Η ανεργία δεν είναι πλέον το νεοπλασματικό χαρακτηριστικό των
μεσογειακών χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ισπανία 26,2%, Ελλάδα 25,4%,
Ιταλία 11%), δεδομένου ότι η περιστολή για τρία διαδοχικά τρίμηνα της
οικονομίας της ευρωζώνης οδηγεί στην αύξηση της ανεργίας και στα
δεκαεπτά κράτη-μέλη, στα επίπεδα του 11,7% (18,7 εκατ. άνεργοι,
Οκτώβριος 2012, Eurostat). Η ευρωπαϊκή παραγωγή υποχώρησε κατά 4% το
τελευταίο έτος στη ζώνη του ευρώ και η ανάκαμψη εμφανίζεται αργή και
αναιμική, με αποτέλεσμα η ΕΕ να είναι η μόνη οικονομική οντότητα η
οποία, στο τέλος του 2012, δεν θα έχει αυξήσει το επίπεδο της παραγωγής
της από το 2007. Με άλλα λόγια, η οικονομική κρίση στην Ευρώπη δεν είναι
μόνο εισαγόμενη απειλή της απορρύθμισης και της κατάρρευσης των
χρηματοπιστωτικών αγορών στις ΗΠΑ. Εχει ρίζες και στις συσσωρευμένες
διαρθρωτικές ανισορροπίες της παραγωγικής διάρθρωσης και της οικονομικής
πολιτικής των κρατών-μελών, καθώς και στα σοβαρά ελλείμματα της
θεσμικής λειτουργίας των ευρωπαϊκών οργάνων και του τρόπου λήψης και
υλοποίησης των αποφάσεων.
Από την άποψη αυτή, η τεχνολογική και παραγωγική αποδόμηση της
παραγωγής στα κράτη-μέλη, σε συνδυασμό με το ανατιμημένο νόμισμα,
αποδυνάμωσε την ενοποιημένη λειτουργική και εξαγωγική δυναμική της
Ευρώπης. Η εξέλιξη αυτή αποδεικνύεται από το πλεόνασμα τρεχουσών
συναλλαγών, που από 8% του ΑΕΠ έχει μειωθεί σε επίπεδα χαμηλότερα του
6%. Ακόμα και στη Γερμανία, οι εξαγωγές της οποίας αποτελούν την
κινητήριο δύναμη της οικονομικής δραστηριότητας, το εμπορικό πλεόνασμα
από 8,2% του ΑΕΠ το 2007 έχει υποχωρήσει στο 7% φέτος.
Η γενίκευση της ύφεσης στην ΕΕ συρρικνώνει, μεταξύ των άλλων, τις
καταναλωτικές δαπάνες στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα η μείωση της ζήτησης
μέσω των περικοπών των εισοδημάτων και της αύξησης της άμεσης και
έμμεσης φορολογίας να επηρεάζει αρνητικά την παραγωγική δραστηριότητα
των επιχειρήσεων και την απασχόληση. Αυτές οι καθοριστικές εξελίξεις για
την αύξηση της ανεργίας σηματοδοτούν τη μετεξέλιξη του κραχ της
ανεργίας σε κοινωνικό κραχ κατά το επόμενο έτος (2013). Είναι
χαρακτηριστικό ότι οι άνεργοι στην ΕΕ των 27 έφθασαν τα 27 εκατ. άτομα,
αυξήθηκαν δηλαδή σημαντικά κατά τη διάρκεια της κρίσης 2008-12.
Ειδικότερα σε Ελλάδα, Ισπανία και Ιρλανδία η μεταβολή του μέσου ποσοστού
ανεργίας όσο και αυτού των νέων κάτω των 25 ετών είναι σχεδόν τριπλάσια
σε σχέση με τη μεταβολή των αντίστοιχων ποσοστών ανεργίας της ΕΕ των 27
την ίδια περίοδο, γεγονός που εξηγεί την ένταση της ανασφάλειας νέων
και ανέργων.
Τα δεδομένα αυτά προσδιορίζουν την ανεργία ως το σοβαρότερο
πρόβλημα της ελληνικής και της ευρωπαϊκής οικονομίας, περισσότερο από τα
αντίστοιχα του δημόσιου χρέους και του ελλείμματος. Γιατί για την
οικονομική πολιτική είναι ευκολότερο να περιορίσει το έλλειμμα και το
χρέος από ό,τι να μειώσει την ανεργία δημιουργώντας νέες θέσεις
εργασίας. Και γίνεται ακόμη σοβαρότερη η ανεργία διότι οι ασκούμενες
πολιτικές δεν έχουν στο επίκεντρό τους όχι την καταπολέμησή της ούτε καν
την ανάσχεση της εκρηκτικής εξέλιξής της.
Προς την κατεύθυνση της ανατροπής των δυσμενών εξελίξεων της
ανεργίας στην Ευρώπη, επιβάλλεται η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ
πλεονασματικών και ελλειμματικών κρατών-μελών της ΕΕ, όπως παρατηρείται
στις ΗΠΑ και στη συνομοσπονδία της Ελβετίας, με την έννοια της
ενίσχυσης, με συγκεκριμένα μέτρα (π.χ., αξιόλογη και όχι περιορισμένη
και διαδοχική αναδιάρθρωση του χρέους), οικονομικής και αναπτυξιακής
δραστηριότητας των ευρωπαϊκών χωρών κρίσης χρέους από τα κράτη-μέλη με
δημοσιονομικά περιθώρια (ΟΟΣΑ, 2012). Ετσι θα εγκαθιδρυθούν συνθήκες
ισόρροπης ανάπτυξης στον εσωτερικό καταμερισμό εργασίας της ΕΕ.
Καταπολεμώντας ουσιαστικά τα γενεσιουργά αίτια της ύφεσης, η Ευρώπη θα
αποκτήσει λειτουργικά και οικονομικά ενοποιημένο χαρακτήρα πραγματικής
Ενωσης, στην πορεία μεταμόρφωσης της πολιτικής, της παραγωγικής και της
κοινωνικής της διάστασης, με ό,τι θετικό συνεπάγεται αυτό για την
ανάπτυξη, την αύξηση της απασχόλησης, τη μείωση της ανεργίας και της
φτώχειας.
Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου, επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ
