Του Κώστα Μελά
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η ελληνική οικονομία βρίσκεται για
πέμπτο συνεχή μήνα, το 2013, σε κατάσταση αντιπληθωρισμού. Προσοχή
πρόκειται για αντιπληθωρισμό (deflation), δηλαδή για μείωση των τιμών και όχι για αποπληθωρισμό
(disinflation), δηλαδή για φθίνοντα ρυθμό πληθωρισμού. Στην πρώτη
περίπτωση οι τιμές μειώνονται, ενώ στη δεύτερη αυξάνονται, αλλά με πιο
αργό ρυθμό σε σχέση με ένα χρονικό επίπεδο το οποίο θεωρείται επίπεδο
βάσης.
Πρόκειται για αρνητική εξέλιξη, η οποία σηματοδοτεί σοβαρούς κινδύνους για την ελληνική οικονομία. Οι οικονομολόγοι, σε μια γενική οπτική, θεωρούν ότι ο αντιπληθωρισμός αποτελεί πρόβλημα στην οικονομία διότι επιβαρύνει τις υφεσιακές καταστάσεις, οδηγεί σε αντιπληθωριστικό φαύλο κύκλο και στις σύγχρονες οικονομίες, οι οποίες λειτουργούν με υψηλό χρέος, αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους καθιστώντας δυσκολότερη την αποπληρωμή του. Είναι γνωστό ότι ο αντιπληθωρισμός ανθεί σε οικονομικά περιβάλλοντα «σκληρού νομίσματος».
Στις σύγχρονες οικονομίες, οι οποίες λειτουργούν με υψηλό χρέος, με συνέπεια να δημιουργούνται τις περισσότερες φορές πιστωτικές φούσκες στα στοιχεία του ενεργητικού, ο εξαναγκασμός σε απομόχλευση οδηγεί σε μείωση ή και σε πτώση του δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, κάτι που οδηγεί σε μείωση της προσφοράς χρήματος, ή οποία στη συνέχεια αυξάνει καθώς μειώνεται η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και βεβαίως η εμπιστοσύνη στην οικονομία. Η μείωση της ζήτησης προκαλεί μείωση και των τιμών. Όλες αυτές οι εξελίξεις μετατρέπονται σε αντιπληθωριστική σπείρα όταν οι τιμές των στοιχείων του ενεργητικού πέφτουν κάτω από το κόστος αναχρηματοδότησής τους (αντικατάστασης) ή η αποπληρωμή των χρεών αντανακλά τα προηγούμενα επίπεδα χρεών. Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να παράγουν κέρδη όσο χαμηλά κι αν θέσουν τις τιμές και συνεπώς οδηγούνται σε πτώχευση. Τα τραπεζικά ιδρύματα βρίσκονται αντιμέτωπα με τη δραματική μείωση των τιμών των στοιχείων του ενεργητικού τους και αν προχωρήσουν σε πωλήσεις, απλά πιέζουν περισσότερο τις τιμές λόγω υπερπροσφοράς και χειροτερεύουν την κατάσταση. Η παραγωγή μη αποτελεσματικών δανείων είναι δεδομένη και συμβάλλει αποφασιστικά στη χειροτέρευση της κατάστασης.
Η παγίδα ρευστότητας αποτελεί κατάσταση η οποία εμφανίζεται σήμερα σε πολλές οικονομίες ως συνέπεια του αντιπληθωρισμού, ο οποίος είναι αποτέλεσμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής της απομόχλευσης.
Ο αντιπληθωρισμός συνδέεται επίσης με τον κίνδυνο. Όταν η προσαρμοσμένη στον κίνδυνο απόδοση των στοιχείων τού ενεργητικού γίνεται αρνητική, κανείς δεν επιθυμεί να επενδύσει και παρουσιάζεται διακράτηση της ρευστότητας από τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και φυσικά το τραπεζικό σύστημα.
Στην ελληνική οικονομία οι λόγοι που την οδήγησαν στον αντιπληθωρισμό είναι γνωστοί και οφείλονται στην ασκούμενη βίαιη, πολιτική δημοσιονομική. Όμως αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι σημερινοί διαχειριστές της ελληνικής οικονομίας δεν διαθέτουν σχεδόν κανένα από τα μέσα οικονομικής πολιτικής με τα οποία θα μπορούσε να καταπολεμηθεί ο αντιπληθωρισμός και η ύφεση.
Η νομισματική πολιτική, ασκούμενη από την ΕΚΤ με τον πολύ γνωστό και συγκεκριμένο τρόπο, παρέχει ρευστότητα ικανή μόνο να διατηρηθεί το τραπεζικό σύστημα σε οριακό επίπεδο επιβίωσης και η οικονομία να προσγειωθεί μέχρι του χαμηλού εκείνου σημείου το οποίο θα προσδιορίζεται από τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων, μέσω δραστικών μειώσεων των δαπανών και αύξησης της φορολογίας, αδιαφορώντας για την κατάσταση οποιασδήποτε άλλης μακροοικονομικής μεταβλητής.
Η ασκούμενη δημοσιονομική πολιτική είναι απολύτως συσταλτική και επομένως είναι εκτός παιχνιδιού.
Απομένουν μόνο οι επενδύσεις, οι οποίες, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ούτε από τον χώρο των ιδιωτικοποιήσεων δεν μπορούν συγκυριακά να προσφέρουν την πρώτη ύλη για την πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομίας. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την πορεία των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου μέχρι το τέλος του 2013 και αν η συνεισφορά τους στο ΑΕΠ θα συνάδει με τις προβλέψεις της τρόικας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, της Ε.Ε. αλλά και του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών, για το έτος 2014 ο αντιπληθωρισμός θα συνεχισθεί (-0,8%), ενώ παράλληλα η μεγέθυνση του ΑΕΠ θα περάσει σε θετικά επίπεδα (+0,6%). Παρ' ότι στην ιστορία ανιχνεύονται περιπτώσεις μη (αρνητικής) συσχέτισης μεταξύ αντιπληθωρισμού και ύφεσης, εντούτοις είναι πολύ δύσκολο μια χώρα, όπως στην περίπτωσή μας η Ελλάδα, να περάσει σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης της οικονομίας σε συνθήκες αντιπληθωρισμού.
Πάντως είναι εντυπωσιακό το ότι η κυβέρνηση δεν σχολιάζει το γεγονός της ύπαρξης του αντιπληθωρισμού και, χειρότερα ακόμη, δεν φαίνεται να την προβληματίζει σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΑΥΓΗ
Πρόκειται για αρνητική εξέλιξη, η οποία σηματοδοτεί σοβαρούς κινδύνους για την ελληνική οικονομία. Οι οικονομολόγοι, σε μια γενική οπτική, θεωρούν ότι ο αντιπληθωρισμός αποτελεί πρόβλημα στην οικονομία διότι επιβαρύνει τις υφεσιακές καταστάσεις, οδηγεί σε αντιπληθωριστικό φαύλο κύκλο και στις σύγχρονες οικονομίες, οι οποίες λειτουργούν με υψηλό χρέος, αυξάνει την πραγματική αξία του χρέους καθιστώντας δυσκολότερη την αποπληρωμή του. Είναι γνωστό ότι ο αντιπληθωρισμός ανθεί σε οικονομικά περιβάλλοντα «σκληρού νομίσματος».
Στις σύγχρονες οικονομίες, οι οποίες λειτουργούν με υψηλό χρέος, με συνέπεια να δημιουργούνται τις περισσότερες φορές πιστωτικές φούσκες στα στοιχεία του ενεργητικού, ο εξαναγκασμός σε απομόχλευση οδηγεί σε μείωση ή και σε πτώση του δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, κάτι που οδηγεί σε μείωση της προσφοράς χρήματος, ή οποία στη συνέχεια αυξάνει καθώς μειώνεται η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών και βεβαίως η εμπιστοσύνη στην οικονομία. Η μείωση της ζήτησης προκαλεί μείωση και των τιμών. Όλες αυτές οι εξελίξεις μετατρέπονται σε αντιπληθωριστική σπείρα όταν οι τιμές των στοιχείων του ενεργητικού πέφτουν κάτω από το κόστος αναχρηματοδότησής τους (αντικατάστασης) ή η αποπληρωμή των χρεών αντανακλά τα προηγούμενα επίπεδα χρεών. Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να παράγουν κέρδη όσο χαμηλά κι αν θέσουν τις τιμές και συνεπώς οδηγούνται σε πτώχευση. Τα τραπεζικά ιδρύματα βρίσκονται αντιμέτωπα με τη δραματική μείωση των τιμών των στοιχείων του ενεργητικού τους και αν προχωρήσουν σε πωλήσεις, απλά πιέζουν περισσότερο τις τιμές λόγω υπερπροσφοράς και χειροτερεύουν την κατάσταση. Η παραγωγή μη αποτελεσματικών δανείων είναι δεδομένη και συμβάλλει αποφασιστικά στη χειροτέρευση της κατάστασης.
