ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΙΩΡΓΟ ΠΛΕΙΟ
Συζητάμε με τον πρόεδρο του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργο Πλειό, για το εκλογικό αποτέλεσμα και το ρόλο των συστημικών ΜΜΕ στη διαμόρφωση των πολιτικών εξελίξεων. Αντίπαλο δέος στην προπαγάνδα των μίντια είναι πια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία “κρατάνε συσπειρωμένο, αν και σε απόσταση, τον κόσμο, ο οποίος ακούει μια διαφορετική άποψη από αυτή που επικρατεί στη παραδοσιακή δημόσια σφαίρα”. (Συνέντευξη στην εφημερίδα "Εποχή").
Τη συνέντευξη πήραν η Ιωάννα Δρόσου και ο Παύλος Κλαυδιανός
Κάνοντας μια πρώτη αποτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος, η κυβερνητική πολιτική ηττήθηκε;
Πρέπει να επισημάνω ότι πρόκειται για ένα εκλογικό αποτέλεσμα, το οποίο αναμφισβήτητα έχει μεγάλη πολιτική βαρύτητα αλλά και ιστορική σημασία. Είναι η μεγαλύτερη νίκη της Αριστεράς εδώ και πολλές δεκαετίες, αφού ξεπερνά ακόμα και το επίτευγμα του ‘58. Η νίκη αυτή έχει και πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον, καθώς η ελληνική Αριστερά αποσπά ένα μεγάλο ποσοστό σε μια Ευρώπη που χειμάζεται πολιτικά ενώ σημειώνεται σημαντική άνοδος της ακροδεξιάς. Από εκεί και πέρα, θα έλεγα ότι αυτή η εκλογική νίκη θυμίζει αποτέλεσμα ημιχρόνου. Το τέλος του αγώνα θα το κρίνουν οι εθνικές εκλογές. Αυτό σημαίνει ότι η Αριστερά θα πρέπει να λάβει υπόψη της όχι μόνο πόσοι την ψήφισαν και γιατί, αλλά και τις κινήσεις του αντιπάλου.
Ποιες θα μπορούσαν να είναι αυτές;
Από τη μια είναι η εντατικοποίηση της μνημονιακής πολιτικής και, από την άλλη, η περιστολή της δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ότι έχει γράψει στα παλιά της τα παπούτσια τις δικαστικές αποφάσεις για την επαναπρόσληψη των καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών και για την ακύρωση της οικοδομικής άδειας του Mall. Αυτό δείχνει ότι η κυβέρνηση δεν σέβεται μία από τις τρεις βασικές εξουσίες, τη δικαιοσύνη.
Παρότι κάθε άλλο παρά ανεξάρτητη είναι…
Ακριβώς. Και το ότι δεν τη σέβεται δείχνει το πόσο ανεξάρτητη είναι. Πέρα από τις κινήσεις της κυβέρνησης είναι σημαντικό ο ΣΥΡΙΖΑ να προβλέψει τις κινήσεις της τρόικας, καθώς αυτή θα προσπαθήσει να τον προσελκύσει στη μνημονιακή πολιτική, ειδικά αν υπάρξει αδυναμία σχηματισμού λειτουργικής κυβέρνησης. Το πρόβλημα της τρόικας, και της διαπλοκής, είναι να μην αλλάξει η πολιτική του μνημονίου. Δεν τους νοιάζει αν θα κυβερνά ο Σαμαράς, ο Βενιζέλος ή ο Τσίπρας.
Σκοπίμως αποσιωπούν τα νέα μέτρα
Η κυβέρνηση προσπαθεί, με κάθε τρόπο, να εξαντλήσει την τετραετία. Και ένας πρώτος σκόπελος είναι να γλιτώσει τις προεδρικές εκλογές, γεγονός που προσπαθούν τα συστημικά ΜΜΕ να υποβιβάσουν.
Στην κυβέρνηση προσπαθούν να αποφύγουν το σκόπελο των προεδρικών εκλογών, ελπίζοντας –ματαίως- ότι το 2016 θα είναι καλύτερη η κατάσταση. Έτσι, σκοπίμως αποσιωπούν τα νέα μέτρα που έρχονται. Επιλέγουν την πόλωση και εκτιμώ πως θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια «μνημονιακή ομοσπονδία» στηριζόμενοι στα δίπολα σταθερότητα ή καταστροφή, παραμονή στο ευρώ ή Grexit, εκσυγχρονισμός ή οπισθοδρόμηση.
Γι’ αυτό γίνονται οι διεργασίες για τη δημιουργία της «μεγάλης παράταξης»;
Νομίζω ότι είναι δύσκολο για τη Νέα Δημοκρατία να συγκροτήσει ένα ευρύ πολυσυλλεκτικό κόμμα. Η ομάδα Σαμαρά, αντιλαμβάνεται την σημερινή πολιτική ζωή ακόμα με όρους εμφυλίου πολέμου. Είναι μια ομάδα που γαλουχήθηκε στο πνεύμα της πολιτικής Αβέρωφ. Αντί, λοιπόν, της ενσωμάτωσης θα προσπαθήσουν να χτίσουν γέφυρες. Για παράδειγμα, η Νέα Δημοκρατία δεν μπορεί να συνεργαστεί άμεσα με τη Χρυσή Αυγή, αφού είναι πλέον πασιφανές ότι πρόκειται για μια σύγχρονη ναζιστική οργάνωση. Όμως, ο Γ. Καρατζαφέρης μπορεί να αποτελέσει τη γέφυρα με τη δεξαμενή της Χρυσής Αυγής. Η Νέα Δημοκρατία δεν ψάχνει τόσο για να στελέχη που θα διευρύνουν το κόμμα, όσο για συνδέσμους που θα επαναπατρίσουν ψηφοφόρους που διέρρευσαν προς τα δεξιά ή προς το κέντρο.
ΜΜΕ: Ο επικοινωνιακός βραχίονας της τρόικας
Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των συστημικών ΜΜΕ για την επιβίωση της μνημονιακής κυβέρνησης;
Αυτό που έχει σημασία να διευκρινίσουμε είναι ότι τα συστημικά ΜΜΕ πρωτίστως είναι σύμμαχος της τρόικας και της διαπλοκής, και κατά προέκταση κάθε μνημονιακής κυβέρνησης. Είναι, βλέπετε, ο δεύτερος πιο σημαντικός μηχανισμός –μετά την κυβέρνηση- για την εφαρμογή των πολιτικών της τρόικας. Άλλωστε, τα ΜΜΕ είναι άμεσα εξαρτημένα από την τρόικα, καθώς η τελευταία τα κρατά τεχνηέντως στη ζωή με δάνεια που τους δίνει μέσω των τραπεζών. Τα ΜΜΕ, θα λέγαμε, είναι ο επικοινωνιακός βραχίονας της τρόικας, ενώ η κυβέρνηση είναι ο εκτελεστικός.
Τα ΜΜΕ, ειδικά την προεκλογική περίοδο, δεν κράτησαν καν τα προσχήματα στην προσπάθειά τους να μην αλλάξει τίποτα στην πολιτική που ακολουθείται.
Το τοπίο έχει γίνει πια ζοφερό. Αν παρακολουθήσουμε τη στράτευση των μίντια σήμερα σε σχέση με το 2010, η απόσταση είναι τρομακτική. Τα μίντια είναι ενσωματωμένα, «κρεβατωμένα» (embedded) στην κλίνη της μνημονιακής πολιτικής. Παλαιότερα, είχαν μια σχετική ανεξαρτησία και εξέφραζαν τις πολιτικές τους προτιμήσεις, ανάλογα και με την ιδεολογία που εκπροσωπούσαν. Σήμερα, είναι πιο μνημονιακά και από την κυβέρνηση, καθώς έτσι εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους.
Και θα την πετύχουν με κάθε μέσο;
Το 2012 χρησιμοποιούσαν τις τεχνικές των ψυχολογικών επιχειρήσεων με κάποια σποραδικότητα, σήμερα είναι μια καθημερινή πρακτική. Τα ΜΜΕ δεν κάνουν απλώς προπαγάνδα, χρησιμοποιούν ψυχολογικές επιχειρήσεις. Δύο είναι οι τεχνικές αυτών: Από τη μία, είναι ο εκφοβισμός. Τρομοκρατούν τον πληθυσμό με τα δεινά που υποτίθεται θα υποστεί αν εκλεγεί μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Και από την άλλη, η δαιμονοποίηση. Δαιμονοποιούν τον ηγέτη του αντιπάλου, τον κ. Τσίπρα, ο οποίος υποτίθεται θα είναι υπεύθυνος για ό,τι συμβεί. Βέβαια, σε αυτές τις εκλογές δεν χρησιμοποίησαν και πολύ τη δεύτερη τεχνική, γιατί ο κ. Τσίπρας ήταν ο εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής αριστεράς και είχε πολύ καλή επίδοση στο ντιμπέιτ. Γι’ αυτό χρησιμοποίησαν περισσότερο τον εκφοβισμό.
Πέρα από την τρομοκράτηση του κόσμου, βλέπουμε ότι εκλείπει η ενημέρωση. Ειδικά το ελεύθερο ρεπορτάζ έχει πια εξαφανιστεί από τα συστημικά κανάλια και τις εφημερίδες.
Σε πολλά συστημικά ΜΜΕ οι δημοσιογράφοι έχουν ρητή εντολή να μην κάνουν κάποια ρεπορτάζ επ’ απειλή της απόλυσης. Απαγορεύεται η προβολή των αυτοκτονιών, της ανεργίας, της ακραίας φτώχειας. Όχι μόνο τώρα, αλλά εδώ και κάποια χρόνια. Γενικά, η χρήση προπαγανδιστικών τεχνικών δεν έγινε μόνο στην προεκλογική περίοδο. Ορισμένες εκπομπές, ειδικά, τις χρησιμοποιούν κατά κόρον. Και σωστά ο ΣΥΡΙΖΑ τις μποϋκοτάρει.
Η προπαγάνδα απέτυχε
Τελικά, η τηλεόραση πέτυχε το σκοπό της; Επηρέασε το εκλογικό αποτέλεσμα;
Επηρεάστηκαν κυρίως αυτοί που μένουν όλη μέρα σπίτι και βλέπουν τηλεόραση, ειδικά οι νοικοκυρές και οι συνταξιούχοι. Ο συνταξιούχος όσα λίγα χρήματα και αν παίρνει έχει μια αίσθηση ασφάλειας γιατί πληρώνεται τακτικά. Όταν του λένε πως αν έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει σύνταξη και φάρμακα, θα προτιμήσει τα λίγα χρήματα παρά να τα διακινδυνέψει. Κυρίως αυτούς επηρέασε η τηλεόραση, καθώς και όσους, για παρόμοιους λόγους, έχουν από παλιά μια αριστεροφοβία. Ειδικά μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ πολλές χιλιάδες άνθρωποι δεν βλέπουν τηλεόραση και ενημερώνονται κατ’ εξοχήν από το διαδίκτυο. Μην ξεχνάτε ότι τα σενάρια των ψυχολογικών επιχειρήσεων επειδή μοιάζουν με ξαναζεσταμένο φαγητό έχουν χάσει την μεγάλη δύναμή τους. Γι’ αυτούς τους λόγους αυτή τη φορά τα ΜΜΕ δεν ήταν τόσο αποτελεσματικά στο σκοπό τους.
Άρα θα πρέπει να εντείνουν την προπαγάνδα, προκειμένου να καταφέρουν να αναστρέψουν το εκλογικό αποτέλεσμα στις εθνικές εκλογές.
Όπως είπα και πριν, τα επικοινωνιακά τεχνάσματα μοιάζουν με ξαναζεσταμένο φαγητό και γι’ αυτό δεν απέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Εκτιμώ ότι στις επόμενες εκλογές θα χρησιμοποιήσουν άλλα, ακόμα πιο βαριά, όπλα: μια κρίση στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας, ενδεχόμενες προβοκάτσιες στο εσωτερικό ή θα χρησιμοποιήσουν τη Χρυσή Αυγή για τη δημιουργία εντονότερης ανασφάλειας και φόβου.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τι ρόλο έπαιξαν στο εκλογικό αποτέλεσμα;
Πολύ σημαντικό. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα από το κίνημα των πλατειών και ύστερα. Δίνουν μια διαφορετική πληροφόρηση από τα συστημικά ΜΜΕ, ενώ κρατάνε συσπειρωμένο, αν και σε απόσταση, τον κόσμο, ο οποίος ακούει μια διαφορετική άποψη από αυτή που επικρατεί στη παραδοσιακή δημόσια σφαίρα. Επειδή τα κόμματα γνωρίζουν το ρόλο των νέων μέσων γι’ αυτό έχουν σπείρει ανθρώπους τους στο διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα ο διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου, προκειμένου να δώσουν τη μάχη και σ’ αυτό το μέτωπο.
Ο αποκλεισμός της Χρυσής Αυγής από τα ΜΜΕ της έδωσε προβάδισμα;
Η επικοινωνιακή στρατηγική των φασιστών στηρίζεται στη φυσική τους, απειλητική, παρουσία στη δημόσια ζωή, στα γήπεδα, στις πλατείες, στις παρελάσεις. Η Χρυσή Αυγή είναι πανταχού παρούσα στα κανάλια γιατί συζητάνε γι’ αυτή, χωρίς αυτή. Όμως δεν ανέβηκε εκλογικά επειδή την προβάλλουν, αλλά επειδή επί δεκαετίες τα Μέσα αναπαράγουν την ιδεολογία της. Επί δεκαετίες αναπαράγουν έναν έντονο εθνικιστικό λόγο είτε αφορά το ιστορικό παρελθόν μας, είτε το μακεδονικό είτε το κυπριακό, καθώς και ένα ακραίο ρατσιστικό πνεύμα προς τους Αλβανούς, του Ρωσοπόντιους, τους Τούρκους, τους Εβραίους κοκ. Η βασική συνεισφορά των ΜΜΕ στη εξάπλωση της της Χρυσής Αυγής είναι η αναπαραγωγή, επί δεκαετίες, αυτής της ιδεολογίας. Και πρέπει να πω ότι είχαν και έχουν σύμμαχο τους περισσότερους μηχανισμούς του κράτους. Διότι το ίδιο κάνει το σχολείο, η Εκκλησία, ο στρατός. Οι απόψεις αυτές, λοιπόν, φαίνονται εντελώς φυσικές διότι επικρατούν παντού. Όταν ξέσπασε η κρίση οι άνθρωποι που ήταν απολίτικοι και ζούσαν σε ένα πνεύμα ατομικισμού, ωφελιμισμού, σκυλοκουλτούρας και πιθανόν διαφθοράς, αρπάχτηκαν από όσα ήξεραν, αρπάχτηκαν από αυτή την ιδεολογία για να καταλάβουν τι συμβαίνει και για να δικαιολογήσουν τις όποιες αντιδράσεις τους ή τις αντιδράσεις άλλων, όπως οι προπηλακισμοί. Όσα λέει η Χρυσή Αυγή φαίνονται φυσικά σε πολύ κόσμο. Εκείνο που τους απωθεί είναι η άσκηση βίας. Υπ’ αυτή τη συνθήκη πρέπει να θεωρούμε καλό που είναι τέτοια η επιρροή τους και όχι ακόμα μεγαλύτερη. Το γεγονός ότι ασκούν βία ναι μεν τους έφερε ψηφοφόρους, από το σταθερό ποσοστό μιας συγκεκριμένης πολιτικής κουλτούρας που υπάρχει στην Ελλάδα, αλλά παράλληλα αποτρέπει την περαιτέρω μεγέθυνση της Χρυσής Αυγής.
Ο ΣΥΡΙΖΑ να μην εγκαταλείψει το κίνημα
Είπες στην αρχή ότι η Αριστερά κέρδισε το πρώτο ημίχρονο του αγώνα. Τι απαιτείται για να αναδειχθεί νικήτρια;
Η Αριστερά θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να παραμείνει μέχρι κεραίας συνεπής στον πόλεμο κατά της διαπλοκής. Καμία συνεννόηση, καμία συνδιαλλαγή, σε κανένα επίπεδο –εκτός από αυτά που προβλέπονται θεσμικά- με κανέναν από αυτούς που εκπροσωπούν τη διαπλοκή. Πρέπει να παραμείνει στην αντιμνημονιακή του πολιτική, αλλά θα πρέπει να την εμπλουτίσει με το τι θα κάνει σε κάθε τομέα εφαρμοσμένης πολιτικής, αν πάρει την εξουσία. Και όχι μόνο να περιγράψει με σαφήνεια τι θα κάνει, αλλά και πώς. Για παράδειγμα, ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι θα φτιάξει μια νέα ΕΡΤ. Θα πρέπει να είναι σαφής ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της νέας ΕΡΤ και πώς από τη ΝΕΡΙΤ θα φτάσουμε σε αυτή. Τέλος, θεωρώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ενισχύσει την κινηματική του παρουσία. Δεν ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ που έφερε τον κόσμο κοντά του. Ήταν ο κόσμος που έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή τη θέση. Και σε αυτό συντέλεσε πάρα πολύ η κινηματική του παρουσία στις πλατείες, στις διαδηλώσεις, στους συλλογικούς αγώνες. Δεν αρκεί το παιχνίδι να περιοριστεί μόνο στο πλαίσιο της βουλής. Η αριστερά πάντα είχε περισσότερα γήπεδα να παίξει και δεν πρέπει να τα εγκαταλείψει.
Τα κριτήρια του σταυρού ήταν τηλε-πολιτικά
Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από τους ευρωβουλευτές είναι προβεβλημένοι από την τηλεόραση. Το ίδιο ίσχυσε και στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Θα λέγαμε ότι τα ΜΜΕ έβγαλαν την κατάταξη της σταυροδοσίας και ότι αφανίστηκαν τα πολιτικά κριτήρια;
Τα κριτήρια ήταν τηλε-πολιτικά. Για τον περισσότερο κόσμο, η σχέση του με την πολιτική συντελείται μέσω των ΜΜΕ, συστημικών ή εναλλακτικών. Επομένως, είναι λογικό οι υποψήφιοι που σταυροδοτήθηκαν να είναι γνωστοί από τα ΜΜΕ. Θα έλεγα ότι έχουμε δύο κατηγορίες υποψηφίων. Είναι οι εκείνοι που είναι γνωστοί από τα Μέσα, αλλά, όπως για παράδειγμα ο Μανώλης Γλέζος ή η Κωνσταντίνα Κούνεβα, οι οποίοι έχουν έναν πολιτικό αγώνα πίσω τους. Ενώ είναι και οι άλλοι που είναι γνωστοί από τα ΜΜΕ αλλά δεν έχουν πολιτικό έργο. Ποιο είναι το πολιτικό έργο του Ζαγοράκη, της Σπυράκη ή του Θεοδωράκη;
Ακόμα είδαμε τη γηπεδοποίηση της πολιτικής. Η εκλογή του Μώραλη και του Μπέου τι συμβολίζει;
Κατ’ αρχάς να διευκρινίσω ότι η περίπτωση του Μπέου είναι διαφορετική από αυτή του Μώραλη. Το ύφος, η φρασεολογία, οι αντιλήψεις του Μπέου έχουν έντονο άρωμα χρυσαυγιτισμού, σε διάκριση από εκείνο του Μώραλη που είναι πιο καλλιεργημένο. Ωστόσο, αυτό που έχουν κοινό είναι ότι αντί οι επιχειρηματίες να ορίζουν τους εκπροσώπους τους για να διεκδικήσουν την πολιτική εξουσία, όπως παραδοσιακά έκαναν όλες οι πολιτικές τάξεις, το κάνουν οι ίδιοι. Σ’ αυτή την προσπάθεια αντί μιας πολιτικής ιδεολογίας χρησιμοποιούν το θέαμα και την οπαδική κουλτούρα.
