιαστικά πεμπτοφαλαγγίτικη πολιτική της Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής, που δεν κατάλαβε το πραγματικό νόημα που έκρυβε η 28 Οκτώβρη 1940, πολιτική που ενέπνευσε τότε και τώρα τόσο εκθειάζει ο προβοκάτορας Πετσόπουλος» (Νίκος Ζαχαριάδης: «Ιστορικά Διλήμματα- Ιστορικές Απαντήσεις- Άπαντα τα δημοσιευμένα 1940- 1945», εκδόσεις Καστανιώτη 2011, σελ. 381).

Αυτή είναι η αλήθεια για την σχέση των τριών γραμμάτων γραμμένη από τον ίδιο τον ηγέτη του ΚΚΕ. Η σημερινή, όμως ηγεσία του ΚΚΕ, κάνει πως δεν την ξέρει και την διαστρεβλώνει κατάφορα.

Οι αλχημείες του Μ. Μαΐλη

Πριν επεκταθούμε αναλυτικά στις ιστορικές συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκαν το πρώτο και τα άλλα δύο γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη οφείλουμε να κάνουμε μία παρέκβαση. Το παρόν άρθρο είχε μια διαφορετική δομή και διάταξη. Την Κυριακή 17-5-2001, όμως, δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη ένα άρθρο του Μάκη Μαΐλη με τίτλο «Η οπορτουνιστική επίθεση στο ΚΚΕ με τη μέθοδο της εξαπάτησης». Στο άρθρο αυτό ο ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ, η ΝΕΑ ΣΠΟΡΑ και άλλοι (μάλλον και ο ΚΟΡΔΑΤΟΣ) αποκαλούνται από τον συγγραφέα του άρθρου ως «οι διάφοροι του φραξιονιστικού οπορτουνισμού». Πενία τέχνες κατεργάζεται και ο Μαΐλης ακόμη περισσότερες… Απαντάμε για λογαριασμό μας. Προφανώς είμαστε οπορτουνιστές -και ότι άλλο θέλει ο κ. Μαΐλης- γιατί δεν συμφωνούμε με την σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ, με την πολιτική της, με την πρακτική της, με την αναθεώρηση που επιχειρεί στην ιστορία του κόμματος. Έτσι θα είναι. Από την στιγμή που η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ διακήρυξε για τον εαυτό της ότι «Εγώ ειμί το (επαναστατικόν) φως του κόσμου» όλοι οι υπόλοιποι είμαστε απλώς… οπορτουνιστές. Το παραλήρημα είναι εμφανές αλλά στα παραληρήματα δεν υπάρχει απάντηση.

Πέραν των άλλων ο Μ. Μαΐλης -στην προσπάθειά του να αναποδογυρίσει την εικόνα- ισχυρίζεται τούτο: «Παίρνοντας πάσα από αυτούς (σημείωση Γ.Π.: από εμάς τους… οπορτουνιστές) διάφορες τροτσκιστικές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ασχολήθηκαν με την έκδοση του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ, με στόχο να ανατροφοδοτήσουν την συζήτηση περί τροτσκισμού, να προκαλέσουν σύγχυση. Έτσι διαβεβαιώνουν και αυτοί για ‘‘αναθεώρηση’’ της Ιστορίας του ΚΚΕ, για ‘‘υιοθέτηση θέσεων του τροτσκισμού’’. Όλως τυχαίως όμως οδηγούνται στο ίδιο συμπέρασμα με τους προηγούμενους, ότι το ΚΚΕ πρέπει να εγκαταλείψει το Πρόγραμμά του, να αλλάξει στρατηγική…».

Τι θέλουν να μας πουν εδώ ο Μ. Μαΐλης και η ηγεσία του ΚΚΕ; Θέλουν να εμφανίσουν από την ίδια πλευρά τον ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ με τις «διάφορες τροτσκιστικές συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ». Θέλουν να πουν πως εμείς και αυτές οι συνιστώσες έχουμε απέναντί μας το ΚΚΕ και προσπαθούμε να του προκαλέσουμε σύγχυση ανατροφοδοτώντας τη συζήτηση περί τροτσκισμού με στόχο να αλλάξει στρατηγική και πρόγραμμα. Πώς, όμως, γίνεται να συμβαίνει κάτι τέτοιο όταν οι απόψεις του ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ για τα επίμαχα ζητήματα της ιστορίας του ΚΚΕ (Ελληνοϊταλικός Πόλεμος, Γράμματα Ζαχαριάδη, Β’ Παγκόσμιος πόλεμος κλπ.) βρίσκονται στον αντίποδα των απόψεων αυτών των συνιστωσών με τις οποίες τάχα συμπράξαμε για να προκαλέσουμε σύγχυση στο σημερινό ΚΚΕ και να του αλλάξουμε το πρόγραμμα; Ποια στρατηγική και ποιο πρόγραμμα υπηρετεί η αναθεώρηση της ιστορίας του ΚΚΕ για τα ζητήματα της περιόδου 1940- 1945; Υπηρετεί το σημερινό πρόγραμμα και τη σημερινή στρατηγική του ΚΚΕ ή την αλλαγή τους; Αν υπηρετεί την αλλαγή τους, τότε γιατί το σημερινό ΚΚΕ αναθεωρεί κατ’ αυτό τον τρόπο την ιστορία του; Πώς γίνεται, αυτές οι συνιστώσες που επικαλείται ο Μαΐλης να υπερθεματίζουν υπέρ των σημερινών απόψεων της ηγεσίας του ΚΚΕ για την ιστορία του κόμματος και ταυτόχρονα να βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος με μας; Με τον ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ή με την ηγεσία του ΚΚΕ είναι το άρθρο του Δημήτρη Γρηγορόπουλου (ΝΑΡ- ΑΝΤΑΡΣΥΑ) που δημοσιεύτηκε στο ΠΡΙΝ; Με τον ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ή με την ηγεσία του ΚΚΕ είναι το άρθρο του Αντώνη Νταβανέλου της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της ΔΕΑ; Με τον ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ή με την ηγεσία του ΚΚΕ είναι το άρθρο της ΟΚΔΕ, που αναρτήθηκε στη δική της ιστοσελίδα; Πώς μπορεί να χαρακτηριστεί η προσπάθεια της ηγεσίας του ΚΚΕ να χρεώσει σε μας εκείνους που τοποθετούνται ενάντια στις δικές μας απόψεις ενώ χειροκροτούν τις δικές της;

Το ότι ο Μ. Μαΐλης είναι ένας πλαστογράφος και τίποτα παραπάνω κι ότι η μέθοδος της εξαπάτησης έχει γίνει δεύτερη φύση του το έχουμε αποδείξει και στο παρελθόν και το αποδεικνύουμε για μία ακόμη φορά σήμερα

Το ότι το ψέμα έχει κοντά ποδάρια είναι γνωστό από αρχαιοτάτων χρόνων αλλά ο Μ. Μαΐλης και η ηγεσία του ΚΚΕ δεν διδάχτηκαν τίποτα από αυτό.

Για τον επικείμενο ιμπεριαλιστικό πόλεμο

Για τις πλαστογραφίες που περιέχονται στο νέο άρθρο του Μ. Μαΐλη αναφορικά με την ιστορία του κόμματος θα αναφερθούμε στα επόμενα σημειώματα. Επί του παρόντος θα αρκεστούμε να απαντήσουμε σε ένα ζήτημα που θέτει. Ισχυρίζεται ότι τηρούμε «σιγήν ιχθύος, όσον αφορά τη στάση που πρέπει να έχει ένα ΚΚ σήμερα για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο». Αν ο ισχυρισμός του αφορά μια ακαδημαϊκή συζήτηση, ακαδημαϊκώς οφείλουμε να του απαντήσουμε πως για τους κομμουνιστές- γενικώς και ακαδημαϊκώς- το ζήτημα είναι λυμένο από την μαρξιστική- λενινιστική θεωρία. Αν όμως ο ισχυρισμός του αφορά σε συγκεκριμένα πράγματα οφείλει να μας πει ποιος είναι ο σημερινός ιμπεριαλιστικός πόλεμος στον οποίο πρέπει να πάρουμε θέση. «Ο Μαρξισμός- έγραφε ο Λένιν- απαιτεί από μας τον πιο ακριβή, αντικειμενικά επαληθεύσιμο υπολογισμό του συσχετισμού των τάξεων και των συγκεκριμένων ιδιομορφιών της κάθε ιστορικής στιγμής. Εμείς οι μπολσεβίκοι, προσπαθούσαμε να είμαστε πάντοτε πιστοί σ΄ αυτή την απαίτηση, που είναι απόλυτα υποχρεωτική από την άποψη κάθε επιστημονικής θεμελίωσης της πολιτικής. "Η διδασκαλία μας δεν είναι δόγμα, μα καθοδήγηση για δράση"- έτσι έλεγαν πάντα ο Μαρξ και ο Ένγκελς, που δίκαια ειρωνεύονταν την αποστήθιση και την απλή επανάληψη "διατυπώσεων" ικανών να προδιαγράφουν τα γενικά καθήκοντα, που τροποποιούνται αναπόφευκτα από την συγκεκριμένη οικονομική και πολιτική κατάσταση της κάθε ιδιαίτερης περιόδου του ιστορικού προτσές» (Άπαντα, τόμος 31^ος, σελ. 132).

Τι ακριβώς ζητά από μας ο Μ. Μαΐλης; Την αποστήθιση και την απλή επανάληψη "διατυπώσεων" ικανών να προδιαγράφουν τα γενικά καθήκοντα ή την τοποθέτηση σε ένα συγκεκριμένο γεγονός το οποίο οφείλουμε να το μελετήσουμε και να το αναλύσουμε συγκεκριμένα;

Το 1935, όταν το 7^ο Συνέδριο της ΚΔ μιλούσε για επικείμενο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, τα δύο ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα είχαν διαμορφωθεί όπως είχαν διαμορφωθεί και οι όροι κάτω από τους οποίους ο επικείμενος πόλεμος θα ελάμβανε χώρα. Σήμερα, τι ακριβώς έχει δημιουργηθεί; Τι λέει η ανάλυση της ηγεσίας του ΚΚΕ και του μελλοντολόγου Μ. Μαΐλη;

Κοιτάξτε κύριε. Εμείς είμαστε μαρξιστές. Και μαρξισμός σημαίνει συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Δεν είμαστε χαρτορίχτρες. Γι’ αυτό θα σας θέσουμε ένα ερώτημα που δεν χρειάζεται μαντικές ικανότητες για να απαντηθεί: “Η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και η εμφάνιση του πρώτου εργατικού κράτους τροποποίησε ή δεν τροποποίησε τον χαρακτήρα των πολέμων στον 20^ο αιώνα; Κατέστησε ή δεν κατέστησε ανεπαρκές το σχήμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου για την ερμηνεία των πολέμων μετά το 1917;”.

Στο επόμενο: Το πρώτο και τα άλλα δύο γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη (2)