Η παγίδα ρευστότητας αποτελεί κατάσταση η οποία εμφανίζεται σήμερα σε πολλές οικονομίες ως συνέπεια του αντιπληθωρισμού, ο οποίος είναι αποτέλεσμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής της απομόχλευσης.
Ο αντιπληθωρισμός συνδέεται επίσης με τον κίνδυνο. Όταν η προσαρμοσμένη στον κίνδυνο απόδοση των στοιχείων τού ενεργητικού γίνεται αρνητική, κανείς δεν επιθυμεί να επενδύσει και παρουσιάζεται διακράτηση της ρευστότητας από τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και φυσικά το τραπεζικό σύστημα.
Στην ελληνική οικονομία οι λόγοι που την οδήγησαν στον αντιπληθωρισμό είναι γνωστοί και οφείλονται στην ασκούμενη βίαιη, πολιτική δημοσιονομική. Όμως αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι σημερινοί διαχειριστές της ελληνικής οικονομίας δεν διαθέτουν σχεδόν κανένα από τα μέσα οικονομικής πολιτικής με τα οποία θα μπορούσε να καταπολεμηθεί ο αντιπληθωρισμός και η ύφεση.
Η νομισματική πολιτική, ασκούμενη από την ΕΚΤ με τον πολύ γνωστό και συγκεκριμένο τρόπο, παρέχει ρευστότητα ικανή μόνο να διατηρηθεί το τραπεζικό σύστημα σε οριακό επίπεδο επιβίωσης και η οικονομία να προσγειωθεί μέχρι του χαμηλού εκείνου σημείου το οποίο θα προσδιορίζεται από τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων, μέσω δραστικών μειώσεων των δαπανών και αύξησης της φορολογίας, αδιαφορώντας για την κατάσταση οποιασδήποτε άλλης μακροοικονομικής μεταβλητής.
Η ασκούμενη δημοσιονομική πολιτική είναι απολύτως συσταλτική και επομένως είναι εκτός παιχνιδιού.
Απομένουν μόνο οι επενδύσεις, οι οποίες, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ούτε από τον χώρο των ιδιωτικοποιήσεων δεν μπορούν συγκυριακά να προσφέρουν την πρώτη ύλη για την πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομίας. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε την πορεία των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου μέχρι το τέλος του 2013 και αν η συνεισφορά τους στο ΑΕΠ θα συνάδει με τις προβλέψεις της τρόικας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, της Ε.Ε. αλλά και του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών, για το έτος 2014 ο αντιπληθωρισμός θα συνεχισθεί (-0,8%), ενώ παράλληλα η μεγέθυνση του ΑΕΠ θα περάσει σε θετικά επίπεδα (+0,6%). Παρ' ότι στην ιστορία ανιχνεύονται περιπτώσεις μη (αρνητικής) συσχέτισης μεταξύ αντιπληθωρισμού και ύφεσης, εντούτοις είναι πολύ δύσκολο μια χώρα, όπως στην περίπτωσή μας η Ελλάδα, να περάσει σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης της οικονομίας σε συνθήκες αντιπληθωρισμού.
Πάντως είναι εντυπωσιακό το ότι η κυβέρνηση δεν σχολιάζει το γεγονός της ύπαρξης του αντιπληθωρισμού και, χειρότερα ακόμη, δεν φαίνεται να την προβληματίζει σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΑΥΓΗ
