Στροφές» και σταθερές

Του Χρήστου Λάσκου

Με αφορμή το ταξίδι της αντιπροσωπείας του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ μια συζήτηση ξεκίνησε –κυρίως μακριά από το φως της ημέρας- στο εσωτερικό μας, πολλά ζητήματα τέθηκαν, δικαίως και αδίκως, πράγματα λέχθηκαν ή υπονοήθηκαν. Τα συνήθη, δηλαδή, για τον χώρο μας. Κατά τη γνώμη μου, όταν το ζήτημα τίθεται, όπως συχνά συμβαίνει, με όρους υποτιθέμενης «δεξιάς» στροφής είναι πολύ δύσκολο να προκύψουν σοβαρά αποτελέσματα. Και ο λόγος είναι πως, σε αυτήν την περίπτωση, η συνθηματολογία πάντοτε καλύπτει τα ουσιώδη επίδικα. Ακόμη περισσότερο όταν το τεκμήριο είναι μια δήλωση ή το τμήμα μιας ομιλίας, που φαίνεται να δίνει εύσημα στον Μπερνάνκι, τότε την… κάτσαμε τη βάρκα. Ξεκαθαρίζω, λοιπόν, πως δεν ανησυχώ, όπως άλλοι σύντροφοι και συντρόφισσες, από τέτοιες «παρασπονδίες». Ανησυχώ, βέβαια, για άλλες, που δεν είναι της ώρας και του χώρου. Αυτό, νομίζω, που αποτελεί ένα πραγματικό πρόβλημα είναι πως πολύ συχνά η τοποθέτησή μας πάνω στα μεγάλα ζητήματα της καπιταλιστικής κρίσης και της ριζοσπαστικής διεξόδου εμπνέεται από έναν κεϋνσιανισμό παλιάς κοπής. Προσοχή! Δεν εννοώ πως το πρόγραμμά μας ή οι μεταβατικές προτάσεις μας φαίνονται «μετριοπαθείς» και «εντός συστήματος». Καλά κάνουν και καλές είναι. Το καθήκον που έχουμε άμεσα μπροστά μας δεν είναι η σοσιαλιστική επανάσταση, αλλά η συγκρότηση ενός μεγάλου κοινωνικού μετώπου αντίστασης στην καπιταλιστική επίθεση. Με όρους ενιαίου –και όχι λαϊκού- μετώπου, για να χρησιμοποιήσω την παλιά καλή ορολογία του κομμουνιστικού κινήματος, θα πορευθούμε για καιρό ίσως. Συνεπώς, το θέμα μου δεν είναι οι υπερεπαναστατικές μπαλαφάρες. Αυτό που εννοώ είναι πως η αντίληψή μας, όχι το πρόγραμμα, είναι συχνά κεϋνσιανή. Και αυτή η διαπίστωση αφορά διατασικά την εκφώνησή μας. Φαίνεται, δηλαδή, σαν να πιστεύουμε πως αυτό που επίκειται με μια κυβέρνηση της Αριστεράς είναι η εφαρμογή του προγράμματός μας, το οποίο είναι σε θέση να υπερβεί την κρίση. Ενώ, νομίζω, πως η σωστή οπτική είναι πως το πρόγραμμά μας στοχεύει κυρίως και πρωταρχικά στην ανάσχεση των συνεπειών της κρίσης στις κατώτερες τάξεις και στο φόρτωμά τους στους «άλλους». Έτσι καταλαβαίνω το «να πληρώσουν οι πλούσιοι» και θεωρώντας πως οι προτάσεις μας, αν γίνουν κτήμα αγώνα από την άγρια πληττόμενη πλειοψηφία, μπορούν να το πετύχουν στρέφω την προσοχή μου στο παραπέρα. Κι αυτό το παραπέρα έχει αναγκαστικά ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προϋποθέσεις. Γι’ αυτό, άλλωστε, όσοι θεωρούν πως η νομισματική ανεξαρτησία είναι πολύ σημαντικό στοιχείο μιας ριζοσπαστικής πολιτικής, κατά τη γνώμη μου, κάνουν μεγάλο λάθος. Μια τέτοια οπτική των πραγμάτων, παρόντων και μελλούμενων, αντιλαμβάνεται ότι για τον καπιταλισμό η κρίση είναι πτώση της κερδοφορίας και, συνεπώς, η πραγματική λύση γι’ αυτόν περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων και αναγκαία, την αύξηση της εκμετάλλευσης ως εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση. Ακόμη κι αν οι σύγχρονοί μας καπιταλιστές είχαν τις καλύτερες προθέσεις, οι καταναγκασμοί της συσσώρευσης, δηλαδή της κερδοφορίας, θα ήταν εξίσου αμείλικτοι με αυτούς που υφίστανται τα σημερινά καθάρματα. Και, συνεπώς, αυτή η οπτική αντιλαμβάνεται πως η λύση για τον κόσμο της εργασίας δεν θα προέλθει από την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής, αλλά από ένα ριζικό μετασχηματισμό του ταξικού συσχετισμού δύναμης. Αυτό και όχι οι ηρωικές διακηρύξεις είναι ενεργός αντικαπιταλισμός, που δημιουργεί δρόμους σε πολύ ριζικότερη κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, η οικονομική πολιτική, όσο κι αν μπορεί να παίξει το ρόλο της σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες ανάσχεσης των ακραίων συνεπειών της κρίσης για κάποιες τάξεις και κοινωνικά στρώματα, δεν μπορεί να δώσει πραγματική λύση. Αν, όπως συμβαίνει σήμερα, είναι προσανατολισμένη στην κατεύθυνση της λιτότητας και των κοινωνικών περικοπών, με μόνη «επεκτατική» δράση την ποσοτική χαλάρωση, όπως έχει επιλέξει να κάνει ο Μπερνάνκι, στην πραγματικότητα, με πολύ συνειδητό τρόπο, παροξύνει την ύφεση και αυξάνει την ανεργία, έτσι ώστε να δημιουργεί ασφυκτικές συνθήκες για τους εργαζόμενους και τους φτωχούς. Αυτός είναι, άλλωστε, ο καλύτερος τρόπος για το κεφάλαιο προκειμένου να επιβάλλει το νόμο του σε όλες τις περιοχές και όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων. Δεν συνιστά, ωστόσο, υπέρβαση της κρίσης. Αυτό που έχει σημασία να καταλάβουμε είναι πως, ως προς αυτό, το ίδιο ισχύει και για την «άλλη» οικονομική πολιτική, αυτή που μια κυβέρνηση της Αριστεράς, σχεδόν χωρίς αμφιβολία θα επιλέξει.  Γι’ αυτό και το κρισιμότερο απ’ όλα είναι το πεδίο της απάντησης στα άμεσα προβλήματα των ανέργων, των  μισθωτών και των συνταξιούχων. Η διαμόρφωση, δηλαδή, μιας ατζέντας πάρα πολύ συγκεκριμένης που θα εξηγεί σαφώς και ευκρινώς πώς απαντιούνται αυτά τα προβλήματα και, έτσι, θα διαμορφώνει πεδία αγώνα και διεκδίκησης. Αν το κάνουμε, η ελπίδα θα γίνει το κύμα που θα μας επιτρέψει να επιδιώξουμε το απελευθερωτικό άλμα. Αν όχι, θα μείνουμε με το πρόγραμμα…